Pod koniec stycznia 2022 roku weszły w życie przepisy dotyczące zmian m.in. w zakresie pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP) oraz podejmowania przez nich pracy. Według ogólnych założeń nowelizacji nowe regulacje są korzystne dla pracodawców, co wynika w szczególności z uproszczenia procedur legalizacyjnych oraz wydłużenia okresu, w ramach którego cudzoziemcy z określonych państw będą mogli być zatrudnieni w Polsce na podstawie oświadczenia. Poniżej omawiamy zatrudnianie cudzoziemców i najważniejsze nowości prawne w tym zakresie.
Ułatwienia w zakresie zatrudniania cudzoziemców – podstawy prawne
Udogodnienia dla pracodawców, którzy zamierzają powierzyć pracę cudzoziemcom, zostały wprowadzone na mocy Ustawy z dnia 17 grudnia 2021 roku o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 91), zwanej dalej „nowelizacją”. Przepisy te weszły w życie 29 stycznia 2022 roku.
Jeśli chodzi o nowe rozwiązania w zakresie zezwolenia na pracę cudzoziemców, to zasadnicza część zmian odnosi się do zapisów Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, określanej dalej jako „ustawa o promocji zatrudnienia”. Ważnych korekt dokonano ponadto w Ustawie z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach.
Obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej
Po procedurze tzw. brexitu status pracowników będących obywatelami Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii oraz Irlandii Północnej został uregulowany w odrębnej Umowie Wystąpienia. Po nowelizacji usankcjonowano prawo obywateli wspomnianych państw do podejmowania zatrudnienia w RP oraz korzystania z innych uprawnień przewidzianych w ustawie o promocji zatrudnienia.
Oznacza to, że ustawa o promocji zatrudnienia ma zastosowanie do obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b i d Umowy o Wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Umowa Wystąpienia) oraz członków ich rodzin.
Pierwszeństwo w wydawaniu zezwoleń dla cudzoziemców mających pracować w firmach o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej
Zezwolenie na pracę jest wymagane, jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę na terytorium RP na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium RP.
W odniesieniu do tych cudzoziemców ustanowiono rozwiązanie, w myśl którego wojewoda rozpatruje wnioski o wydanie zezwolenia na pracę z uwzględnieniem pierwszeństwa cudzoziemców mających świadczyć pracę u przedsiębiorców określonych w wykazie wydanym na podstawie art. 88cb ustawy o promocji zatrudnienia.
Wydłużenie okresu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia
Jedną z najważniejszych nowych regulacji jest wydłużenie okresu zatrudnienia cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy do 24 miesięcy (dotychczas było to nie dłużej niż 6 miesięcy w okresie kolejnych 12 miesięcy). Możliwość zatrudnienia zgodnie z taką procedurą odnosi się do obywateli państw wymienionych w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2017 roku w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (Dz.U. poz. 2349). Państwami, o których wyżej mowa, są:
- Republika Armenii;
- Republika Białorusi;
- Republika Gruzji;
- Republika Mołdawii;
- Federacja Rosyjska;
- Ukraina.
Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi podlega wpisowi do ewidencji takich dokumentów. Według nowych rozwiązań powiatowy urząd pracy (PUP) wpisuje oświadczenie do ewidencji, jeżeli:
- dzień rozpoczęcia pracy wskazany w złożonym oświadczeniu nastąpi nie później niż 6 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia
- oraz wysokość wynagrodzenia cudzoziemca nie będzie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku.
Udogodnienia w zakresie wydawania cudzoziemcom zezwoleń na pobyt czasowy i pracę
Jednym z celów nowelizacji było uproszczenie postępowania dotyczącego wydawania cudzoziemcom zezwoleń na pobyt czasowy i pracę. Zmiany w tym zakresie przedmiotowym przewidziano w Ustawie z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (Dz.U. z 2021 r. poz. 2354, ze zm.). W ramach tych modyfikacji:
- zrezygnowano z warunku posiadania: miejsca zamieszkania oraz źródła stabilnego i regularnego dochodu dla udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy i pracę na rzecz wymogu otrzymywania przez cudzoziemca wynagrodzenia nie niższego niż minimalne wynagrodzenie za pracę niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju stosunku prawnego stanowiącego podstawę wykonywania pracy przez cudzoziemca;
- wprowadzono nowy tryb zmiany zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w przypadku zmiany podmiotu powierzającego wykonywanie pracy lub w warunkach zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę;
- poszerzono listę okoliczności, których wystąpienie nie wymaga zmiany zezwolenia na pobyt czasowy i pracę;
- ustanowiono rozwiązania zmierzające do przyspieszenia uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę przez cudzoziemców noszących się z zamiarem wykonywania pracy w podmiotach o szczególnym znaczeniu strategicznym dla gospodarki RP.
Ustalenie terminów dotyczących załatwienia spraw związanych z udzieleniem zezwolenia na pobyt czasowy
Nowelizacja przewiduje szczególne terminy obowiązujące w przypadku ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy, przy czym dotyczy to także terminu w trybie odwoławczym.
W I instancji zastosowanie będzie miał 60-dniowy termin liczony od chwili, gdy wszystkie braki formalne wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy zostały uzupełnione i cudzoziemiec osobiście stawił się w urzędzie wojewódzkim w celu złożenia wniosku (chyba że w odniesieniu do cudzoziemca nie istnieje wymóg osobistego stawiennictwa) oraz przedłożył wszystkie dokumenty uzasadniające udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy.
W trybie odwoławczym natomiast obowiązującym będzie 90-dniowy termin przeznaczony na rozpatrzenie sprawy w zakresie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy.
Termin załatwienia sprawy zezwolenia na pobyt stały, w tym zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE
W nowelizacji ustanowiono 6-miesięczne terminy załatwienia spraw związanych z udzieleniem zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej. Wskazane terminy liczy się od momentu, w którym wszystkie braki formalne wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy zostały uzupełnione, a jednocześnie cudzoziemiec stawił się osobiście w urzędzie wojewódzkim w celu złożenia wniosku (chyba że odnośnie do cudzoziemca nie stosuje się wymogu osobistego stawiennictwa), jak również przedłożył wszystkie dokumenty na okoliczności uzasadniające udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy albo upłynął termin na dokonanie tego – wyznaczony przez wojewodę.
Zatrudnianie cudzoziemców – nowe ułatwienia – podsumowanie
Obowiązujące od 29 stycznia 2022 roku nowe rozwiązania umożliwiają łatwiejsze zatrudnianie cudzoziemców, w szczególności tych będących obywatelami państw zza wschodniej granicy. Uproszczenia w tym zakresie przewidują m.in. zmniejszenie barier biurokratycznych oraz odformalizowanie procedur związanych z wydawaniem zezwoleń na pracę. Najistotniejszym ułatwieniem jest zapewne wydłużenie okresu powierzenia pracy cudzoziemcowi na podstawie oświadczenia zarejestrowanego w PUP – z 6 do 24 miesięcy. Zrezygnowano równocześnie z 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego stosowanego w odniesieniu do wskazanych oświadczeń.
