Ogłoszenia na portalach społecznościowych, artykuły na stronie przedsiębiorstwa, newslettery wysyłane do klientów – aby te materiały nie były nudne, przedsiębiorcy bardzo często wzbogacają je rozmaitymi zdjęciami i grafikami. Równie często nie mają oni prawa do ich wykorzystania i tym samym mogą narazić się na kosztowną odpowiedzialność odszkodowawczą. Sprawdź, czy wykorzystanie zdjęć z internetu jest zgodne z prawem!
Fotografia – chroniony przez prawo utwór
Po wpisaniu właściwego hasła do wyszukiwarki internetowej otrzymujemy dziesiątki tysięcy wyników. Może się wydawać, że wystarczy tylko skopiować odpowiedni obraz i umieścić go w treści przygotowywanego ogłoszenia czy artykułu. W rzeczywistości nie jest to takie proste – co do zasady nikt, w tym również przedsiębiorca, nie może wykorzystywać zdjęć znalezionych w internecie bez ograniczeń.
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” stanowi utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ustawa wskazuje przykłady utworów – m. in. utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), utwory plastyczne czy fotograficzne.
Ochrona przysługuje utworom niezależnie od ich postaci, co oznacza, że prawa autorskie będą obejmowały zarówno fotografię w postaci drukowanej, jak i fotografię w postaci pliku możliwego do znalezienia za pomocą internetowych wyszukiwarek.
Autor fotografii czy grafiki nie musi oznaczać swojego utworu w żaden szczególny sposób. Nie musi także dokonywać żadnych czynności w celu uzyskania praw do niego – prawa autorskie powstają w zasadzie automatycznie. Przedsiębiorca poszukujący w zasobach internetu grafiki do wykorzystania w przygotowywanym materiale powinien zatem zakładać, że każdy znaleziony obraz jest chroniony na podstawie przepisów prawa autorskiego.
Prawa autorskie – rodzaje
Istnieją dwa podstawowe rodzaje praw autorskich:
- prawa autorskie osobiste,
- prawa autorskie majątkowe.
Prawa osobiste są nierozerwalnie związane z osobą twórcy i nie mogą zostać zbyte. Oznacza to, że autor obrazu będzie zawsze miał prawo na przykład do oznaczania go swoim imieniem i nazwiskiem. W szczególności prawa osobiste oznaczają prawo do:
- autorstwa utworu,
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Wykorzystanie zdjęć w celach biznesowych nie jest dozwolonym użytkiem
Przepisy ustawy o prawach autorskich nie są bezlitosne – w niektórych sytuacjach możliwe jest bezpłatne wykorzystanie zdjęć. Tak zwany „dozwolony użytek” dopuszcza użycie rozpowszechnionego poprzednio zdjęcia czy grafiki pod warunkiem, że będzie to miało na celu wyłącznie własny, osobisty użytek.
1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.
2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.
Jednocześnie działania podejmowane przez przedsiębiorców co do zasady nie będą mieściły się w dozwolonym użytku. Wykorzystanie zdjęć czy grafiki przez przedsiębiorcę w swoich materiałach reklamowych, newsletterze skierowanym do klientów, na własnej stronie internetowej działa w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Takie czynności nie będą uznawane za osobisty użytek i z tego względu nie będą objęte wyjątkiem zezwalającym na nieodpłatne korzystanie z utworu.
Wykorzystanie zdjęć znalezionych w sieci - kiedy jest możliwe?
Choć przedsiębiorca nie może wykorzystywać znalezionego w internecie zdjęcia w ramach dozwolonego użytku, istnieją dwie sytuacje, w których możliwe jest użycie takiego obrazu w toku prowadzonej działalności:
zawarcie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych albo umowy o korzystanie z utworu (tzw. umowa licencyjna)
albo
skorzystanie ze zdjęcia udostępnianego darmowo (np. w ramach bezpłatnej licencji).
Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje się na wykorzystanie zdjęć lub innego cudzego utworu, najlepszą metodą byłoby zawarcie umowy o korzystanie z utworu (wykupienie tzw. licencji) albo zawarcie umowy o przeniesienie praw do zdjęcia. Umowa musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności i musi określać możliwe pola eksploatacji. W jej treści powinien zostać wskazany sposób korzystania z utworu (np. wykorzystywanie w drukowanych materiałach reklamowych przedsiębiorcy w toku prowadzonej przez niego działalności o konkretnym charakterze). Jeżeli sposób korzystania nie zostanie określony w umowie, wówczas powinien on być zgodny z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz przyjętymi zwyczajami. Przed zawarciem umowy przedsiębiorca powinien dokładnie przeanalizować jej zakres – m.in. sprawdzić, czy umowa zezwoli mu na wprowadzenie w grafice czy zdjęciu ewentualnych zmian.
wykorzystanie zdjęć bez zgody autora albo z naruszeniem warunków licencji, musi liczyć się z odpowiedzialnością odszkodowawczą, w tym z koniecznością zapłaty stosownego odszkodowania.
