Staż jubileuszowy w firmie pozabudżetowej - jak ustalić?

Wieloletnia praca w jednej firmie może się opłacać – stały pracownik ma bowiem prawo do nagrody jubileuszowej za każdą okrągłą rocznicę zatrudnienia, przynajmniej jeśli chodzi o tzw. budżetówkę. Czy w przypadku prywatnych firm takie świadczenia również są wypłacane? Jak ustala się staż jubileuszowy w firmie pozabudżetowej?

Firmy budżetowe i pozabudżetowe

Miejsca pracy, w których zatrudnione osoby otrzymują wynagrodzenie z budżetu państwa, określane są mianem budżetówek. Do najbardziej rozpoznawalnych zaliczymy publiczne szkoły, przedszkola, żłobki, szpitale, przychodnie lekarskie, straż pożarną, policję, sądy, wojsko czy wreszcie prokuraturę i wszelkiego rodzaju urzędy.

Do firm pozabudżetowych zaliczamy z kolei wszystkie prywatne przedsiębiorstwa, które finansowane są wyłącznie z własnych środków. Nie ma przy tym żadnego znaczenia, w jakiej formie działa dane przedsiębiorstwo – jednoosobowej działalności gospodarczej, spółki cywilnej lub spółki prawa handlowego. Firmy pozabudżetowe mogą zajmować się w zasadzie każdą prawnie dopuszczalną działalnością, chyba że taką możliwość wyłączają odpowiednie przepisy.

Nagroda jubileuszowa

W rzeczywistości pojęcie nagrody jubileuszowej nie zostało zdefiniowane w Kodeksie pracy, co oznacza, że takie świadczenie nie przysługuje każdemu pracownikowi. Ustawy szczególne, takie jak chociażby Karta nauczyciela, przewidują jednak istnienie takich nagród i wyraźnie wskazują, kto i na jakich zasadach może je otrzymać. Nagrody tego rodzaju są formą gratyfikacji za wieloletni staż w jednym zakładzie pracy, natomiast ich wysokość zależy od konkretnej liczby przepracowanych lat.

Nagrody jubileuszowe są charakterystyczne dla stanowisk zajmowanych w budżetowych zakładach pracy. Praktycznie większość ustaw szczególnych, które regulują funkcjonowanie takich miejsc pracy, przewidują, że pracownicy mają prawo do otrzymywania nagród jubileuszowych w przypadku osiągnięcia tzw. okrągłego stażu pracy. Chodzi tutaj najczęściej o tzw. rocznice zatrudnienia ustalane średnio co 5 lub 10 lat.

Według ogólnych zasad wysokość nagród jubileuszowych kształtuje się w następujący sposób:

• po 20 latach pracy pracownik otrzymuje nagrodę jubileuszową w wysokości 75% swojego wynagrodzenia miesięcznego;
• po 25 latach pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego;
• po 30 latach pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego;
• po 35 latach pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego;
• po 40 latach pracy – 300% wynagrodzenia miesięcznego;
• po 45 latach pracy – 400% wynagrodzenia miesięcznego (dotyczy to jednak tylko pracowników służby cywilnej).

Nagrody jubileuszowe mogą być przyznawane także w firmach prywatnych, o ile wyrazi na to zgodę sam pracodawca. W praktyce ustala się wówczas dokładne zasady przyznawania takich świadczeń w obowiązującym regulaminie wynagradzania, ewentualnie w umowach o pracę, które są zawierane z każdym pracownikiem albo wewnątrzzakładowym układzie zbiorowym pracy.

W tym miejscu warto przypomnieć, że zgodnie z treścią art. 771 oraz 772 kp warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą ustalają układy zbiorowe pracy. Pracodawca zatrudniający co najmniej 50 pracowników nieobjętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy odpowiadającym wymaganiom ustawowym ustala warunki wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania. Pracodawca zatrudniający mniej niż 50 pracowników nieobjętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy może ustalić warunki wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania. Pracodawca zatrudniający co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników nieobjętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy ustala warunki wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wystąpi z wnioskiem o jego ustalenie. W regulaminie wynagradzania pracodawca może ustalić także inne świadczenia związane z pracą i zasady ich przyznawania.

Staż jubileuszowy

Możliwość przyznania jakiejkolwiek nagrody pracowniczej jest uzależniona od spełniania konkretnych przesłanek. W przypadku „jubileuszówek” będzie to oczywiście odpowiedni staż pracy danej osoby. Pamiętajmy jednak, że chodzi tu o staż w jednym zakładzie pracy, a nie  całościowy, tzn. uzyskany przez daną osobę w różnych miejscach pracy łącznie.

Staż jubileuszowy jest obliczany co 5 lub 10 lat w przypadku budżetówek. Jeśli chodzi zaś o firmy prywatne, to powyższa reguła nie musi być w ogóle stosowana – pracodawca może bowiem postanowić, że w ogóle nie będzie stosował nagród jubileuszowych lub będą one przyznawane w odmiennych okresach – np. corocznie lub co 10 albo 15 lat.

