Ceny nieruchomości, szczególnie mieszkań w stanie deweloperskim, od lat windują nieubłaganie. Obecne propozycje zmian rządu w polityce mieszkaniowej z całą pewnością zwiększą szybkość wzrostu tych cen. W związku z powyższym być może to najlepszy moment na podjęcie decyzji o zakupie własnych czterech kątów. Alternatywą dla nowych mieszkań lub domów są te z rynku wtórnego. W zależności od sytuacji rodzinnej czy finansowej sprzedających ich ceny mogą być niekiedy naprawdę atrakcyjne. Problemem jednak może się okazać zakup nieruchomości obciążonej hipoteką. Czym jest hipoteka? Czy jest się czego obawiać? Czy można taką nieruchomość kupić na kredyt? O tym w niniejszym artykule.
Przed każdym zakupem nieruchomości, czy to chodzi o działkę rolną, budowlaną, dom wolnostojący czy mieszkanie, kupujący powinien zapoznać się z jej księgą wieczystą. Zawiera ona szczegółowe informacje na temat nieruchomości, określa jej właściciela i wskazuje jej ograniczenia oraz obciążenia. Najistotniejszym dla kupującego jest dział IV księgi. Znajdują się w nim informacje o hipotekach zabezpieczonych na nieruchomości. Zakup nieruchomości obciążonej hipoteką oznacza większą liczbę obowiązków, zarówno po stronie sprzedającego, jak i kupującego. Jednakże nie należy się tego obawiać, gdyż w wielu przypadkach zwiększony trud przed zawarciem umowy sprzedaży może zaowocować zakupem wymarzonego domu czy mieszkania za o wiele mniejsze pieniądze, niż miałoby to miejsce w przypadku nieruchomości nowej.
Czym dokładnie jest hipoteka?
Hipoteka została szczegółowo i całościowe uregulowana w Ustawie z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece. Stanowi ona ograniczone prawo rzeczowe służące do zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności – najczęściej banku, wynikającej z umowy kredytu na zakup nieruchomości. Hipoteka umożliwia wierzycielowi w łatwy sposób dochodzenie zaspokojenia z nieruchomości, bez względu na to, czyją stała się własnością. Co więcej, wierzyciel hipoteczny ma zawsze pierwszeństwo przed wierzycielami osobistymi właściciela, co jest istotne w przypadku sprzedaży egzekucyjnej nieruchomości lub ogłoszenia upadłości dłużnika. Chociaż nie ma ono charakteru bezwzględnego i ustępuje pierwszeństwa wierzycielom szczególnie uprzywilejowanym, umożliwia dochodzenie zaspokojenia wierzytelności hipotecznej z wyższym pierwszeństwem niż wielu innych należności.
Podkreślenia wymaga, że hipoteki nie można ustanowić na fragmencie nieruchomości lub jej częściach składowych. Natomiast w razie podziału przedmiotu hipoteki pozostaje ona w mocy na wszystkich nieruchomościach powstałych na skutek podziału jako hipoteka łączna. Powyższe oznacza, że ustanowionej hipoteki nie można dzielić, chyba że przepis szczególny wyraźnie na taką czynności pozwala. Jednocześnie hipoteką można obciążyć część ułamkową nieruchomości, jeżeli stanowi ona udział współwłaściciela. Dopuszczalne jest ustanowienie hipoteki na udziale we współwłasności, lecz nie na fizycznie oznaczonej części nieruchomości. Przy tym nie jest dopuszczalne ustanowienie hipoteki na prawie współwłasności łącznej. W takim wypadku zabezpieczenie może obciążać tylko całą nieruchomość.
Czy zawsze wpis w księdze wieczystej oznacza zabezpieczenie nieruchomości hipoteką?
Wykreślenie hipoteki w takim wypadku jest wyłącznie kwestią formalną. Nie zabiera zbyt wiele czasu ani pieniędzy. Co więcej, taki wpis nie stanowi przeszkody w zawarciu umowy sprzedaży nieruchomości. Wystarczy więc, aby poprzedni lub nowy właściciel złożył stosowny wniosek do właściwego sądu.
Zakup nieruchomości przy skutecznym obciążeniu hipotecznym
Jeżeli zabezpieczenie hipoteczne znajduje się w księdze i jest ono skuteczne, kupujący musi mieć na uwadze, że hipoteka zostaje przy nieruchomości. Oznacza to, że po jej zakupie w dalszym ciągu będzie ona ustanowiona na domu czy mieszkaniu. Wyjątek stanowi tutaj sprzedaż egzekucyjna. Zakup nieruchomości w wyniku aukcji przeprowadzonej przez komornika lub syndyka zawsze oznacza dla kupującego nabycie nieruchomości bez żadnych obciążeń.
W przypadku „standardowego” zakupu kupujący musi się liczyć z omawianym obciążeniem. W takim wypadku mogą mieć miejsce dwa scenariusze:
sprzedający spłaca kredyt hipoteczny przed sprzedażą domu lub mieszkania, dzięki czemu kupujący nabywa „czystą” nieruchomość;
kupujący nabywa nieruchomość z obciążeniem, wskutek czego zostaje on obciążony obowiązkiem spłaty kredytu.
