W toku wymiany handlowej bardzo często dochodzi do sytuacji, w której przedsiębiorca daje swojemu kontrahentowi rabat. Przyczyny udzielenia takiego rabatu, jak i jego charakter, mogą być różne, co też rodzi pewne wątpliwości odnośnie sposobu rozliczenia w podatku VAT zarówno po stronie sprzedawcy, jak i nabywcy. Sprawdźmy, jak rozliczyć udzielenie rabatu!
Udzielenie rabatu w świetle VAT
W pierwszej kolejności należy wskazać, że udzielenie rabatu może nastąpić w chwili dokonywania sprzedaży i wtedy oczywiście jego wartość nie jest uwzględniona w kwocie sprzedaży. Rabat może być również udzielony już po dokonanej transakcji. W takiej sytuacji, zgodnie z art. 29a ust. 10 ustawy VAT, podstawę opodatkowania obniża się m.in. o kwotę udzielonych po dokonaniu sprzedaży opustów i obniżek cen. W jaki sposób należy dokonać wspomnianego obniżenia? Otóż zgodnie z przepisami ustawy sprzedawca powinien w takim wypadku wystawić fakturę korygującą i przesłać ją do nabywcy. Natomiast sam moment obniżenia podstawy opodatkowania uzależniony jest od chwili odbioru korekty faktury przez nabywcę. Rozróżniamy tu dwie sytuacje:
- sprzedawca uzyskał potwierdzenie odbioru faktury korygującej przed upływem terminu na złożenie deklaracji VAT za okres, w którym nabywca otrzymał tę fakturę – dokonuje korekty w rozliczeniu za okres, w którym nabywca otrzymał fakturę korygującą;
- sprzedawca uzyskał potwierdzenie odbioru faktury korygującej po upływie terminu na złożenie deklaracji VAT za okres, w którym nabywca otrzymał tę fakturę – dokonuje korekty w rozliczeniu za okres, w którym otrzyma potwierdzenie odbioru faktury korygującej.
Przykład 1.
Sprzedawca udzielił rabatu posprzedażowego i wystawił fakturę korygującą. Przesłał ją do nabywcy 23 września. 27 września nabywca otrzymał fakturę, zaś potwierdzenie odbioru przesłał do sprzedawcy, który otrzymał je 5 października. Zarówno sprzedawca, jak i nabywca rozliczą fakturę korygującą w deklaracji podatkowej za wrzesień.
Przykład 2.
Sprzedawca udzielił rabatu posprzedażowego i wystawił fakturę korygującą. Przesłał ją do nabywcy 23 września. 27 września nabywca otrzymał fakturę, jednak zwlekał z odesłaniem potwierdzenia odbioru i uczynił to dopiero 29 października. W tym samym dniu sprzedawca odebrał potwierdzenie. Nabywca rozliczy fakturę w deklaracji podatkowej za wrzesień, natomiast sprzedawca rozliczy fakturę w deklaracji za październik.
Co jednak w sytuacji, gdy sprzedawca w ogóle nie otrzyma potwierdzenia odbioru faktury korygującej? Ustawa VAT również przewiduje rozwiązanie dla takiej sytuacji. Otóż zgodnie z art. 29a ust. 15 pkt 4 ustawy sprzedawca może skorygować rozliczenie, gdy nie uzyskał potwierdzenia, mimo udokumentowanej próby doręczenia faktury korygującej oraz gdy nabywca wie, że transakcja została zrealizowana zgodnie z warunkami określonymi w fakturze korygującej. Ustawodawca nie precyzuje, w jaki sposób powyższe dwa warunki sprzedawca powinien spełnić. W praktyce przyjęło się jednak, że udowodnienie próby doręczenia faktury korygującej może nastąpić przykładowo poprzez przedstawienie dokumentu w postaci zwróconej, niepodjętej przez nabywcę przesyłki poleconej lub poprzez pozostałą korespondencję kierowaną do kontrahenta w związku z wystawieniem korekty faktury. Natomiast jeżeli chodzi o warunek udowodnienia, że nabywca zna przebieg transakcji, można tu przykładowo wymienić dokonanie przez sprzedawcę za pośrednictwem rachunku bankowego zwrotu kwoty wynikającej z faktury korygującej.
