Celem ustanowienia fundacji rodzinnej jest gromadzenie i zabezpieczenie majątku rodzinnego. Jednocześnie w ograniczonym zakresie fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą. Biorąc pod uwagę te okoliczności, warto zastanowić się, czy fundacja rodzinna jest zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Status prawny fundacji rodzinnej
Jak podaje art. 2 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej (UFR), fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej.
Zgodnie z art. 4 ustawy UFR fundacja rodzinna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Rejestr fundacji rodzinnych prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.
Fundacja rodzinna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, przy czym zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT korzysta z podmiotowego zwolnienia od podatku. Zgodnie z art. 6 ust. 7 ustawy o CIT zwolnienie to nie ma zastosowania do działalności gospodarczej fundacji rodzinnej wykraczającej poza dozwolony zakres określony w art. 5 ustawy UFR.
Fundacja rodzinna ma obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych
Przechodząc na grunt przepisów ustawy o rachunkowości, wskażmy, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 przepisy ustawy stosuje się do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego.
Fundacja rodzinna mieści się w zakresie pojęcia „inne osoby prawne”, co oznacza, że podlega przepisom ustawy o rachunkowości i jest zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Jednym z organów fundacji rodzinnej jest zarząd. Zgodnie z art. 54 ustawy UFR do zadań zarządu należy:
- prowadzenie spraw fundacji rodzinnej oraz reprezentowanie jej;
- realizacja celów fundacji rodzinnej określonych w statucie;
- podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i wypłacalności fundacji rodzinnej;
- tworzenie, prowadzenie i aktualizowanie listy beneficjentów zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami zawartymi w statucie;
- informowanie beneficjenta o przysługującym mu świadczeniu;
- spełnianie świadczenia przysługującego beneficjentowi.
Zarząd jest kierownikiem jednostki, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości, i to właśnie na nim spoczywa odpowiedzialność za prowadzenie ksiąg rachunkowych. W myśl art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości kierownik jednostki, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej, ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości – z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury – zostaną powierzone biuru rachunkowemu.
Zarząd fundacji rodzinnej będzie zatem odpowiedzialny za:
- przyjęcie zasady (politykę) rachunkowości;
- prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym;
- okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów;
- wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego;
- sporządzanie sprawozdań finansowych;
- gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji;
- poddanie badaniu, składanie do właściwego rejestru sądowego, udostępnianie i ogłaszanie sprawozdań finansowych.
Sprawozdanie finansowe fundacji rodzinnej
W myśl art. 52 ust. 1 ustawy o rachunkowości kierownik jednostki zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia je właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy. Ponadto na mocy art. 69 ust. 1 ww. ustawy kierownik jednostki składa we właściwym rejestrze sądowym w terminie 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.
Zgodnie zaś z treścią art. 53 ust. 1 ww. ustawy roczne sprawozdanie finansowe jednostki, z zastrzeżeniem ust. 2b, podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający, nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego.
Przechodząc na grunt ustawy o fundacji rodzinnej, wskażmy, że zgodnie z art. 70 fundator w statucie ustanawia zgromadzenie beneficjentów. Zgromadzenie beneficjentów tworzą beneficjenci, którym w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim.
Jak wynika z treści art. 72 ustawy UFR, uchwały zgromadzenia beneficjentów wymagają:
- rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego fundacji rodzinnej za poprzedni rok obrotowy;
- udzielenie absolutorium członkom organów fundacji rodzinnej z wykonania przez nich obowiązków;
- podział lub pokrycie wyniku finansowego netto;
- wybór firmy audytorskiej w przypadku gdy sprawozdanie finansowe, zgodnie z ustawą o rachunkowości, podlega badaniu;
- inne sprawy wymienione w ustawie lub statucie.
Na zakończenie wskażmy, że przepisy ustawy o fundacji rodzinnej przewidują instytucję audytu. Otóż zgodnie z art. 77 firma audytorska albo zespół audytorów wyznaczone przez zgromadzenie beneficjentów dokonują audytu zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych, pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej.
Audyt przeprowadza się co najmniej raz na 4 lata. Kończy się on sporządzeniem raportu, który przekazywany jest zarządowi. Zarząd przedstawia raport radzie nadzorczej, a jeżeli nie została ustanowiona – zgromadzeniu beneficjentów, na najbliższym posiedzeniu.
W przypadku fundacji rodzinnej, której sprawozdanie finansowe podlega badaniu zgodnie z Ustawą z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości, audyt przeprowadza się corocznie przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego.