Spłata hipoteki przez sprzedającego przed zawarciem umowy sprzedaży nieruchomości
W przypadku gdy sprzedający spłaci zobowiązanie kredytowe przed sprzedażą nieruchomości, spłata ta może nastąpić ze środków własnych (oszczędności lub pożyczki) sprzedającego, zaś w przypadku mniejszych kwot częstą praktyką jest, że strony umawiają się na spłatę kredytu ze środków pochodzących z zadatku wręczonego sprzedającemu przez kupującego przy zawieraniu przedwstępnej umowy sprzedaży.
Po spłacie zobowiązania względem wierzyciela, na którego rzecz ustanowiono hipotekę (zazwyczaj będzie to bank), wydaje on zaświadczenie potwierdzające całkowitą spłatę wierzytelności oraz zgodę na wykreślenie hipoteki.
Sam wpis hipoteczny może zostać wykreślony:
na wniosek sprzedającego przed zawarciem aktu notarialnego umowy sprzedaży – sprzedający do wniosku załącza zaświadczenie uzyskane od banku. Potwierdzenie złożenia wniosku sprzedający przekazuje następnie notariuszowi przed zawarciem umowy sprzedaży;
na wniosek o jej wykreślenie zawarty w akcie notarialnym umowy sprzedaży – wniosek o wykreślenie hipoteki jest zawarty w treści umowy sporządzonej notarialnie, zaświadczenie banku dołącza się zaś do aktu w formie załącznika. Notariusz ma obowiązek przekazać przedmiotowy akt notarialny do sądu wieczystoksięgowego w terminie 3 dni roboczych, licząc od daty jego zawarcia.
Zakup nieruchomości obciążonej hipoteką
Drugi scenariusz to taki, gdy sprzedający nie posiada wystarczających środków na spłatę kredytu hipotecznego i decyduje się na sprzedaż nieruchomości z obciążeniem. W takiej sytuacji sprzedający musi postarać się o uzyskanie zaświadczenia wydanego przez bank w przedmiocie stwierdzenia istnienia zobowiązania kredytowego oraz informacji o wysokości zadłużenia, rachunku bankowym przeznaczonym do spłaty kredytu oraz warunkowej zgody wierzyciela na wykreślenie hipoteki w przypadku całkowitej spłaty długu przez nowego właściciela nieruchomości.
W omawianym przypadku cena sprzedaży zostaje rozbita na dwie części:
pierwsza dotyczy aktualnego zadłużenia kredytowego – środki trafiają bezpośrednio na rachunek banku;
druga część (pozostająca po spłacie kredytu) trafia do rąk sprzedającego.
Po spłacie zadłużenia bank wystawia zaświadczenie w przedmiocie ostatecznej zgody na wykreślenie hipoteki w związku ze spłatą zadłużenia. Zaświadczenie to jest podstawą do wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej nieruchomości.
Zakup nieruchomości obciążonej hipoteką na kredyt
Co jeżeli kupujący decyduje się na zakup domu lub mieszkania obciążonego hipoteką, lecz nie posiada dostatecznych środków i musi posiłkować się kredytem hipotecznym? Nic nie stoi temu na przeszkodzie. Co więcej, takie nabycie stanowi lwią część zakupów nieruchomości z rynku wtórnego. Stąd też banki są doskonale przygotowane na taką ewentualność.
W omawianym przypadku kupujący po prostu zaciąga kredyt na spłatę poprzedniego kredytu przeznaczonego na zakup nieruchomości. Tutaj to nie nabywca spłaca zobowiązanie sprzedającego, robi to bank. Jeżeli cena domu lub mieszkania jest wyższa niż kwota pozostała do spłaty, bank dodatkowo przelewa pozostałą część kredytu sprzedawcy nieruchomości.
Koszt wykreślenia hipoteki
Wniosek o wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej jest obciążony opłatą sądową. Koszt ten wynosi 100 zł. W praktyce nie ma znaczenia, kto go opłaci, jednakże w teorii przyjęło się, że koszt ten powinien ponieść sprzedający, gdyż to on wyzbywa się obciążonej nieruchomości.
Zakup nieruchomości obciążonej hipoteką – podsumowanie
Zakup nieruchomości obciążonej hipoteką nie różni się wiele od zakupu nieruchomości bez obciążeń. Mimo wszystko należy zwrócić uwagę na kilka kwestii. Po pierwsze, takie nabycie jest bardziej czasochłonne – wymaga kilku dodatkowych zaświadczeń z banku dotyczących kredytu oraz wpisu hipotecznego. Po drugie, należy bardzo wnikliwie zapoznać się z pierwotną umową kredytową, gdyż wysoka prowizja za wcześniejszą spłatę zobowiązania może znacząco podnieść końcową cenę zakupu nieruchomości. Co więcej, nie rzadko okazuje się, że księga wieczysta od lat nie była aktualizowana, przez co w dalszym ciągu zawiera zabezpieczenie hipoteczne, mimo że kredyt dawno został spłacony. Nie warto bać się nieruchomości obciążonych hipoteką, często stanowią one bardzo atrakcyjną cenowo alternatywę dla lokali deweloperskich. Należy jedynie zachować większą czujność i przygotować się na więcej „papierologii”.