Przykład 3.
Sprzedawca 30 czerwca wystawił fakturę korygującą z tytułu udzielonego rabatu. Fakturę przesłał do nabywcy przesyłką poleconą. 7 lipca otrzymał zwrot przesyłki z adnotacją „nie podjęto w terminie”. 1 sierpnia sprzedawca za pośrednictwem rachunku bankowego zwrócił nabywcy różnicę wynikającą z udzielonego rabatu. Sprzedawca rozliczy fakturę korygującą w deklaracji za sierpień, w tym miesiącu zostały bowiem spełnione łącznie oba warunki z art. 29a ust. 15 pkt 4 ustawy.
Jeżeli chodzi natomiast o moment rozliczenia faktury korygującej z tytułu udzielonego rabatu, po stronie nabywcy sytuacja jest znacznie uproszczona. Otóż zgodnie z przepisami ustawy nabywca otrzymujący rabat jest zobowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał fakturę korygującą.
Premia pieniężna to też rabat
W obrocie gospodarczym sprzedawcy często udzielają kontrahentom premii pieniężnej w celu zachęcenia ich do dokonywania zakupów. Taka premia, rozumiana jako bonus z tytułu osiągnięcia określonego poziomu zakupu bądź terminowego uregulowania płatności, również uważana jest przez organy podatkowe za udzielenie rabatu. Wokół takiego rozumienia premii pieniężnej powstał spór, podatnicy byli bowiem zdania, że taką premię pieniężną należy rozumieć jako nagrodę, która nie podlega opodatkowaniu VAT.
Sądy prezentowały w tym temacie różne stanowisko, wobec czego w celu wypracowania jednolitego, NSA wydał uchwałę z 25 czerwca 2012 r., sygn. akt I FPS 2/12, w której czytamy:
(...) Nie można natomiast podzielić poglądów, zgodnie z którymi inna jest istota premii a inna istota rabatu, ponieważ premia stanowi nagrodę za osiągnięcie określonego rezultatu i ma w związku z tym charakter motywacyjny, zaś rabat stanowi jedynie obniżenie ceny transakcyjnej lub usługi. Trudno bowiem nie zauważyć, że rabat, nawet związany z jedną transakcją, również ma charakter motywacyjny. Choć sprowadza się on do obniżenia ceny to obniżka jest zazwyczaj związana właśnie z zachęceniem do zawarcia transakcji, choćby w wyniku negocjacji ceny. (…) Niewątpliwie zatem premia pieniężna za dany okres, w ujęciu ekonomicznym, sprowadza się w istocie do zwrotu nabywcy przez sprzedawcę części uiszczonego wcześniej wynagrodzenia z tytułu dokonanych z nabywcą transakcji - w następstwie czego zmniejszeniu ulega wcześniej określona z tytułu tych transakcji ich globalna wartość, a tym samym wartość pojedynczych transakcji, pomniejszona proporcjonalnie.
Wniosek z powyższego wyroku jest taki, że wypłata nabywcy premii pieniężnej z tytułu osiągnięcia określonej wielkości sprzedaży lub terminowości zapłaty stanowi rabat, o którym mowa w ustawie VAT.
Przykład 4.
Hurtownia postanowiła zwiększyć sprzedaż, w związku z czym zaoferowała swoim kontrahentom premię pieniężną w wysokości 2% wartości zakupu przy nabyciu towaru za kwotę powyżej 12 000 zł w okresie miesięcznym. Pan Wiktor nabył w styczniu w hurtowni towar za kwotę 15 000 zł. Z tego tytułu otrzymał w lutym premię pieniężną w kwocie 300 zł. Hurtownia wystawiła 15 lutego fakturę korygującą do sprzedaży. Pan Wiktor odebrał fakturę 17 lutego. Podatnicy rozliczą premię pieniężną w deklaracji za luty.
