Wartość graniczna dla środków trwałych - jak ją ustalić?

Ustalanie wartości granicznej dla środków trwałych pozwala na jednoznaczne rozróżnienie składników majątku klasyfikowanych jako środki trwałe w jednostce podlegające amortyzacji od innych składników majątku zaliczanych bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów. Ustalona wartość graniczna dla środków trwałych pomaga w zachowaniu spójności i przejrzystości w sprawozdawczości finansowej. Wyjaśniamy, w jaki sposób ustalić wartość graniczną dla środków trwałych oraz jak w razie potrzeby ją zmienić.

Wartość graniczna dla środków trwałych

Wartość graniczna, zwana także minimalną wartością środków trwałych, to kwota, powyżej której nabywane składniki majątku są zaliczane do środków trwałych. Ustalanie wartości granicznej dla środków trwałych to istotny aspekt polityki rachunkowości, który decyduje o tym, które składniki majątku są klasyfikowane jako środki trwałe. Wydatki związane z zakupem czy wytworzeniem środków trwałych są uwzględnione w wartości początkowej i ujmowane w kosztach w postaci odpisów amortyzacyjnych.

Składniki majątku nieprzekraczające wartości granicznej nie są wprowadzane do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jednostki i nie podlegają amortyzacji. Tego typu składniki majątku są klasyfikowane jako wyposażenie, a wydatki na ich nabycie zaliczane są bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów.

Środki trwałe w ustawie o rachunkowości

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości przez środki trwałe rozumie się, z zastrzeżeniem pkt 17, rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki:

• nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego;
• maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy;
• ulepszenia w obcych środkach trwałych;
• inwentarz żywy.

Środki trwałe oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami określonymi w ust. 4.

Jak widać, definicja środków trwałych w rozumieniu bilansowym nie określa wartości granicznej dla środków trwałych, od której składniki majątku będą wprowadzane do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jednostki i amortyzowane. Nie oznacza to jednak, że wszystkie składniki majątku wykorzystywane w działalności gospodarczej prowadzonej przez jednostkę muszą zostać wprowadzone do ewidencji środków trwałych i amortyzowane. Ustawa o rachunkowości dopuszcza bowiem stosowanie pewnych uproszczeń przez jednostki prowadzące księgi rachunkowe.

Ustalenie wartości granicznej dla środków trwałych

Zgodnie z art. 4 ust. u ustawy o rachunkowości jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki. Jak stanowi art. 4 ust. 4a ustawy o rachunkowości, stosując przepisy ustawy, jednostka kieruje się zasadą istotności. Określając politykę rachunkowości, należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności (art. 8 ust. 1 ustawy o rachunkowości). W uproszczeniach przyjętych przez jednostkę w zasadach rachunkowości, w tym także dotyczących wartości granicznej dla środków trwałych, trzeba więc uwzględnić zasadę istotności. Informacje wykazywane w sprawozdaniu finansowym oraz skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym należy uznać za istotne, jeżeli ich pominięcie lub zniekształcenie może wpływać na decyzje podejmowane na ich podstawie przez użytkowników tych sprawozdań. Nie można uznać poszczególnych pozycji za nieistotne, jeżeli wszystkie nieistotne pozycje o podobnym charakterze łącznie uznaje się za istotne.

W praktyce ustalenie wartości granicznej dla środków trwałych w polityce rachunkowości powinno zostać przeprowadzone nie tylko na podstawie przepisów, ale także polityki wewnętrznej przedsiębiorstwa, specyfiki działalności jednostki, praktyk branżowych, wielkości firmy czy struktur aktywów. Ważne jest, aby stosowane przez jednostkę uproszczenia były spójne i jasno określone w polityce rachunkowości. Przy czym nie ma przeciwwskazań, aby różne kategorie aktywów miały różne wartości graniczne dla środków trwałych. Przykładowo sprzęt komputerowy może mieć niższą wartość graniczną niż maszyny produkcyjne.

W pkt 4.29 Krajowego Standardu Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe” wskazano, że stosowanie jednego lub jednocześnie kilku uproszczeń, zależnie od cech tego rodzaju składników, wymaga ustalenia jednego lub kilku poziomów wartości początkowej.

Przy ustalaniu ich wysokości pod uwagę bierze się:

• przypuszczalną łączną wartość początkową składników, do których stosowane będą uproszczenia w porównaniu do rocznej sumy kosztów lub/i przychodów, lub/i aktywów bądź aktywów trwałych;
• warunek, że zastosowanie uproszczeń nie zniekształci istotnie obrazu sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego jednostki;
• potrzeby ochrony mienia jednostki;
• przepisy podatkowe; jeżeli nie przeczy to zasadzie istotności, za dolną granicę wartości początkowej składników uznawanych za środki trwałe można przyjąć kwotę określoną w przepisach o podatku dochodowym.

Najczęściej stosowaną wartością graniczną dla środków trwałych w ujęciu bilansowym jest wartość równa wartości granicznej dla środków trwałych w ujęciu podatkowym. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania w zakresie ustalenia wartości granicznej dla środków trwałych jednostki nie muszą prowadzić podwójnej ewidencji środków trwałych, odrębnych dla celów bilansowych i podatkowych. Aktualnie zgodnie z art. 16d ust. 1 ustawy o CIT wartość graniczna dla środków trwałych dla celów podatkowych wynosi 10 000 zł.

Jednostka może zatem przyjąć w zasadach rachunkowości uproszczenia dopuszczające nieujmowanie w środkach trwałych składników majątku nieprzekraczających wartości granicznej i odpisywanie ich wartości początkowej jednorazowo w ciężar kosztów materiałów pod datą oddania do użytkowania. Wyposażeniem w jednostkach prowadzących księgi rachunkowe nazywamy więc składniki majątku spełniające definicję środków trwałych, które ze względu na stosunkowo niską wartość w ramach przyjętych przez jednostkę uproszczeń w polityce rachunkowości są ewidencjonowane w księgach rachunkowych na odrębnych zasadach niż środki trwałe.

Zmiana wartości granicznej dla środków trwałych

Obowiązujące przepisy dopuszczają zmianę wartości granicznej dla środków trwałych, przy czym wymagana jest wówczas zmiana polityki rachunkowości. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o rachunkowości w celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka może, ze skutkiem od 1. dnia roku obrotowego, bez względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas stosowanych rozwiązań wymaga również określenia w informacji dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy zmianie. W takim przypadku należy w sprawozdaniu finansowym jednostki za rok obrotowy, w którym nastąpiły te zmiany, podać przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w którym dokonano zmian. Skutki zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości odnosi się na kapitał (fundusz) własny i wykazuje jako zysk (stratę) z lat ubiegłych.