Prowadzenie działalności gospodarczej zawsze będzie wiązało się z obowiązkami podatkowymi, a w większości przypadków także składkowymi. Nie inaczej jest w spółce jawnej, która z powodzeniem może wykonywać różnego rodzaju działalność. Dowiedz się, jakie kroki podjąć aby spółka jawna prawidłowo była rozliczana z urzędem skarbowym i ZUS!
Spółka jawna - definicja
Pomimo że spółka jawna nie posiada odrębnej podmiotowości prawnej, to jednak została wyposażona w zdolność prawną. W praktyce oznacza to, że może ona nabywać prawa i zaciągać zobowiązania we własnym imieniu i na własny koszt. Pamiętajmy jednak, że wspólnicy takiej spółki odpowiadają z nią solidarnie całym swoim majątkiem za długi wszelkiego rodzaju.
Spółka jawna jest jedną z form prowadzenia rejestrowanej działalności gospodarczej i podlega obowiązkowemu wpisowi do KRS. Z faktu osiągania dochodów wynika obowiązek podatkowy, a z racji prowadzenia działalności gospodarczej – składkowy wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Składki ubezpieczeniowe w spółce jawnej
Spółka jawna nie opłaca samodzielnie żadnych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne do ZUS-u, ponieważ nie jest odrębnym podmiotem prawnym. Taki obowiązek spoczywa jednak na wszystkich wspólnikach wchodzących w skład spółki. Każdy wspólnik musi samodzielnie opłacać swoje składki jako ich płatnik. W tym celu należy złożyć prawidłowo wypełniony formularz ZUS ZUA, a także ZUS ZZA, gdy wspólnik ma podlegać wyłącznie pod ubezpieczenie zdrowotne. Każdy z ww. formularzy można przesłać do ZUS-u listem poleconym, poprzez platformę PUE-ZUS albo dostarczyć osobiście do wybranego oddziału ZUS-u w Polsce.
Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne jest deklarowana przez każdego ze wspólników z osobna, przy czym nie może ona być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – w styczniu 2023 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło 6883,96 zł.
Wspólnicy spółki jawnej nie mają prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w niższym wymiarze, tj. od obniżonej podstawy wymiaru, czyli od 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (od 1 lipca 2023 roku minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi dokładnie 3600 zł brutto). Ulga ta nie obejmuje także wspólników spółek komandytowych, partnerskich oraz jednoosobowego wspólnika spółki z o.o.
Spółka jawna jako płatnik składek do ZUS-u
Pomimo że spółka jawna nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za samą siebie, jednak istnieją przypadki, w których będzie ona uznana za płatnika takich składek. Mowa oczywiście o sytuacji, w której spółka zatrudnia co najmniej 1 pracownika na podstawie umowy o pracę lub oskładkowanej umowy zlecenia. W tej sytuacji spółka musi dokonać zgłoszenia danej osoby do ubezpieczenia w ZUS-ie w ciągu 7 dni od dnia zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi pierwszej osoby.
Zgłoszenia do ZUS-u spółka jawna dokonuje na formularzu ZPA, przy czym deklaracja ta musi zostać dostarczona do ZUS-u w formie papierowej. Obecne przepisy nie przewidują możliwości złożenia takiego dokumentu poprzez PUE-ZUS. Korekta ZPA może być jednak przeprowadzona w formie elektronicznej. Doręczenie formularza zgłoszeniowego może odbyć się albo osobiście w wybranej placówce ZUS-u, albo poprzez list polecony. Warto także zapamiętać, że deklaracji ZUS ZPA nie trzeba składać, gdy w spółce jawnej pracują wyłącznie jej wspólnicy – w tym przypadku zgłoszenia dokonują sami wspólnicy zgodnie z wcześniej opisanymi zasadami.
Dokumenty rozliczeniowe do ZUS-u powinny być przekazywane w następujących terminach:
do 5. dnia następnego miesiąca – dla jednostek i zakładów budżetowych;
do 15. dnia następnego miesiąca – dla płatników posiadających osobowość prawną, dotyczy to m.in. spółek akcyjnych, spółek z o.o., spółdzielni, stowarzyszeń i fundacji;
do 20. dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników składek, chodzi tu o przedsiębiorców opłacających wyłącznie składki na własne ubezpieczenia, przedsiębiorców i inne podmioty nieposiadające osobowości prawnej zatrudniające innych ubezpieczonych, w tym spółki osobowe (spółka cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, jednoosobowa spółka z o.o.).
