Każdy przedsiębiorca może podlegać kontroli w zakresie prawidłowego wykonywania swojej działalności. Nie zawsze jednak taka kontrola może przebiegać prawidłowo, skutkiem czego czasami wydawane są błędne i niesprawiedliwe zalecenia lub kary. Czy w takim przypadku można coś zrobić? Wadliwa kontrola przedsiębiorcy - w jaki sposób należy ją zgłosić?
Kontrola przedsiębiorcy
Czynności kontrolne przeprowadzane w danej firmie powstają z reguły na skutek zawiadomienia odpowiednich organów, podejrzenia popełnienia przestępstwa przez przedsiębiorcę lub jego pracowników, ewentualnie już po wykryciu niedozwolonych czynów wiążących się z wykonywaniem działalności gospodarczej.
Kontrolerzy posiadają szereg uprawnień, które gwarantują im wgląd w dokumentację danej firmy oraz tworzenie zaleceń pokontrolnych – wliczamy w to także możliwość nakładania kar na przedsiębiorców oraz ich egzekwowanie. Osoby dokonujące kontroli mogą jednak czasem wadliwie wykonywać swoje czynności, doprowadzając niekiedy do powstania szkody w mieniu przedsiębiorcy. W takim przypadku możliwe jest skuteczne przeciwdziałanie dokonywanym naruszeniom.
Zgodnie z treścią art. 52 ustawy – Prawo przedsiębiorców czynności kontrolne wykonuje się w sposób sprawny i możliwie niezakłócający funkcjonowania przedsiębiorcy. W przypadku gdy wskaże on na piśmie, że wykonywane czynności zakłócają w sposób istotny jego działalność gospodarczą, konieczność podjęcia takich czynności uzasadnia się w protokole kontroli. Każde naruszenie prawa regulującego tryb przeprowadzania kontroli uprawnia przedsiębiorcę do przeciwstawiania się takim nieprawidłowym praktykom.
Z treści u.s.d.g. wynika, że organ kontroli może powołać się na okoliczności przeprowadzenia kontroli bez uprzedzenia w prawie każdym przypadku, ponieważ zawsze można twierdzić, że wystąpienie takich okoliczności było prawdopodobne. Nie przewiduje się zresztą żadnych rozwiązań prawnych, które umożliwiałyby przedsiębiorcy niedopuszczenie do przeprowadzenia kontroli ze względu na nieprawdopodobieństwo wystąpienia okoliczności, na które powołuje się organ przystępujący do kontroli bez uprzedniego zawiadomienia o niej przedsiębiorcy. Wystarczy, że uzasadnienie o braku zawiadomienia zostanie umieszczone w książce kontroli i w protokole kontroli. W odniesieniu do zapisów w tym ostatnim przypadku przedsiębiorca może wnieść swoje uwagi i zastrzeżenia, ale to już będzie po kontroli.
Uprawnienia przedsiębiorcy w przypadku wadliwej kontroli
Jeśli kontroler nadużywa swojej pozycji i dokonuje czynności niezgodnych z prawem, przedsiębiorca ma prawo zażądać od niego powstrzymania się od takich działań. W przypadku zignorowania tej prośby przez kontrolera właściciel firmy może wnioskować o wpisanie jego żądania do protokołu pokontrolnego, a także zawiadomić przełożonego kontrolera. Dopuszczalne jest tutaj nagrywanie lub robienie zdjęć, które udokumentują wadliwość przeprowadzanych czynności kontrolnych.
Równie istotne jest także prawo przedsiębiorcy do stosownego odszkodowania. Jak stanowi bowiem art. 46 Prawa przedsiębiorców, przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek wykonania czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa, przysługuje odszkodowanie. Dowody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów ustawy lub z naruszeniem innych przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu administracyjnym, podatkowym, karnym lub karnym skarbowym dotyczącym przedsiębiorcy.
W sytuacji, gdy organ kontroli naruszył przepisy prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, a mianowicie nie dopełnił obowiązku uzasadnienia przyczyny braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli, określonego w art. 79 ust. 7 u.s.d.g., dowody przeprowadzone w toku tej kontroli, stosownie do treści art. 77 ust. 6 powyższej ustawy, będą mogły być wykorzystane w postępowaniu podatkowym pod warunkiem, że powyższe uchybienie nie miało istotnego wpływu na wynik kontroli.