Nagrody jubileuszowe należą do tzw. dodatkowych składników wynagrodzenia, a więc z mocy prawa nie są one obowiązkowe. Pracownik, który jest zatrudniony w firmie pozabudżetowej, nie ma więc prawa żądać wypłaty takiej nagrody, powołując się na przepisy regulujące pracę zakładów budżetowych. Co więcej, nawet Kodeks pracy nie przyznaje prawa do nagrody jubileuszowej pozabudżetowemu pracownikowi, ponieważ takie regulacje w ogóle nie funkcjonują w tej ustawie.

Ustalanie stażu jubileuszowego w firmie pozabudżetowej jest zatem uzależnione od woli pracodawcy, może on jednak posiłkować się w tym zakresie regulacją zawartą w Zarządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 roku w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania. Zgodnie z powyższym aktem prawnym do okresu pracy uprawniającego do nagrody wlicza się, bez względu na przerwy w zatrudnieniu:

• okresy zatrudnienia w uspołecznionych zakładach pracy;
• okresy zatrudnienia w prywatnych zakładach pracy, które zostały upaństwowione lub przejęte przez uspołecznione zakłady pracy.

Do okresu pracy nie wlicza się okresów zatrudnienia zakończonych po wyzwoleniu rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz wygaśnięciem stosunku pracy wskutek porzucenia pracy.

Pracownikowi pozostającemu jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy okresy uprawniające do nagrody ustala się odrębnie dla każdego stosunku pracy. Do okresu zatrudnienia uprawniającego do nagrody nie wlicza się okresu pracy w innym zakładzie, w którym pracownik jest lub był jednocześnie zatrudniony.

Do okresu pracy uprawniającego do nagrody wlicza się następujące okresy przypadające po II wojnie światowej:

• czynnej służby wojskowej (zawodowej, zasadniczej, nadterminowej, okresowej), pełnionej w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego, przeszkolenia wojskowego odbywanego w jednostkach wojskowych w ramach wojskowego szkolenia studentów oraz ćwiczeń wojskowych, chyba że żołnierz został ukarany karą dyscyplinarną usunięcia z zawodowej służby wojskowej lub utraty stopnia wojskowego albo został zwolniony z zawodowej służby wojskowej w razie prawomocnego skazania go na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania;
• zasadniczej służby w obronie cywilnej, zastępczej służby poborowych oraz służby zastępczej;
• służby wojskowej w armii Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Do okresu pracy uprawniającego do nagrody wlicza się przypadające po wyzwoleniu okresy służby w organach bezpieczeństwa publicznego, a także w Milicji Obywatelskiej i w Służbie Więziennej, chyba że funkcjonariusz został ukarany karą dyscyplinarną wydalenia z tej służby, porzucił służbę albo został z niej zwolniony w razie skazania prawomocnym wyrokiem sądu. Do okresu pracy uprawniającego do nagrody wlicza się przypadające po wyzwoleniu okresy przerw w zatrudnieniu spowodowane:

• nauką w szkole stopnia ponadpodstawowego odbywaną na podstawie skierowania zakładu pracy lub jednostki nadrzędnej, pod warunkiem jej ukończenia, jednak w wymiarze nie wyższym niż okres przewidziany programem nauczania;
• niezdolnością do pracy, w której czasie przysługiwały zasiłki z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby i macierzyństwa lub wynagrodzenie albo świadczenie rehabilitacyjne;
• opieką nad dzieckiem w wieku do 4 lat, a także nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny zaliczanym do I grupy inwalidów lub na którego przysługuje zasiłek pielęgnacyjny – łącznie nie dłużej niż 6 lat;
• odbywaniem kary pozbawienia wolności, gdy następnie pracownik został zrehabilitowany w przepisanym trybie, jak również pobytem w areszcie tymczasowym, jeżeli postępowanie karne zostało następnie umorzone z powodu braku podstaw do oskarżenia lub zapadł wyrok uniewinniający;
• nieuzasadnionym lub niezgodnym z prawem rozwiązaniem stosunku pracy, jak również niewydaniem w terminie lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy albo opinii, jeżeli pracownikowi przyznano z tego tytułu wynagrodzenie lub odszkodowanie; w takim wypadku wlicza się okres, za który to wynagrodzenie lub odszkodowanie przyznano.

Podsumowanie

Nagrody jubileuszowe mogą być wypłacane także w firmach pozabudżetowych, choć decydujące znaczenie ma tutaj wola pracodawcy. Nie jest on zobowiązany do wypłacania takich świadczeń, ponieważ stanowią one dodatkowy składnik wynagrodzenia za pracę. Jeśli zatrudniający zdecyduje się stosować tego rodzaju nagrody, powinien ustalić zasady ich przyznawania, w tym przede wszystkim wskazać, za jakie okresy stażowe świadczenie to zostanie wypłacone konkretnemu pracownikowi.