Rozliczenie rabatu udzielanego bezpośredniemu nabywcy towaru, nie wywołuje większych problemów podatnikom. Taka sytuacja jest klarowna, jeżeli chodzi o kwestie podatkowe. Bardziej skomplikowany okazuje się jednak przypadek, gdy rabat udzielany jest kolejnemu, w łańcuchu dostaw, nabywcy. Tego typu działanie opisywane jest jako rabat pośredni, a podatkowe skutki jego rozliczenia prezentujemy poniżej.
Istota rabatu pośredniego
Warto na wstępie wyjaśnić, na czym polega rabat pośredni. Jest to bowiem upust (obniżka ceny) udzielany nie pierwszemu, lecz drugiemu w kolejności kupującemu. W rezultacie choć nie doszło do sprzedaży pomiędzy podmiotami, to i tak główny dystrybutor udziela rabatu w związku z zakupami od konkretnego pośrednika.
Przykład 1.
Dystrybutor środków chemicznych sprzedał swój produkt hurtownikowi. Aby zachęcić potencjalnych klientów detalicznych do nabywania w tej konkretnej hurtowni, obiecał on upust dla każdego klienta detalicznego kupującego jego produkty. Mamy zatem do czynienia z rabatem pośrednim, który udzielany jest przez dystrybutora nie hurtownikowi, lecz kolejnemu nabywcy detalicznemu.
Rabat pośredni na gruncie ustawy VAT
Kwestie związane z rabatem pośrednim, należy przeanalizować zarówno w perspektywie udzielającego, jak i otrzymującego.
W zakresie sytuacji podatnika, który udzielił rabatu, wskazać należy, że taka sytuacja kwalifikuje się do obniżenia podstawy opodatkowania VAT. W myśl art. 29a ust. 10 ustawy VAT podstawę opodatkowania obniża się bowiem m.in. o kwoty udzielonych po dokonaniu sprzedaży opustów i obniżek cen. Zasada ta znajdzie zastosowanie nawet pomimo faktu, że sprzedaż towaru, udokumentowana fakturą, miała miejsce na rzecz innego podmiotu.
Przykład 2.
Dystrybutor sprzedał hurtownikowi towar za kwotę 10 000 zł, od której odprowadził VAT należny w wysokości 2300 zł. Hurtownik sprzedał następnie część towaru odbiorcy detalicznemu. W związku z dokonaną transakcją dystrybutor postanowił udzielić rabatu pośredniego nabywcy detalicznemu w kwocie 1000 zł. W takim przypadku hurtownik może obniżyć podstawę opodatkowania o kwotę udzielonego po sprzedaży rabatu. W rezultacie będzie ona wynosiła 9000 zł, zaś podatek VAT należny zostanie zmniejszony do kwoty 2070 zł.
Kolejnym problemem, który należy wyjaśnić, jest kwestia prawidłowego udokumentowania rabatu pośredniego. W przypadku udzielenia obniżki bezpośredniemu nabywcy właściwym dokumentem jest bowiem faktura korygująca. Jednakże w tym przypadku udzielający rabatu wystawił fakturę pośrednikowi, w związku z czym niezasadne byłoby wystawianie faktury korygującej kolejnemu w kolejności nabywcy. Skoro ostateczny kupujący nie otrzymał faktury, to tym bardziej nie powinien otrzymać faktury korygującej w związku z otrzymanym rabatem pośrednim.
Organy podatkowe stoją na stanowisku, że w takim przypadku rabat pośredni należy udokumentować notą księgową. Przykładowo w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 maja 2018 r., nr 0112-KDIL1-2.4012.176.2018.1.AW, czytamy:
„W związku z powyższym należy wskazać, że w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, w której między Wnioskodawcą a poszczególnymi Aptekami nie wystąpi świadczenie usług. Jednocześnie przepisy krajowe nie określają dokumentu, na podstawie którego podatnik udzielający rabatu może ten rabat udokumentować. Nie jest tym dokumentem faktura korygująca, jednak żadne przepisy nie wskazują, że nie może nim być, np. nota księgowa, rabatowa, uznaniowa, obciążeniowa (czy to wystawiona samodzielnie przez udzielającego rabatu, czy też sporządzona przez otrzymującego rabat).
