Jednym ze skutków rozwodu jest podział majątku wspólnego małżonków. W kontekście takiej sytuacji może dojść do okoliczności, w której jeden z małżonków otrzymuje środek trwały uprzednio wykorzystywany w działalności gospodarczej drugiego małżonka. W poniższym artykule zastanowimy się, jakie konsekwencje niesie sprzedaż środka trwałego po rozwodzie.
Wspólność małżeńska a środek trwały
Przypomnijmy, że środkiem trwałym jest składnik majątku wykorzystywany na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, dłużej niż rok, kompletny i zdatny do użytku oraz stanowiący własność lub współwłasność podatnika.
Współwłasność może także dotyczyć przypadku, gdy środek trwały objęty jest wspólnością małżeńską.
W takiej sytuacji wskażmy, że zgodnie z art. 22g ust. 11 ustawy PIT w razie gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, jego wartość początkową ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku; zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują go w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.
Wspólność małżeńska zostaje utworzona w momencie zawarcia związku małżeńskiego i charakteryzuje się tym, że jest bezudziałowa. To powoduje, że każdy z małżonków ma pełne prawo do danej rzeczy nią objętej.
Powyższe nie stoi jednak na przeszkodzie, aby składnik objęty wspólnością małżeńską był wykorzystywany wyłącznie w działalności jednego z małżonków. Małżonek taki ma prawo do pełnej amortyzacji środka trwałego, co nie zmienia faktu, że nadal jest on objęty współwłasnością łączną.
Rozwód a środek trwały
Na skutek rozwodu dochodzi do ustania wspólności małżeńskiej. Powoduje to przekształcenie współwłasności łącznej we współwłasność w częściach ułamkowych oraz podział majątku wspólnego małżonków.
Podział majątku wspólnego może nastąpić na mocy umowy między małżonkami, w wyroku orzekającym rozwód na żądanie któregokolwiek z małżonków, o ile wniosek o podział majątku nie przyczyni się do nadmiernego opóźnienia postępowania lub na mocy orzeczenia sądu w postępowaniu o podział majątku wspólnego.
Przenosząc powyższe na grunt prawa podatkowego, należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy PIT nie podlega podatkowi dochodowemu od osób fizycznych przychód z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich.
W tym miejscu warto wskazać, że nawet gdy podatnik otrzyma mniej lub więcej niż małżonek i niezależnie od tego, czy pomiędzy małżonkami wystąpią dopłaty lub spłaty z tego tytułu – nie wystąpi podatek PIT od tego rodzaju przychodu. Kwestia ewentualnej ekwiwalentności świadczeń na skutek podziału majątku wspólnego po rozwodzie jest bez znaczenia dla możliwości wyłączenia otrzymanego w ten sposób przychodu z opodatkowania podatkiem PIT.
Skutki przekazania środka trwałego w ramach rozwodu
Jeżeli na przekazanie środka trwałego drugiemu małżonkowi w ramach podziału majątku popatrzymy z perspektywy osoby prowadzącej działalność gospodarczą, to należy zwrócić uwagę na kilka istotnych szczegółów.
Po pierwsze samo przekazanie środka trwałego jest neutralne podatkowo, ponieważ nie jest to odpłatne zbycie dokonywane w ramach źródła przychodu, jakim jest pozarolnicza działalność gospodarcza. W rezultacie w takim przypadku podatnik nie wykazuje przychodu podatkowego.
Jeżeli środek trwały jest nie w pełni zamortyzowany, to pozostała nieumorzona jeszcze część jego wartości początkowej nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu w pozarolniczej działalności gospodarczej.
Natomiast dokonane już odpisy amortyzacyjne nie muszą być wstecznie korygowane. Pozostają one w mocy, a fakt przekazania środka trwałego na skutek podziału majątku wspólnego drugiemu małżonkowi nie niweczy uprzedniego wykorzystywania składnika majątku na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, co uzasadniało jego amortyzację podatkową.
Sprzedaż środka trwałego po rozwodzie
Na zakończenie zastanówmy się, jakie są podatkowe konsekwencje dokonania odpłatnego zbycia środka trwałego otrzymanego na skutek rozwodu.
Wyobraźmy sobie sytuację, w której małżonkowie w ramach majątku wspólnego posiadają samochód osobowy wykorzystywany w działalności męża i stanowiący środek trwały. Po rozwodzie samochód został przekazany żonie, która planuje dokonać sprzedaży.
W tym zakresie musimy wskazać, że zgodnie z art.10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ustawy PIT odpłatne zbycie rzeczy ruchomych nie podlega opodatkowaniu, jeżeli zostało dokonane po upływie 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym doszło do nabycia.
Ponadto zgodnie z art. 10 ust. 6 ustawy PIT w przypadku odpłatnego zbycia po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, nabytych do majątku wspólnego małżonków lub wybudowanych w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości lub nabytych do majątku wspólnego małżonków praw majątkowych, określonych w ust. 1 pkt 8 lit. a–c, okres, o którym mowa w tym przepisie, liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło ich nabycie do majątku wspólnego małżonków lub ich wybudowanie w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej.
Powyższa reguła wyznacza moment nabycia jako datę nabycia do majątku wspólnego, a nie jako datę otrzymania składnika majątku na skutek rozwodu. Problem polega jednak na tym, że art. 10 ust. 6 ustawy PIT swoim zakresem obejmuje ust. 1 pkt 8 lit. a–c, nie obejmuje natomiast lit. d.
W takich sytuacjach organy podatkowe opierają swoje stanowisko na uchwale NSA z 15 maja 2017 roku, sygn. akt II FPS 2/17, i wskazują, że opisana reguła znajduje zastosowanie również do rzeczy ruchomych.
Tak też wskazuje Dyrektor KIS w interpretacji z 17 listopada 2021 roku, nr 0115-KDIT1.4011.654.2021.1.AS, gdzie możemy przeczytać, że nabycie przez podatniczkę przedmiotowego samochodu, będącego przedmiotem sprzedaży 4 marca 2021 roku, nastąpiło 23 września 2015 roku, kiedy to przedmiotowy samochód został nabyty do majątku wspólnego małżonków. Zatem sprzedaż samochodu osobowego nabytego do wspólności ustawowej małżeńskiej nie stanowi źródła przychodu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy PIT, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym, bowiem odpłatne zbycie miało miejsce po upływie okresu, tj. pół roku, o którym mowa w tym przepisie.
Konkludując powyższe, możemy wskazać, że samo nabycie środka trwałego na skutek dokonanego pomiędzy małżonkami rozwodu nie generuje przychodu w podatku PIT. Dopiero odpłatne zbycie takiego składnika może spowodować konieczność zapłaty podatku dochodowego, jeżeli sprzedaż będzie mieć miejsce w okresie opodatkowania ustanowionego w przepisach.
