Można przyjąć założenie, w którego myśl ogromna większość przedsiębiorców zatrudniających pracowników ma świadomość konieczności zawarcia z podmiotem zewnętrznym umowy dotyczącej medycznej opieki profilaktycznej, obejmującej swym zakresem przede wszystkim wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie pracowników oraz osób ubiegających się o zatrudnienie. Jakie są podstawy prawne zawarcia wspomnianej umowy oraz czy umowa o świadczenia zdrowotne jest obowiązkowa? Wyjaśniamy w tym artykule.
Umowa o świadczenia zdrowotne na rzecz pracowników – podstawy prawne
Postępowanie w zakresie zawierania przez pracodawcę umów o świadczenia zdrowotne na rzecz pracowników uregulowano w przepisach Ustawy z dnia 27 czerwca 1997 roku o służbie medycyny pracy, zwanej dalej ustawą o służbie medycyny pracy.
Umowa o świadczenia zdrowotne na rzecz pracowników – podmioty upoważnione do jej zawarcia
Zgodnie z brzmieniem art. 12 ust. 1 ustawy o służbie medycyny pracy badania wstępne, okresowe i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne są wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia ze zleceniobiorcą.
Podmiotem zobowiązanym do zapewnienia świadczeń medycznych, o których była wyżej mowa (dalej jako „zleceniodawca”), jest:
- pracodawca – w odniesieniu do pracowników, osób pozostających w stosunku służbowym oraz osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą;
- szkoła lub szkoła wyższa albo organizator kwalifikacyjnych kursów zawodowych – w stosunku do kandydatów do szkół ponadpodstawowych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów i słuchaczy tych szkół, studentów oraz słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu lub stażu uczniowskiego są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia;
- podmiot uprawniony do prowadzenia szkoły doktorskiej – w stosunku do doktorantów, którzy w trakcie kształcenia są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia;
- podmiot zatrudniający – w odniesieniu do osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności.
Umowa zawarta przez zleceniodawcę ze zleceniobiorcą – zakres ustaleń
Art. 12 ust. 2 ustawy o służbie medycyny pracy, wskazuje zakres niezbędnych ustaleń, jakie powinna zawierać umowa o świadczenia zdrowotne na rzecz pracowników. Oznacza to zatem, że umowa zawarta przez zleceniodawcę ze zleceniobiorcą powinna określać w szczególności:
- strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami z jej tytułu;
- zakres opieki zdrowotnej, który w odniesieniu do pracowników powinien obejmować co najmniej te rodzaje świadczeń, do których zapewniania zleceniodawca jest obowiązany na podstawie ustawy – Kodeks pracy, ustawy o służbie medycyny pracy i przepisów wydanych na ich podstawie;
- warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, a zwłaszcza sposób rejestracji osób objętych umową, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania zaświadczeń lekarskich o zdolności do pracy bądź nauki oraz sposób podania tych informacji do wiadomości zainteresowanych;
- sposób kontrolowania przez zleceniodawcę wykonania postanowień umowy;
- obowiązki zleceniodawcy wobec zleceniobiorcy dotyczące:
przekazywania informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników,
zapewnienia udziału w komisji BHP działającej na terenie zakładu pracy,
zapewnienia możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy,
udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy, w części odnoszącej się do ochrony zdrowia;
wysokość należności, sposób jej ustalania, terminy płatności oraz tryb rozliczeń finansowych;
- dopuszczalność zlecenia osobom trzecim przez zleceniobiorcę niektórych obowiązków wynikających z umowy, zgodnie z art. 14 ustawy o służbie medycyny pracy;
- okres, na który została zawarta umowa, z tym że nie może on być krótszy niż rok;
- sposób rozwiązywania umowy za wypowiedzeniem i przypadki stanowiące podstawę rozwiązywania umowy ze skutkiem natychmiastowym;
- tryb rozstrzygania sporów związanych z realizacją i rozliczeniem finansowym umowy, zwłaszcza w przypadku uchybień stwierdzonych w trybie określonym w art. 18 ustawy o służbie medycyny pracy.
Możliwość wyboru podstawowej jednostki służby medycyny pracy
Ustawa o służbie medycyny pracy umożliwia pracodawcy dokonanie wyboru podstawowej jednostki służby medycyny pracy, która będzie sprawować medyczną opiekę profilaktyczną nad pracownikami. Należy jednak pamiętać, że w tym przypadku zleceniodawca (pracodawca) współdziała z przedstawicielami załogi zakładu pracy.
Umowa o świadczenia zdrowotne na rzecz pracowników – podsumowanie
Nie ulega wątpliwości, że każdy podmiot zatrudniający pracowników jest zobowiązany do zapewnienia osobom świadczącym pracę odpowiedniej profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami. Obejmuje ona w szczególności wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie, musi być realizowana na określonym poziomie przez personel medyczny posiadający kwalifikacje w zakresie medycyny pracy. Pracodawca, zawierając umowę dotyczącą świadczeń zdrowotnych na rzecz pracowników, musi zatem znaleźć podstawową jednostkę służby medycyny pracy jako podmiot kompetentny w przedmiocie profilaktycznej opieki medycznej nad pracownikami. Wspomniane kwestie zostały unormowane w ustawie o służbie medycyny pracy.