W konsekwencji Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do wystawienia faktur korygujących na rzecz Aptek. Wnioskodawca udzielony rabat pośredni będzie mógł udokumentować poprzez notę księgową, która będzie stanowiła dokument potwierdzający rzeczywistą wartość i zawierała odpowiednie elementy dokumentu księgowego”.
W sytuacji, gdy podatnik otrzymuje rabat oraz fakturę korygującą, jego obowiązkiem jest dokonanie korekty odliczonego podatku VAT z tytułu zakupu, w którego zakresie otrzymał obniżkę ceny. Pojawia się pytanie, co w sytuacji, gdy kolejny w łańcuchu dostaw nabywca otrzymuje nie fakturę, lecz notę księgową w związku z przyznanym mu rabatem pośrednim.
Organy podatkowe konsekwentnie uznają, że przedsiębiorca otrzymujący rabat pośredni jest mimo wszystko zobowiązany do skorygowania podatku VAT. W interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 28 października 2016 r., nr 1462-IPPP1.4512.744.16.1.AS, organ podatkowy stwierdził:
„Z okoliczności przedstawionych we wniosku wynika, że rabat pośredni udzielony Wnioskodawcy zostanie udokumentowany notą księgową wystawioną przez producenta. Wysokość obrotów uprawniających do otrzymania rabatu ustalona jest przez Wnioskodawcę i producenta na podstawie określonego poziomu zakupów produktów dokonanych u hurtowników/dystrybutorów.
W konsekwencji producent będzie posiadał prawo do obniżenia podstawy opodatkowania, i tym samym Wnioskodawca, otrzymując od producenta notę dokumentującą wartość udzielonego rabatu powinien obniżyć podatek VAT naliczony o kwoty VAT wynikające z otrzymanej noty księgowej”.
Rabat pośredni na gruncie ustawy PIT
Rabat pośredni wywołuje również określone skutki podatkowe w zakresie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W pierwszej kolejności podkreślić należy, że wartość udzielonego rabatu może stanowić koszt uzyskania przychodu dla przedsiębiorcy przyznającego upust. Nie ulega bowiem wątpliwości, że przyznanie rabatu dla nabywców pośrednich wpływa na zwiększenie sprzedaży u podmiotu udzielającego. W rezultacie spełnione są ogólne przesłanki kwalifikacji danego wydatku jako kosztu podatkowego. W myśl art. 22 ust. 1 ustawy PIT kosztami uzyskania przychodów są bowiem koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Ponadto podmiot udzielający rabatu nie ma obowiązku korygowania przychodu z tytułu wcześniejszej sprzedaży towaru na rzecz pierwszego nabywcy.
Przykład 3.
Dystrybutor mebli w ramach prowadzonej kampanii marketingowej sprzedał hurtownikowi towar za 5000 zł. Dodatkowo przyznał w listopadzie rabat pośredni w kwocie 1500 zł. Wartość tego rabatu jako związanego z osiągnięciem przychodu może zaliczyć do kosztów podatkowych. Dodatkowo nie musi on korygować kwoty uzyskanego ze sprzedaży przychodu o wartość udzielonego rabatu.
Natomiast po stronie podmiotu otrzymującego rabat pośredni wystąpi przychód podatkowy w wysokości odpowiadającej wielkości rabatu. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że otrzymany rabat pieniężny stanowi definitywne przysporzenie finansowe po stronie osoby, która go otrzymuje.
Zgodnie z art. 14 ust. 1c ustawy PIT przychód z tytułu otrzymanego bonusu pieniężnego należy rozpoznać w momencie faktycznej wpłaty na konto przedsiębiorcy.
Przykład 4.
Przedsiębiorca z tytułu zakupu określonej ilości towaru u hurtownika otrzymał rabat pośredni w kwocie 1000 zł. 25 listopada otrzymał notę księgową, natomiast bonus pieniężny wpłynął na jego konto 1 grudnia. W takiej sytuacji podatnik powinien rozpoznać przychód podatkowy w kwocie 1000 zł w dacie 1 grudnia.
