Umowy zlecenia to jedne z częściej występujących w obrocie gospodarczym umów, zawieranych zarówno między przedsiębiorcami, jak i osobami fizycznymi, a często także z osobami, które wykonują na rzecz drugiego pracę określonego rodzaju. Na jaki okres takie umowy mogą być zawierane? W jaki sposób taką umowę należy rozwiązać? Czym jest okres wypowiedzenia i czy można go wprowadzić do umów? Na te i inne pytania odpowiedź zostanie udzielona w dalszej części artykułu.
Czym charakteryzuje się umowa zlecenia?
Umowa zlecenie została uregulowana w Ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny. Zgodnie z art. 734 § 1 tej ustawy przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
Stronami są zatem dający zlecenie i przyjmujący zlecenie. Co do zasady taka umowa charakteryzuje się odpłatnością – przyjmującemu zlecenie należy się wynagrodzenie za wykonywane czynności.
Umowa może równocześnie zakładać możliwość powierzenia zlecenia innej osobie.
W umowie zlecenia nie ma też ścisłego podporządkowania. Często w takich umowach nie wskazuje się również, aby przyjmujący zlecenie wykonywał je w określonym czasie, co odróżnia ją od umowy o pracę.
Umowa zlecenie określana jest jako umowa starannego działania, co oznacza, że nie jest tu istotny rezultat, jak przy umowie o dzieło, a czynienie starań w celu jego osiągnięcia. Mimo największych chęci nie zawsze będzie można osiągnąć np. taki efekt, żeby korzystający z korepetycji uzyskał celujące wyniki w szkole, ale powinien on podjąć wysiłek, aby tak się stało.
Ponadto należy również wspomnieć, że zgodnie z art. 750 kc do umów o świadczenie usług, nieuregulowanych innymi przepisami, odpowiednie zastosowanie mają przepisy o umowie zlecenia. A zatem opracowanie dotyczące okresu wypowiedzenia zawarte w niniejszym artykule będzie odnosiło się również do umów o świadczenie usług.
Przykłady umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług
Można wskazać następujące umowy zlecenia:
- prowadzenie korepetycji;
- realizowanie usług;
- ocena wniosków, prac, egzaminów;
- wykonywanie czynności w biurze przedsiębiorcy;
- realizowanie zadań asystenta;
- wykonywanie usług prawnych na rzecz klienta.
Poza nimi jest wiele innych przykładów, choćby wykonanie fryzury czy makijażu albo przeprowadzenie w tym zakresie szkolenia.
Wszystko zależy od sytuacji, ponieważ podobny przedmiot może dotyczyć dzieła lub zlecenia. Każdorazowo należy badać indywidualnie, czy charakter umowy dotyczy starannego działania, czy osiągnięcia efektu.
Okres wypowiedzenia – charakterystyka dla umowy o pracę
Okres wypowiedzenia jest co do zasady instytucją charakterystyczną dla prawa pracy. W prawie pracy wskazuje on na to, że pomiędzy złożeniem oświadczenia o woli rozwiązania umowy a jej faktycznym rozwiązaniem musi upłynąć czas wskazany w ustawie Kodeks pracy.
Okresy wypowiedzenia wskazane w kp zależą od:
- rodzaju umowy o pracę;
- okresu, na jaki zawarto umowę o pracę;
- okresu, w jakim pracownik związany jest umową z danym pracodawcą.
Można wskazać, że w przypadku zawarcia umowy o pracę na okres próbny okres wypowiedzenia wynosi:
- 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni;
- 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie;
- 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Z kolei okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
- 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
- 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
- 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Przykład 1.
Pani Wiktoria jest zatrudniona na stanowisku specjalisty w Wydziale Kontroli w jednym z banków, jej zatrudnienie trwa od 5 lat. Niestety, z uwagi na redukcję zatrudnienia 20 lutego 2025 roku wręczono jej oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę, za wypowiedzeniem. Kiedy rozwiąże się umowa pani Wiktorii? Okres wypowiedzenia wyniesie 3 miesiące, zatem jej umowa rozwiąże się 31 maja 2025 roku.
