Stereotypy - dość trwałe i bardzo uproszczone wyobrażenia, które są zakorzenione w danym narodzie, grupie społecznej albo jednostce. Dziedziczone kulturowo lub rodzinnie są przejmowane przez nas w sposób naturalny. Dlatego też często uparcie wierzymy, że odzwierciedlają rzeczywistość, przez co ciężko nam przekształcić swój sposób myślenia. Warto jednak zmienić swoje nastawienie, ponieważ stereotypy mogą bardzo negatywnie wpływać zarówno na firmę, jak i na cały rynek pracy.
Stereotypy płci
Modele zachowań typowo męskich i kobiecych są propagowane już u dzieci w wieku przedszkolnym, czy wczesnoszkolnym. Chłopców uczy się niezależności, asertywności, a krytykuje się za zachowania opiekuńcze i uległe. Dla odmiany dziewczynkom pokazuje się wartość związków interpersonalnych i emocji. W dorosłym życiu przekłada się to na posiadanie rozwiniętych kompetencji związanych z władzą u mężczyzn i typowo silnie emocjonalnych zachowań u kobiet.
Stereotypy idą jednak dalej - pokazują uproszczone reguły określające, jacy są lub powinni być reprezentanci poszczególnych płci. Tym sposobem ogólnie przyjętym faktem jest, że kobiety to kiepscy kierowcy, a chłopaki (mężczyźni) nie płaczą. Co więcej, nasz codzienny język zawiera także inne, wywierające presję na ludzi różnej płci, zalecenia, np.: kobiety powinny…, jak na mężczyznę…
Wpływ stereotypów jest bardzo widoczny w rolach, które przyjmowane są przez obie płci w tradycyjnym modelu rodziny. Obciąża on podwójnie kobietę - obowiązkami domowymi i zawodowymi, gdy mężczyzna skupia się głównie na tych drugich. Podobną segregację płciową można zaobserwować na rynku pracy. Niektóre zawody postrzegane są, jako typowo kobiece (wychowawczyni w przedszkolu), a inne, jako typowo męskie (kierowca ciężarówki).
Stereotypy przekładają się także na możliwości awansu. Starające się o niego kobiety spotykają się ze zjawiskami, takimi, jak:
ruchome schody - lepsza pozycja mężczyzn w kobiecych zawodach, powoduje wynoszenie ich na wyższe stanowiska - dyrektorskie, bo w takiej sytuacji mężczyznom nie wypada inaczej,
szklany sufit - bariera, która nie pozwala kobietom podążać normalną ścieżką kariery ze względu na płeć,
lepka podłoga - dominacja kobiet w zawodach o niższym statusie, które nie oferują również możliwości awansu.
Skutki występowania takich zjawisk są wyraźnie widoczne na polskim rynku pracy. Kobiety zajmują jedynie ⅓ stanowisk kierowniczych, niewiele z nich pełni role dyrektorów czy prezesów (według szacunków jest to jedynie 2%).
Można również wywnioskować, które branże najbardziej nie akceptują kobiet - w IT pracuje ich tylko 10%, co wygląda niekorzystnie, szczególnie w porównaniu z sektorem edukacji (77,5%), pomocą społeczną i opieką zdrowotną (80%).
Stereotypy międzygrupowe
Jednak stereotypy mogą dotyczyć nie tylko płci, ale także poszczególnych grup funkcjonujących w firmie. Z taką sytuacją można się spotkać szczególnie w przedsiębiorstwach o rozbudowanej strukturze. Utarte wzory myślenia będą związane przede wszystkim z różnicami zawodowymi, zakresem obowiązków, czy wykonywanymi zadaniami. Mogą one towarzyszyć także rywalizacji o lepsze wynagrodzenia lub nagrody.
Korzystając ze stereotypów, w obu sytuacjach, pracownicy chcą podnieść wartość swojej grupy i uzyskać dominację.
Menedżerowie powinni jednak starać się kontrolować takie zachowania, ponieważ mogą one spowodować pogłębianie się różnic między ludźmi, wzajemną podejrzliwość i brak zaufania, a ostatecznie przyczynić się nawet do zniszczenia współpracy lub spadku wydajności i jakości pracy zespołów.
Stereotypy międzynarodowe
Międzynarodowy charakter mają współcześnie nie tylko wielkie korporacje, ale i zwykłe firmy. Taka atmosfera wpływa także na powstawanie konfliktów, których źródłem może być przede wszystkim różnorodność i nieporozumienia w komunikacji, jakie może powodować, ale także nieufność i, pochodzące ze stereotypów, uprzedzenia.
Zwykle zaczyna się od subtelnej dyskryminacji - opowiadania dowcipów o osobach z innego kraju i protekcjonizmu menedżerów, którzy starają się wręcz nadmiernie chronić mniejszości etniczne w firmie.
Mogą do tego dołączyć stereotypy. Istnieją oczywiście pozytywne, jak ten, że Niemcy są rzetelni i pracowici. Jednak w międzynarodowej firmie na wierzch najszybciej wyjdą te negatywne, np. Grecy są leniwi.
Niereagowanie na narastanie konfliktów na tle narodowym w firmie, może przyczyniać się do wzajemnej nietolerancji, a co za tym idzie - powodować poważne problemy z komunikacją.
Menedżer kontra stereotypy
Chronienie firmy przed negatywnym wpływem stereotypów leży przede wszystkim w gestii menedżera. Od momentu rekrutowania powinien on traktować kobiety i mężczyzn na równi. Dzięki temu zyska możliwość sprawdzenia większej ilości wykwalifikowanych kandydatów. Badania przeprowadzone w 2005 roku z polecenia Komisji Europejskiej pokazują, że równe szanse w zatrudnieniu obu płci pozytywnie wpływają na efektywność i konkurencyjność firm.
Następnie, już w trakcie zarządzania zespołem, powinno się kłaść duży nacisk na kształcenie pracowników, a także na wzajemne dzielenie się doświadczeniem. Takie działania mogą okazać się kluczowe dla obalenia stereotypów istniejących między konkretnymi zespołami.
Natomiast chcąc poradzić sobie z uprzedzeniami na tle narodowym warto zorganizować szkolenia z wielokulturowości, które mogą pomóc w zbudowaniu pomiędzy pracownikami zrozumienia, szacunku i tolerancji.