Rozliczenia podatkowe w spółce jawnej
Spółka jawna co do zasady nie jest podatnikiem podatku dochodowego, ponieważ sama nie posiada odrębnej osobowości prawnej. Takimi podatnikami są wszyscy wspólnicy. W przypadku jednak gdy spółka jawna posiada swoją siedzibę lub zarząd na terytorium Polski, a w skład jej wspólników wchodzą nie tylko osoby fizyczne, ale także prawne, spółka ta może być podatnikiem podatku od osób prawnych (CIT).
Aby spółka jawna mogła zostać zakwalifikowana jako podatnik CIT, konieczne jest także spełnienie następujących warunków:
spółka nie złoży przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji, według ustalonego wzoru, o podatnikach podatku dochodowego od osób prawnych oraz o podatnikach podatku dochodowego od osób fizycznych, posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki, o którym mowa odpowiednio w art. 5 ust. 1 albo o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o PIT, lub
aktualizacji informacji, o której mowa w lit. a, w terminie 14 dni, licząc od dnia zaistnienia zmian w składzie podatników
– do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki jawnej oraz naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla każdego podatnika osiągającego dochody z takiej spółki. Spełnienie jednego z ww. warunków warunkuje to, czy spółka jawna będzie musiała opłacać CIT.
Jeśli w danym przypadku możemy uznać spółkę jawną za podatnika podatku dochodowego od osób prawnych, to na takim podmiocie ciąży coroczny obowiązek informacyjny względem urzędu skarbowego. Mowa oczywiście o konieczności składania formularza CIT-15J wraz z załącznikami przed rozpoczęciem każdego kolejnego roku obrotowego. Komplet dokumentacji należy złożyć do naczelnika urzędu skarbowego właściwego według siedziby spółki jawnej. Pamiętajmy, że dokumenty te muszą być złożone także w urzędach skarbowych właściwych dla każdego ze wspólników, jeżeli są to inne urzędy niż urząd właściwy dla samej spółki.
Obciążenie podatkiem CIT oznacza dla spółki jawnej konieczność bieżącego opodatkowywania uzyskiwanych dochodów według stawki 9% lub 19%. Niższa stawka podatkowa pojawi się względem przychodów innych niż zyski kapitałowe i przysługuje tzw. małym podatnikom, czyli spółkom jawnym, których obrót w poprzednim roku podatkowym nie przekroczył 2 000 000 euro brutto. Ważne jest także to, że stosowanie ulgowej stawki 9% będzie możliwe, gdy podatnicy kontynuujący w 2023 roku działalność rozpoczętą w latach ubiegłych spełnią dodatkowy warunek – będą posiadać w tym roku status małego podatnika CIT, co w praktyce oznacza, że ich przychody ze sprzedaży za rok ubiegły (2022) zmieściły się w limicie 9 654 000 zł.
Wypłata zysku do wspólnika spółki będącej podatnikiem CIT skutkuje powstaniem przychodu po stronie wspólnika i koniecznością jego opodatkowania 19% stawką PIT/CIT (w zależności od statusu). Za obliczenie, pobranie i wpłacenie podatku do właściwego urzędu skarbowego odpowiada spółka jawna, która występuje tutaj w roli płatnika podatku. Wspólnicy otrzymają w ten sposób kwotę pomniejszoną o należny podatek.
Podsumowanie rozliczenia z urzędem skarbowym i ZUS w spółce jawnej
Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, co oznacza, że nie jest zobowiązana do odprowadzania za siebie żadnych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne do ZUS-u – robią to wspólnicy we własnym imieniu. Jeśli jednak taka spółka zatrudnia co najmniej 1 pracownika, który nie jest wspólnikiem, to musi wówczas odprowadzać składki do ZUS-u według ogólnych zasad jak każdy pracodawca. Spółka ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ dotyczy to samych wspólników. Spółka jawna może być jednak uznana w niektórych okolicznościach za podatnika podatku od osób prawnych (CIT). W tej sytuacji będzie zobowiązana do dokonywania okresowych rozliczeń z właściwym urzędem skarbowym.
