W sytuacji, gdy występuje wniesienie nieruchomości do majątku wspólnego przez małżonka, nabytą jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego, może pojawić się pytanie o kwestie podatkowe takiej czynności prawnej. W poniższym artykule zastanowimy się, czy rozszerzenie wspólności małżeńskiej będzie po stronie drugiego małżonka generować obowiązek w zakresie podatku od spadków i darowizn.
Wniesienie nieruchomości do majątku wspólnego
W pierwszej kolejności należy odwołać się do przepisów stanowiących o ustroju małżeńskim. Wskażmy zatem, że stosownie do treści art. 31 § 1 ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (kro) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Z kolei w myśl art. 33 pkt 1, 2, 10 kro do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Wyżej powołane przepisy mają zastosowanie, jeżeli nie zostało to wyłączone małżeńską umową majątkową (art. 47 § 1 ww. ustawy). Zgodnie bowiem z treścią art. 47 § 1 cyt. ustawy małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.
Zatem w sytuacji, gdy z majątku osobistego małżonkowie nabywają dany składnik przyjmowany do ich majątku wspólnego, powinno temu towarzyszyć stosowne rozporządzenie tym majątkiem (majątkiem osobistym).
Natomiast odrębną czynnością prawną jest umowa darowizny. Otóż na podstawie art. 888 § 1 ustawy – Kodeks cywilny przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego.
Darowizna jest więc czynnością, której celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego (świadczenie musi wzbogacić obdarowanego), a zobowiązanie darczyńcy musi być zamierzone jako nieodpłatne.
Z treści art. 890 § 1 ww. ustawy wynika natomiast, że oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Rozszerzenie wspólności małżeńskiej nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn
Na mocy art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
- dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
- darowizny, polecenia darczyńcy;
- zasiedzenia;
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
- zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
- nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Powyższy przepis przedstawia katalog wyłącznych czynności podlegających opodatkowaniu i nie może zostać rozszerzony o inne czynności prawne.
Przypomnijmy, że daną czynność można uznać za darowiznę, jeżeli ma cechy tego zobowiązania, tzn. gdy zostanie złożone oświadczenie darczyńcy o przekazaniu darowizny oraz oświadczenie obdarowanego o jej przyjęciu, a ponadto czynność ta musi polegać na nieodpłatnym świadczeniu darczyńcy (kosztem jego majątku) na rzecz obdarowanego.
W konsekwencji, jeżeli konkretne przesunięcie majątkowe nie przybiera formy darowizny, to nie powstaje obowiązek w podatku od spadków i darowizn. Tak też stwierdził Dyrektor KIS w interpretacji z 12 lipca 2024 roku (nr 0111-KDIB2-2.4015.82.2024.1.KK), gdzie podano, że umowa rozszerzająca ustawową wspólność majątkową małżeńską nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, ponieważ nie została ujęta w zamkniętym katalogu czynności podlegających opodatkowaniu, określonym w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Przykład 1.
Pani Ewa w 2020 roku zakupiła nieruchomość. W 2024 roku wzięła ślub z panem Adamem. W 2025 roku przedmiotowa nieruchomość została włączona do majątku wspólnego na mocy umowy rozszerzającej wspólność. Czy po stronie pana Adama powstaje obowiązek w podatku od spadków i darowizn?
Rozszerzenie wspólności małżeńskiej o nieruchomość stanowiącą majątek osobisty pani Ewy nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, a zatem po stronie pana Adama nie powstają żadne obowiązki podatkowe.
Końcowo dodajmy też, że analogicznie neutralne podatkowo będzie finansowanie zakupu nieruchomości do majątku wspólnego małżonków ze środków stanowiących majątek osobisty jednego z nich. W tym zakresie warto przywołać treść interpretacji Dyrektora KIS z 10 stycznia 2019 roku (nr 0111-KDIB4.4015.151.2018.2.MD).
W interpretacji tej organ podatkowy stwierdził, że skoro przekazanie środków pochodzących z majątku osobistego męża na zakup mieszkania stanowiącego majątek wspólny stanowiło jedynie nakład na majątek wspólny z majątku osobistego męża i nie przybrało postaci umowy darowizny ani też innej czynności wymienionej w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, to przekazanie tych środków nie powoduje powstania obowiązku podatkowego na gruncie podatku od spadków i darowizn. W rezultacie nie zachodzi konieczność zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego, skoro nie doszło do przekazania środków pieniężnych na wyłączną własność żony, czyli nie doszło do darowizny, ale do przekazania środków do majątku wspólnego.
Opisana sytuacja nie rodzi więc dla niej obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn, co również potwierdza interpretacja indywidualna z 23 kwietnia 2020 roku (nr 0111-KDIB2-3.4015.46.2020.1.BD).
Podsumowując, należy zatem podkreślić, że obowiązek w podatku od spadków i darowizn dotyczy wyłącznie tych czynności prawnych, które przybierają postać umowy darowizny. Nie generują obowiązku podatkowego przesunięcia majątkowe na podstawie umowy rozszerzającej wspólnotę majątkową.
