Wydatki na cele charytatywne – czy stanowią KUP i można odliczyć VAT?

Działalność charytatywna stanowi jedną z form działalności społecznej polegającej na bezzwrotnej pomocy, z którą nie wiąże się jakikolwiek ekwiwalent, nie tylko pieniężny. Wielu przedsiębiorców, szczególnie tych, których na to stać finansowo, angażuje się w różnego rodzaju przedsięwzięcia społeczne związane z ogólnie pojętą działalnością socjalną. Czy wydatki na cele charytatywne mogą stanowić koszt podatkowy? Czy przedsiębiorca będzie miał możliwość odliczenia od nich podatku VAT?

Darowizna jako sposób na wsparcie celów charytatywnych

Według Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Cechą charakterystyczną darowizny jest brak świadczenia ze strony obdarowanego na rzecz darczyńcy w zamian za otrzymane przysporzenie – brak ekwiwalentu.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 17 kwietnia 2015 roku, I ACa 160/15:

„Umowa darowizny ma przyczynę w zamiarze darczyńcy, aby kosztem własnego majątku nieodpłatnie wzbogacić inną osobę. W umowie darowizny bezpłatność należy do essentialiae negotii. Brak takiego zamiaru (bezpłatnego przysporzenia) darczyńcy i porozumienia stron co do tego istotnego elementu umowy powoduje niedojście umowy do skutku, gdyż umowa darowizny nie może bez niego powstać. Świadczenie darczyńcy musi być subiektywnie i obiektywnie bezpłatne, tj. niezależne od uzyskania korzyści lub ekwiwalentu od obdarowanego. Czyniąc darowiznę, darczyńca realizuje zamiar przysporzenia obdarowanemu korzyści kosztem własnego majątku”.

Co do zasady umowę darowizny zawiera się w formie pisemnej. Forma szczególna aktu notarialnego wymagana jest przy umowie darowizny własności i użytkowania wieczystego nieruchomości, a także praw spółdzielczych.

Co prawda Kodeks cywilny nie precyzuje, jakie elementy powinna zawierać umowa darowizny, jednak należy w niej zawrzeć:

1. datę i miejsce;
2. strony umowy;
3. przedmiot umowy;
4. oświadczenie darczyńcy dotyczące własności przedmiotu darowizny;
5. oświadczenie obdarowanego o przyjęciu darowizny;
6. postanowienia końcowe / liczbę egzemplarzy umowy / koszty umowy / stosowanie przepisów;
7. podpisy stron.

Umowa darowizny – czy stanowi koszt podatkowy?

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT nie uważa się za koszt podatkowy darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju.

Zgodnie z wyrokiem NSA w Warszawie z 14 listopada 2017 roku, II FSK 1275/06:

„W sytuacji gdy zakup towaru handlowego nastąpił z zamiarem sprzedaży (uzyskania z tego tytułu przychodu), a następnie jednak towar ten został przekazany w formie darowizny, wydatek związany z jego zakupem nie będzie stanowił kosztu uzyskania przychodu. Wyłączenie to obowiązuje niezależnie od celu darowizny oraz od tego czy dotyczy towarów handlowych zakupionych w ciągu roku podatkowego, czy też ujętych w remanencie początkowym”.

W związku z tym darowizny nie mogą zostać ujęte w księdze przychodów i rozchodów.
Jednakże ustawodawca przewidział pewną furtkę umożliwiającą rozliczenie podatkowe darowizny przekazanej na cele charytatywne. W dalszej części art. 21 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT ustawodawca wskazuje, że kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku od towarów i usług, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Odpowiednikiem tego przepisu jest art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT.

Ustawa o VAT wskazuje zwolnienie przedmiotowe dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację.

Zdaniem NSA w Warszawie wyrażonym w wyroku z 5 grudnia 2014 roku, III SA/Wa 1029/14:

„Skoro w świetle art. 16 ust. 1 pkt 14 u.p.d.o.p. kosztem uzyskania przychodów jest cena nabycia jedynie produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 u.p.t.u., przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje – to oznacza to, że cena nabycia innych towarów przekazanych jako darowizna nie stanowi kosztu uzyskania przychodów”.

Towary spożywcze, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy o PIT, mają być przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z tym zastrzeżeniem, że mają być przeznaczone wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.

Przykład 1.

Jak Kowalski prowadzi działalność w zakresie sprzedaży towarów spożywczych. W związku z prowadzoną działalnością nabył od hurtowni towar w postaci 300 opakowań jogurtów owocowych. Sprzedał jedynie 100 opakowań. Pozostałą część postanowił przekazać na cele charytatywne podmiotowi wpisanemu w rejestrze jako organizacja pożytku publicznego. W związku z tym darowizna produktów spożywczych stanowić będzie koszt uzyskania przychodu.

Wydatki na cele charytatywne a podatek VAT

Przez dostawę towarów według ustawy o VAT rozumie się także przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1. przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia;
2. wszelkie inne darowizny

- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT zwalnia się z podatku dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację.

Warto wiedzieć, że warunkiem skorzystania z przedmiotowego zwolnienia jest posiadanie przez dokonującego dostawy żywności (przedsiębiorcy, który przekazuje produkty spożywcze) dokumentacji potwierdzającej dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego (zarejestrowanej), z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Powyższy obowiązek wynika z art. 43 ust. 12 ustawy o VAT. Ze zwolnienia skorzystać może zatem nie tylko producent towarów, lecz także każdy podmiot, który takich dostaw dokonuje.

Dlatego też przekazanie darowizny towarów spożywczych na cele charytatywne jest neutralne podatkowo.