Kiedy można wystąpić o odszkodowanie za wadliwie przeprowadzoną kontrolę? Przede wszystkim wtedy, gdy działania kontrolera wywołały jakąkolwiek szkodę – pod tym pojęciem mieści się nie tylko faktycznie poniesiona strata przedsiębiorcy (np. zniszczenie mienia firmy), lecz także utracone korzyści (wszystko to, co przedsiębiorca mógł osiągnąć, jednak na skutek działań kontrolera zostało to zniweczone – np. nieuzasadnione zamknięcie firmy na czas kontroli, które pozbawiło przedsiębiorcę dochodowych kontraktów z nowymi klientami).
Co ciekawe, prawo pozwala żądać zapłaty stosownego odszkodowania nawet w przypadku przedłużającej się, choć w pełni zasadnej, kontroli (jeśli termin lub liczba jednoczesnych kontroli są niezgodne z wymogami Prawa przedsiębiorców, możliwe jest uzyskanie odszkodowania). Pamiętajmy jednak, że w każdym przypadku ubiegania się o zapłatę stosownego odszkodowania przedsiębiorca musi udowodnić związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem kontrolera a powstałą szkodą – jeśli tego nie zrobi, uzyskanie odszkodowania będzie niemożliwe.
Wadliwa kontrola przedsiębiorcy - w jaki sposób ją zgłosić?
Przedsiębiorca ma kilka możliwości zgłoszenia nieprawidłowo przeprowadzanej kontroli:
-
bezpośrednio samemu kontrolerowi – dotyczy to także żądania wpisania przebiegu kontroli oraz roszczeń przedsiębiorcy do protokołu pokontrolnego;
-
przełożonemu danego kontrolera – zarówno w toku przeprowadzanej jeszcze kontroli, jak i po jej zakończeniu;
-
w pozwie o zapłatę odszkodowania lub zadośćuczynienia za szkody lub krzywdę wyrządzoną nieprawidłową kontrolą;
-
w odwołaniu od decyzji pokontrolnej, jeśli nakłada ona obowiązki określonego działania lub zaniechania na przedsiębiorcę.
Zgłoszenie wadliwości kontroli nie podlega żadnej opłacie, wyłączając złożenie pozwu o zapłatę odszkodowania lub zadośćuczynienia. Przedsiębiorca może samodzielnie wystąpić ze swoim roszczeniem, jednak w praktyce takie sprawy wymagają bardzo często wsparcia doświadczonego prawnika.
Każdy przedsiębiorca ma prawo do zgłoszenia sprzeciwu od czynności kontrolnych oraz skargi na przewlekłe prowadzenie kontroli. Sprzeciw przedsiębiorca wnosi na piśmie do organu kontroli, którego czynności sprzeciw dotyczy. O wniesieniu sprzeciwu przedsiębiorca zawiadamia na piśmie kontrolującego. Sprzeciw wnosi się w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli przez organ kontroli lub wystąpienia przesłanki do wniesienia sprzeciwu.
W razie przewlekłości czynności kontrolnych przedsiębiorca może wnieść do sądu administracyjnego skargę na przewlekłe prowadzenie kontroli. Nie powoduje to wstrzymania czynności kontrolnych. Do takiej skargi stosuje się odpowiednio przepisy Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi dotyczące skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania.
Sprawa zainicjowana sprzeciwem wniesionym przez przedsiębiorcę może być załatwiona albo poprzez wydanie rozstrzygnięcia o odstąpieniu od czynności kontrolnych (gdy sprzeciw jest zasadny), albo poprzez wydanie rozstrzygnięcia o kontynuowaniu czynności kontrolnych (gdy sprzeciw jest niezasadny), albo poprzez wydanie rozstrzygnięcia stwierdzającego niedopuszczalność wniesionego sprzeciwu (gdy wniesienie sprzeciwu w ogóle nie jest dopuszczalne). Wydanie jednego z tych trzech rozstrzygnięć kończy postępowanie wszczęte na skutek wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 84c ust. 1 u.s.d.g. Wydanie jednego z tych trzech rozstrzygnięć oznacza, że organ nie pozostaje w bezczynności.
Wadliwa kontrola przedsiębiorcy - podsumowanie
Wadliwe wykonywanie kontroli uprawnia przedsiębiorcę do podjęcia odpowiednich kroków prawnych. W takiej sytuacji może on żądać powstrzymania się kontrolera od podejmowania bezprawnych czynności, naprawienia wyrządzonej przez niego szkody lub krzywdy (pod postacią zapłaty stosownego odszkodowania lub zadośćuczynienia), złożyć sprzeciw lub skierować skargę na przewlekłe stosowanie kontroli do sądu administracyjnego.
