Nową instytucją funkcjonującą na gruncie prawa polskiego jest przedsiębiorstwo w spadku. Z założenia ma ono na celu rozwiązanie problemów związanych ze statusem przedsiębiorstwa w przypadku śmierci osoby, która je prowadzi. Wraz z wprowadzeniem przepisów dotyczących przedsiębiorstwa spadku ustawodawca dokonał nowelizacji wielu ustaw podatkowych. Sprawdź, przychody przedsiębiorstwa w spadku na gruncie PIT!
Przedsiębiorstwo w spadku w rozumieniu ustawy PIT
Nasze rozważania należy rozpocząć od wyjaśnienia czym właściwie jest przedsiębiorstwo w spadku. Jak wynika z treści art. 5a pkt 43 ustawy PIT, użyte w tej ustawie przedsiębiorstwo w spadku oznacza przedsiębiorstwo w spadku w rozumieniu ustawy o zarządzie sukcesyjnym. W konsekwencji konieczne staje się sięgnięcie do regulacji tej ustawy. W art. 2 ust. 1 ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci.
Przychody przedsiębiorstwa w spadku - opodatkowanie podatkiem PIT
W kontekście analizowanego problemu należy wskazać, że w myśl art. 1a ust. 2 ustawy o PIT przedsiębiorstwo w spadku, stanowiące jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, jest podatnikiem z tytułu dochodów osiąganych w okresie od otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia:
- zarządu sukcesyjnego
- uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
Powyższy przepis wskazuje zatem, że przedsiębiorca w spadku to jednostka organizacyjna będąca podatnikiem podatku PIT w ściśle określonym przedziale czasowym. Ustawa wymienia dwa możliwe przypadki.
Po pierwsze mamy do czynienia z podatnikiem od dnia śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego. Jak wynika z art. 59 oraz art. 60 ustawy o zarządzie sukcesyjnym wygasa on po upływie 2 lat licząc od dnia śmierci przedsiębiorcy. W uzasadnionych przypadkach sąd może przedłużyć trwanie zarządu do 5 lat.
Po drugie podatnikiem jest także przedsiębiorstwo w spadku od dnia śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego. Jak czytamy w art. 12 ust. 10 ustawy o zarządzie sukcesyjnym uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. W świetle art. 12 ust. 1c ww. ustawy w przypadku, gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony, przedsiębiorstwo w spadku może do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego podawać NIP przedsiębiorcy, jeżeli spadkobierca, kontynuuje prowadzenie przedsiębiorstwa pod firmą przedsiębiorcy i w terminie dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy dokona zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego o kontynuowaniu prowadzenia tego przedsiębiorstwa.
W konsekwencji drugi przypadek dotyczy sytuacji, w której nie dokonano powołania zarządcy sukcesyjnego. Pomimo tego powstałe po śmierci przedsiębiorstwo w spadku może stać się podatnikiem podatku PIT, jeżeli spadkobierca kontynuuje działalność osoby zmarłej i dokona właściwego zgłoszenia do naczelnika urzędu skarbowego w tym zakresie.
Przychody oraz koszty przedsiębiorstwa w spadku
Elementarnymi składnikami rozliczenia podatku dochodowego są przychody oraz koszty podatkowe. Kwestia ich osiągania oraz ponoszenia została w szczególny sposób opisana w ustawie PIT. Zgodnie z brzmieniem art. 7a ww. ustawy przychody przedsiębiorstwa w spadku uznaje się za przychody ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 tj. za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Przychodami przedsiębiorstwa w spadku są wszystkie przychody związane z działalnością prowadzoną przez to przedsiębiorstwo, w tym w formie spółki cywilnej. Do przychodów zalicza się również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku wchodzących w skład przedsiębiorstwa w spadku, niezależnie od tego, kiedy zostały nabyte przez zmarłego przedsiębiorcę. Przedsiębiorstwo w spadku może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów koszty poniesione przez zmarłego przedsiębiorcę związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, które zgodnie z ustawą podlegałyby potrąceniu w okresach sprawozdawczych przypadających po śmierci przedsiębiorcy.
Urzędem skarbowym właściwym w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym przedsiębiorstwa w spadku jest urząd skarbowy, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym zmarłego przedsiębiorcy wykonuje swoje zadania. Warto zwrócić uwagę na obowiązek o charakterze ewidencyjnym. Otóż przedsiębiorstwo w spadku sporządza wykaz składników majątku przedsiębiorstwa w spadku na dzień otwarcia spadku. Wykaz zawiera co najmniej następujące dane: liczbę porządkową, określenie (nazwę) składnika majątku, datę nabycia przez zmarłego przedsiębiorcę składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych przez zmarłego przedsiębiorcę na nabycie tego składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na jego nabycie zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, jak również wartość początkową, metodę amortyzacji i sumę odpisów amortyzacyjnych. Dodatkowo podkreślmy, że powstanie przedsiębiorstwa w spadku nie jest traktowane jako rozpoczęcie działalności gospodarczej, a równoznaczne z likwidacją działalności gospodarczej jest wygaśnięcie:
- zarządu sukcesyjnego,
- uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego w przypadku, gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
W konsekwencji powyższych przepisów przedsiębiorstwo w spadku traktowane jest jak pełnoprawny podatnik zobowiązany do ustalania przychodów z działalności gospodarczej oraz ujmowania kosztów prowadzonej działalności. Ponadto przedsiębiorstwo to na zasadzie kontynuacji przejmuje dotychczasowe zasady amortyzacji środków trwałych funkcjonujących w firmie zmarłego podatnika.
Obowiązek prowadzenia ksiąg podatkowych
Elementem nierozłącznie związanych z rozliczeniem podatku dochodowego jest prowadzenie ksiąg podatkowych. Skoro przedsiębiorstwo w spadku jest podatnikiem podatku PIT to również w tym zakresie powstaje konieczność właściwego ewidencjonowania wszelkich zdarzeń gospodarczych.
W art. 24a ust. 1 ustawy PIT zawarto, że przedsiębiorstwa w spadku, spółki cywilne osób fizycznych, spółki cywilne osób fizycznych i przedsiębiorstwa w spadku, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, wykonujące działalność gospodarczą, są obowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, albo księgi rachunkowe, zgodnie z odrębnymi przepisami, w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, w tym za okres sprawozdawczy, a także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie z przepisami art. 22a-22o.
Zgodnie natomiast z art. 24a ust. 1c ustawy przedsiębiorstwo w spadku jest obowiązane w prowadzonej księdze albo w prowadzonych księgach rachunkowych, o których mowa w ust. 1, dokonać zapisów dotyczących zdarzeń gospodarczych zaistniałych od otwarcia spadku do dnia dokonania zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, a jeżeli zgłoszenia nie dokonano, to do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego.
W świetle art. 24a ust. 1d ustawy PIT w przypadku prowadzenia przez zmarłego przedsiębiorcę ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, o której mowa w art. 22n, przedsiębiorstwo w spadku kontynuuje prowadzenie tej ewidencji.