Wypowiedzenie umowy zlecenia
Zgodnie z przepisami kc dający zlecenie może wypowiedzieć je w każdym czasie.
Przykład 2.
Pani Marta zleciła radcy prawnemu – panu Julianowi – złożenie w jej imieniu wniosku o uzyskanie wypisu i wyrysu z rejestru gruntu ze Starostwa Powiatowego w Lublinie. Radca prawny wypełnił wnioski i miał udać się do urzędu w kolejnym tygodniu. Klientka była niezadowolona z tego, że musi tak długo czekać. Poinformowała radcę ustnie, że rozwiązuje z nim umowę, a zlecenie powierza innemu specjaliście, który był gotów udać się do urzędu jeszcze tego samego dnia. W ten sposób ustnie rozwiązano stosunek prawny, a umowa przestała wiązać strony.
Z powyższego wynika, że dosłownie w każdej chwili takie zlecenie można wypowiedzieć. A przyjmującego je nie chroni nic – z dnia na dzień może zostać go pozbawiony.
W dalszej części przepis wskazuje jednak, że dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. Takimi wydatkami mógłby być zakup materiałów do jego wykonania.
W razie odpłatnego zlecenia dający zlecenie obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.
Przykład 3.
Pani Wanda świadczyła na podstawie umowy zlecenie usługi w jednym z zakładów pracy jako asystentka zarządu. Jej wynagrodzenie miało być uiszczane z dołu, co miesiąc. Jednak z uwagi na kwestie kadrowe po 1,5 miesiąca świadczenia usług wypowiedziano jej umowę. W jaki sposób powinno być wyliczone wynagrodzenie? W takiej sytuacji należy zapłacić wynagrodzenie proporcjonalnie do dni, w których wykonywała ona zlecenie.
Przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednak gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę.
Nie można zrzec się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Czy w umowie zlecenia można zawrzeć okres wypowiedzenia?
Co do zasady mając na uwadze rozważania wskazane powyżej, takie regulacje jak w kp nie będą miały zastosowania do umów zlecenie, do których wprost stosuje się zasady wynikające z kc.
Niemniej jednak, w polskim prawie, zgodnie z art. 3532 kc, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
W świetle tych przepisów należy uznać, że w celu ochrony, czy przyjmującego zlecenie, czy zlecającego, zasadne może być wprowadzenie zapisu o możliwości rozwiązania umowy po upływie okresu wypowiedzenia.
Z jednej strony przyjmujący zamówienie nie pozostanie nagle bez wynagrodzenia, a z drugiej strony dający zlecenie nie znajdzie się w sytuacji, w której utraci zleceniobiorcę i nie będzie miał osoby, która będzie wykonywała na jego rzecz określone czynności.
Przykład 4.
Przykładowy zapis w umowie: „Strony zgodnie postanawiają, że możliwe jest rozwiązanie umowy zlecenia przez każdą ze stron, z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia, ze skutkiem na koniec miesiąca”.
W tym przykładzie okres wypowiedzenia byłby miesięczny, jak przy umowie o pracę. Niezależnie od momentu złożenia oświadczenia okres wypowiedzenia wyniesie pełny miesiąc kalendarzowy.
Te okresy mogą być krótsze lub dłuższe w zależności od specyfiki zlecenia, czasu jego trwania. Każdy powinien je ustalić zależnie od sytuacji i własnych potrzeb.
Nie można zapominać o tym, że warto się zabezpieczyć i wskazywać w umowach okres wypowiedzenia, ponieważ może to być korzyścią dla obu stron.
Niezależnie od zawartego okresu wypowiedzenia zawsze można rozwiązać łączący strony stosunek prawny na mocy porozumienia stron i wówczas samodzielnie ustalić datę rozwiązania i to, czy zostanie zastosowany okres wypowiedzenia, czy też nie.
