Wadliwe wykonanie dzieła – konsekwencje

Istota umowy o dzieło polega na tym, że przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Co w przypadku kiedy następuje wadliwe wykonanie dzieła? Wyjaśniamy w tym artykule.

Umowa o dzieło 

Przedmiot zamówienia objęty umową o dzieło, który przyjmujący zamówienie musi wykonać, może mieć charakter zarówno materialny, jak i niematerialny.

Przepisy Kodeksu cywilnego nie wskazują konkretnej formy, w jakiej strony mogą zawrzeć umowę o dzieło, a zatem należy przyjąć, że dopuszczalna jest również umowa o dzieło zawarta w formie ustnej. Jednakże dla celów dowodowych bezpieczniej jest sporządzenie jej na piśmie. 

Do umowy o dzieło warto sporządzić również protokół odbioru dzieła, gdyż potwierdzenie odbioru dzieła przez zamawiającego jest równoznaczne z wywiązaniem się z umowy. 

Należy również pamiętać, że roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a gdy to nie nastąpiło – od dnia, w którym miało być oddane zgodnie z umową.

Sposób wykonania dzieła najczęściej określa umowa zawarta pomiędzy przyjmującym zlecenia a zamawiającym. 

Przyjmujący zamówienie nie jest obowiązany do stosowania się do wskazówek dawanych przez zamawiającego. Może zastosować się do wskazówek zamawiającego na jego ryzyko, uprzedzając go wcześniej o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła.

Wadliwe wykonanie dzieła

Często zdarza się tak, że wykonanie dzieła znacząco odbiega od ustaleń stron lub zostanie wykonane w sposób wadliwy.

Wskazać należy, że w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15 grudnia 2015 roku (sygn. I ACa 481/15) wskazano, na czym polega różnica między wykonaniem dzieła w sposób wadliwy a w sposób sprzeczny z umową. I tak: „Zgodnie z art. 636 § 1 kc, jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania umowy i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin, a po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu może od umowy odstąpić (może także powierzyć poprawienie lub dalsze wykonywanie dzieła innej osobie). Użyte w tym przepisie sformułowanie o »wykonywaniu dzieła w sposób wadliwy« odnosi się przede wszystkim do obiektywnych kryteriów prawidłowego wykonywania dzieła, w tym zgodności działań przyjmującego zamówienie z zasadami wiedzy technicznej, regułami właściwego doboru technologii, narzędzi oraz eliminowania ryzyka powstania dzieła o zmniejszonej wartości lub użyteczności ze względu na jego przeznaczenie, a także funkcje (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 12 marca 2002 roku, IV CKN 803/00, Lex nr 1172532). Wykonywanie dzieła »w sposób sprzeczny z umową« to natomiast m.in. naruszenie uzgodnień stron co do cech powstającego dzieła. W przypadku zaistnienia którejkolwiek z powyższych sytuacji zamawiający jest uprawniony do wezwania przyjmującego zamówienie do zmiany sposobu wykonywania umowy w odpowiednim terminie, pod rygorem odstąpienia. Wezwanie powinno wskazywać, jakie działania wykonawcy zamawiający uznaje za wadliwe lub sprzeczne z umową i jakiej zmiany (działań lub zaniechań) oczekuje. Nie jest wykluczone domaganie się w ramach wezwania ponownego (prawidłowego) wykonania oznaczonych elementów dzieła”.

Dostarczenie materiału przez zamawiającego a wady

Gdy zamawiający sam dostarczył materiał, może on w razie odstąpienia od umowy lub powierzenia wykonania dzieła innej osobie żądać jego zwrotu i wydania rozpoczętego dzieła.

Ponadto, omawiając problematykę wadliwego wykonania dzieła, warto zwrócić uwagę na treść art. 634 kc, zgodnie z którym: „Jeżeli materiał dostarczony przez zamawiającego nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu, przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego”. Należy mieć na uwadze to, że może się okazać, iż materiał dostarczony przez zamawiającego nie nadaje się do prawidłowego wykonania dzieła lub mogą zajść inne okoliczności, które przeszkodzą prawidłowemu wykonaniu dzieła, wówczas przyjmujący zamówienie powinien niezwłocznie zawiadomić o tym zamawiającego. 

Przyjmujący zamówienie jako fachowiec ma obowiązek sprawdzenia materiału w zakresie jego właściwości i tego, czy nadaje się on do wykonania dzieła zgodnie z ustaleniami stron umowy. Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie jest wyłączona, jeżeli wada dzieła powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego, jednak nie może on się zwolnić z odpowiedzialności, gdy jako fachowiec nie zweryfikował właściwości materiału. 

Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie

Do dzieła, które zostało wykonane w wadliwy sposób, zastosowanie znajdują regulacje dotyczące rękojmi. Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie jest wyłączona, jeżeli wada dzieła powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego.

Jeżeli zamawiającemu udzielono gwarancji na wykonane dzieło, wówczas przepisy o gwarancji przy sprzedaży stosuje się odpowiednio.

Rękojmia

Przyjmujący zamówienie jest odpowiedzialny względem zamawiającego, jeżeli dzieło ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia).

Gdy dzieło ma wadę, zamawiający korzystający z uprawnień wynikających z rękojmi może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla zamawiającego wymieni dzieło wadliwe na wolne od wad albo wadę usunie. 

Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli dzieło było już wymieniane lub naprawiane przez przyjmującego zlecenie albo ten nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany dzieła na wolne od wad lub usunięcia wady.

Gdy zamawiającym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez przyjmującego usunięcia wady żądać wymiany dzieła na wolne od wad albo zamiast wymiany dzieła żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie dzieła do zgodności z umową w sposób wybrany przez zamawiającego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez przyjmującego zamówienie. 

Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość dzieła wolnego od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby zamawiającego  inny sposób zaspokojenia.

Przyjmujący zamówienie jest obowiązany wymienić dzieło wadliwe na wolne od wad lub usunąć wadę w rozsądnym czasie bez nadmiernych niedogodności dla zamawiającego.

Przyjmujący zamówienie może odmówić zadośćuczynienia żądaniu zamawiającego, jeżeli doprowadzenie do zgodności z umową w sposób wybrany przez zamawiającego jest niemożliwe albo w porównaniu z drugim możliwym sposobem doprowadzenia do zgodności z umową wymagałoby nadmiernych kosztów. Jeżeli zamawiającym jest przedsiębiorca, przyjmujący zamówienie może odmówić wymiany dzieła na wolne od wad lub usunięcia wady także wtedy, gdy koszty zadośćuczynienia temu obowiązkowi przewyższają cenę dzieła.

Jeżeli wadliwe dzieło zostało zamontowane, zamawiający może żądać od przyjmującego zamówienie demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na dzieło wolne od wad lub usunięciu wady. W razie niewykonania tego obowiązku przez przyjmującego zamówienie zamawiający jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie. 

Przyjmujący zamówienie może odmówić demontażu i ponownego zamontowania, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę dzieła.

Jeżeli kupującym jest konsument, może on żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania, jest obowiązany jednak ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę dzieła albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny dzieła.

Zamawiający, który wykonuje uprawnienia z tytułu rękojmi, jest obowiązany na koszt przyjmującego zamówienie dostarczyć wadliwe dzieło do miejsca oznaczonego w umowie, a gdy takiego miejsca nie określono w umowie – do miejsca, w którym dzieło zostało mu wydane.

Terminy rękojmi przy umowie o dzieło

Korzystający z uprawnień wynikających z rękojmi w przypadku umowy o dzieło powinni pamiętać o zachowaniu przewidzianych przepisami prawa terminów.

W przypadku umowy o dzieło zawartej pomiędzy przedsiębiorcami zamawiający traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał dzieła w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie wykonawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później, jeżeli nie zawiadomił wykonawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.

Wykonawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania dzieła zamawiającemu. 

Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę dzieła na wolne od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. 

Jeżeli zamawiającym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminów odpowiedzialności za wady przez wykonawcę.

Gwarancja 

Gwarancja to dobrowolne oświadczenie dotyczące jakości dzieła złożone przez gwaranta.

Gwarantem może być: producent, importer, dystrybutor sprzedawca. Treść gwarancji musi być sformułowana w taki sposób, aby zawarte w niej zapisy były jasne i zrozumiałe dla osoby nabywającej dane dzieło

Gwarancja musi być sporządzona w języku polskim. W treści gwarancji gwarant wymienia obowiązki gwaranta i uprawnienia konsumenta na wypadek, gdyby wykonane dzieło nie miało właściwości określonych w oświadczeniu gwarancyjnym.

Odpowiedzialność gwaranta najczęściej obejmować będzie:

• zwrot zapłaconej ceny,
• wymianę produktu,
• naprawę produktu.

Zamawiający, chcąc skorzystać z uprawnień wynikających z gwarancji, powinien dostarczyć wadliwy produkt na koszt gwaranta, w miejsce przez niego wskazane. Jeżeli ze względu na duże rozmiary nie jest to możliwe, osoba taka powinna umożliwić gwarantowi dostęp do wadliwego dzieła.