Zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w ramach tzw. wakacji składkowych jest udzielane na wniosek płatnika. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przedstawił w listopadzie 2024 roku swoje stanowisko w sprawie dopuszczalności składania tego wniosku przez pełnomocnika płatnika, w tym przez biuro rachunkowe.
Wakacje od składek ZUS
Na wniosek płatnika składek prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, zwalnia się go z opłacenia należnych składek z tego tytułu na jego własne obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, za wskazany we wniosku miesiąc kalendarzowy, jeżeli:
w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku miał zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych;
w ostatnich 2 latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnął przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub w co najmniej jednym roku z 2 ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnął roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, obliczanej według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym roku kalendarzowego poprzedzającego rok złożenia wniosku;
jako ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywał pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej;
w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Omawiane zwolnienie stosuje się także do składki na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli ubezpieczony dobrowolnie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu złożenia wniosku oraz w miesiącu go poprzedzającym (art. 17a Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych – dalej: „ustawa”).
Zwolnienie z opłacenia składek przysługuje wyłącznie za jeden miesiąc kalendarzowy w danym roku kalendarzowym (art. 17b ust. 1 ustawy).
Biuro rachunkowe a wakacje od ZUS
W celu skorzystania z wakacji składkowych należy złożyć wniosek RWS (o zwolnienie z obowiązku opłacenia składek za wskazany miesiąc). Wniosek składa się wyłącznie z profilu płatnika na Platformie Usług Elektronicznych (PUE)/eZUS. ZUS rozpatruje tylko te wnioski, które wpłyną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który płatnik chce być zwolniony z opłacania składek.
Wniosek obejmuje:
informacje ogólne – określenie celu złożenia wniosku (wniosek pierwszorazowy, uzupełnienie/korekta wniosku, wycofanie wniosku);
dane przedsiębiorcy – NIP, PESEL, rodzaj, seria i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość, imię, nazwisko i nieobowiązkowo – numer telefonu;
treść wniosku – miesiąc i rok, którego dotyczy zwolnienie z obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy;
oświadczenia – informacje o korzystaniu z pomocy de minimis;
informacje wymagane przy ubieganiu się o pomoc de minimis – w tym klasa działalności (przeważające PKD);
załączniki – zaświadczenia o udzielonej pomocy de minimis;
podpis – złożony profilem PUE, profilem zaufanym ePUAP, podpisem osobistym lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Kto może złożyć wniosek?
Wniosek o wakacje składkowe składa w pierwszym rzędzie zainteresowany płatnik.
W wyjaśnieniach z 26 listopada 2024 roku zamieszczonych na stronie ZUS (zus.pl) odniesiono się do pytania, czy – skoro we wniosku o wakacje składkowe płatnik składa oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej – ZUS rozpatrzy wnioski składane przez pełnomocników płatników (w tym biura rachunkowe), a nie przez samych płatników.
Zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym przez ZUS oświadczenia zawarte we wnioskach o wakacje składkowe mają potwierdzać, że płatnik składek spełnia warunki określone w art. 17a ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz czy otrzymał pomoc de minimis (i jeśli tak – w jakiej wysokości). Oświadczeniom tym został nadany rygor odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. To, że przedsiębiorcy działają przez swoich pełnomocników, jest już standardem w biznesie i w relacjach administracji publicznej z klientami. Stosunki pomiędzy pełnomocnikami a ich mocodawcami ukształtowane są w ramach umów, które regulują zakres współpracy, w tym wzajemną odpowiedzialność. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjmuje, że jeśli pełnomocnik składa wniosek RWS, to dysponuje stosownym oświadczeniem płatnika o spełnieniu powyższych warunków. Dlatego ZUS uwzględnia taką praktykę i przyjmuje profesjonalny charakter działania pełnomocników/biur rachunkowych. Wzór wniosku o wakacje składkowe (formularz RWS), który został przygotowany przez ZUS, odpowiada obowiązującym przepisom, a jego obsługa jest intuicyjna i umożliwia złożenie wniosku bezpośrednio przez płatnika składek lub jego pełnomocnika. ZUS będzie rozpatrywać wnioski płatników składek złożone przez pełnomocników, ponieważ zakłada, że pełnomocnicy dysponują stosownymi oświadczeniami płatników składek.
Odpowiedzialność karna za złożenie fałszywego oświadczenia
Wątpliwość, której dotyczyło wyżej przytoczone stanowisko ZUS, związana była z kwestią złożenia oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. W myśl art. 233 § 6 Kodeksu karnego, przepisy art. 233 § 1–3 oraz 5 tego aktu prawnego dotyczące odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań stosuje się odpowiednio do osoby, która składa fałszywe oświadczenie.
Z unormowań tych wynika, że:
kto, składając oświadczenie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8;
jeżeli sprawca czynu oświadcza nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący oświadczenie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie.
Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli:
fałszywe oświadczenie dotyczy okoliczności niemogących mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy,
sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe oświadczenie.
Czy wątpliwość została całkowicie usunięta?
ZUS rozstrzygnął wątpliwość dotyczącą możliwości składania wniosków o wakacje składkowe zawierających oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej przez pełnomocnika płatnika ubiegającego się o wspomniane zwolnienie z obowiązku opłacania składek. Jak zdaje się wynikać ze stanowiska ZUS-u, oświadczenia te są w takich przypadkach składane przez pełnomocników w ich własnym imieniu, a nie w imieniu płatnika. Innymi słowy, pełnomocnik składa oświadczenie w swoim imieniu, co – jak wyjaśnił ZUS – powinno nastąpić po uzyskaniu przez pełnomocnika od płatnika potwierdzenia, że treść oświadczenia, które pełnomocnik złoży, odpowiada prawdzie. To powinno skłaniać do wniosku, że jeśli pełnomocnik, opierając się na fałszywych informacjach przekazanych mu przez płatnika, złoży oświadczenie niezgodne z prawdą, uwolni się od odpowiedzialności karnej, wykazując, że działał pod wpływem błędu, w który wprowadził go płatnik. Należy jednak zastrzec, iż nie można mieć pewności, że taki tok rozumowania podzieli sąd, w przypadku ewentualnego badania, czy nie doszło do popełnienia przestępstwa złożenia fałszywego oświadczenia, gdyż konstrukcja prawna zastosowania przez ZUS w omawianych wyjaśnieniach wydaje się nie w pełni przekonująca. Przykładowo, w postanowieniu z 10 września 2008 roku (II GZ 214/08) Naczelny Sąd Administracyjny wyraził pogląd, że oświadczenie wiedzy (w odróżnieniu od oświadczenia woli), składane pod rygorem odpowiedzialności karnej, powinno być podpisane przez samą stronę, a nie przez jej pełnomocnika.
Podsumowując, ZUS zadeklarował, że będzie rozpatrywał wnioski o przyznanie wakacji składkowych – zawierające w swej treści oświadczenia składane pod rygorem odpowiedzialności karnej – zarówno wtedy, gdy będą podpisywane przez płatnika, jak i wówczas, gdy podpisze je pełnomocnik płatnika. Jednak prawna dopuszczalność (możliwość) składania wspomnianych oświadczeń (wiedzy, a nie woli) przez pełnomocnika pozostaje wątpliwa w świetle poglądów prezentowanych w orzecznictwie sądów.
