Zatrudnianie osób niepełnosprawnych - jakie korzyści z tego płyną?

Osoby z niepełnosprawnościami mogą posiadać doskonałe kwalifikacje lub predyspozycje do ich zdobycia i rozwijać swoją ścieżkę zawodową. Na szczęście przedsiębiorcy coraz częściej potrafią to dostrzec, a co więcej pracodawca nawiązując stosunek pracy z osobą niepełnosprawną otrzymuje wymierne korzyści, oprócz zaangażowanego pracownika, także pomoc finansową czy zwolnienie z pewnych opłat. 

Ustawa z dnia 27 grudnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, określa zasady zatrudnienia oraz wskazująca na uprawnienia przysługujące pracownikom niepełnosprawnym.

Wpłaty na PFRON

Pracodawca zatrudniający co najmniej 25 osób w przeliczeniu na etaty, zobowiązany jest do rejestracji w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Z rejestracją może wiązać się obowiązek opłacania miesięcznych składek. Obowiązek ten uzależniony jest jednak od tego czy pracodawca zatrudnia pracowników niepełnosprawnych, natomiast wysokość składek jest proporcjonalna do liczby zatrudnionych.

W przypadku, gdy współczynnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi 6%, firma jest zwolniona z obowiązku płacenia miesięcznych składek. Dla uczelni, szkół, przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych, interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, placówek resocjalizacyjnych, publicznych i niepublicznych żłobków, a także klubów dziecięcych graniczny wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych, wynosi 2%.

Obowiązek rejestracji i comiesięcznych opłat nie dotyczy:

1. domów pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej;
2. hospicjów w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej;
3. zakładów opiekuńczo-leczniczych;
4. publicznych lub niepublicznych jednostek organizacyjnych, których wyłącznym przedmiotem prowadzonej działalności jest rehabilitacja społeczna i lecznicza, edukacja osób niepełnosprawnych lub opieka nad osobami niepełnosprawnymi, publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne, których wyłącznym przedmiotem prowadzonej działalności jest rehabilitacja społeczna i lecznicza osób niepełnosprawnych, edukacja osób niepełnosprawnych lub opieka nad osobami niepełnosprawnymi;
5. placówki dyplomatycznej, urzędu konsularnego lub przedstawicielstwa i misji zagranicznej;
6. przedsiębiorstw, wobec których ogłoszono upadłość.

Wpłaty na Fundusz, ulegają obniżeniu z tytułu zakupu produkcji lub usługi, z wyłączeniem handlu, odpowiednio wytworzonej lub świadczonej przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Ponadto wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych u tego pracodawcy powinien wynosić co najmniej 30% osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe, epilepsję oraz osób niewidomych.

Zwrot kosztów na adaptacje

Celem zwiększenia aktywizacji zawodowej i zmniejszenia bezrobocia wśród osób niepełnosprawnych ustawodawca zdecydował się na dodatkową pomoc dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, przyznając im dofinansowania. Zakres i cel zwrotu środków o które można się ubiegać jest zróżnicowany, niektóre z nich mają charakter fakultatywny, inne natomiast przysługują pracodawcom obligatoryjnie. 

Pracodawcy mogą otrzymać na swój wniosek ze środków PFRON zwrot następujących kosztów:

1. adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
2. adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy;
3. zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;
4. rozpoznania przez służby medycyny pracy wyżej wymienionych potrzeb.

Warunkiem ubiegania się przez pracodawców o zwrot powyższych kosztów jest zatrudnienie przez okres co najmniej 36 miesięcy:

1. niepełnosprawnych o statusie bezrobotnego lub poszukującego pracy i niepozostającego w zatrudnieniu
2. pozostających w zatrudnieniu u pracodawcy występującego o zwrot kosztów, z wyjątkiem przypadków, gdy przyczyną powstania niepełnosprawności w okresie zatrudnienia u tego pracodawcy było zawinione przez pracodawcę lub przez pracownika naruszenie przepisów, w tym przepisów prawa pracy.

Szczegóły dotyczące zasad i trybu dokonywania zwrotu kosztów adaptacyjnych zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych. Zwrot kosztów odbywa się na zasadach określonych w odpowiedniej umowie. 

Dofinansowanie do wynagrodzenia

Pracodawca, który osiąga wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%, może ubiegać, się o miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego. Wysokość dofinansowania zależy od stopnia niepełnosprawności osoby, na którą jest ono wypłacane.

Dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego wynosi:

• 1950 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności 
• 1200 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, 
• 450 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności. 

Kwoty, o których mowa powyżej, w odniesieniu do osób niepełnosprawnych, którym orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych w stopniu znacznym i umiarkowanym, zwiększa się o:

• 1200 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności (w sumie kwota dofinansowania wynosi 3150 zł), 
• 900 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności (w sumie kwota dofinansowania wynosi 2100 zł), 
• 600 zł w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności (w sumie kwota dofinansowania wynosi 1050 zł). 

Pracodawcy powinni jednak mieć świadomość, że dofinansowanie nie przysługuje: 

• na pracowników zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury;
• do wynagrodzeń wypłaconych po dniu złożenia niezbędnego wniosku 
• jeżeli wynagrodzenie pracownika niepełnosprawnego nie zostało przekazane na jego rachunek bankowy lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo na adres zamieszkania tego pracownika, za pośrednictwem osób prawnych prowadzących działalność w zakresie doręczania kwot;
• jeżeli miesięczne koszty płacy zostały poniesione przez pracodawcę z uchybieniem terminów, wynikających z odrębnych przepisów, przekraczającym 14 dni. Kwota składek opłaconych z uchybieniem terminu, nie może przekroczyć wysokości 2% składek należnych za dany miesiąc.

Pracownik pomagający pracownikowi niepełnosprawnemu

Osoby niepełnosprawne ze względu na swoje fizyczne lub psychiczne ograniczenia, pomimo nawet specjalnego dostosowania stanowisk pracy do ich potrzeb, nie zawsze będą mogły samodzielnie świadczyć pracę. Niekiedy konieczne jest zatrudnienie pracownika pomagającego osobie niepełnosprawnej. Zakres tego wsparcia będzie zróżnicowany w zależności od niepełnosprawności danej osoby., powinien zostać wskazany w umowie o pracę lub winnych dokumentach. Pracodawca może otrzymać ze środków Funduszu zwrot:

1. miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy,
2. kosztów szkolenia tych pracowników

- w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy.

Refundacja kosztów zatrudnienia odbywa się na podstawie umowy między pracodawcą a właściwym starostą. Powinna ona wskazywać kwotę wynikającą z negocjacji jaka będzie podlegać refundacji. Maksymalną wysokość zwrotu stanowi iloczyn kwoty najniższego wynagrodzenia i ilorazu liczby godzin w miesiącu przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu i miesięcznej liczby godzin pracy pracownika niepełnosprawnego w miesiącu, z zastrzeżeniem jednak, że liczba godzin przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu nie może przekraczać liczby godzin odpowiadającej 20% liczby godzin pracy pracownika w miesiącu. Należy podkreślić, że zwrotowi nie podlegają koszty poniesione przez pracodawcę przed podpisaniem umowy. 

Zwrot kosztów szkolenia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy obejmuje 100% kosztów szkolenia, nie więcej jednak niż równowartość kwoty najniższego wynagrodzenia. Kosztami kwalifikowanymi do refundacji są, koszty szkolenia w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy. Umowa o refundację szkoleń powinna określać zakres, temat, termin i czas trwania szkolenia oraz imiona i nazwiska osób, które zostały skierowane na szkolenie. 

Zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy

Kolejnym instrumentem, którego celem jest zachęcenie pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych, jest zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy ze środków PFRON. Maksymalna wysokość zwrotu kosztów poniesionych w związku z zakupem lub wytworzeniem wyposażenia stanowiska pracy, na którym będzie wykonywana praca przez osobę niepełnosprawną, wynosi 15-krotność przeciętnego wynagrodzenia. Pracodawca zainteresowany skorzystaniem z tej formy pomocy jest zobowiązany do zatrudnienia przez okres co najmniej 36 miesięcy osób, które spełniają łącznie dwa warunki:

1. są osobami niepełnosprawnymi;
2. są zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotne albo poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu.

Zasady udzielania zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2011 r. w sprawie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej. Ponownie procedura uzyskania dofinansowania rozpoczyna się od odpowiedniego wniosku złożonego przez pracodawcę. Wzór wniosku został określony w załączniku do rozporządzenia w sprawie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej. Warunkiem zwrotu kosztów jest uzyskanie pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o odpowiednim przystosowaniu do potrzeb wynikających z niepełnosprawności osoby zatrudnionej na wyposażanym stanowisku pracy lub o spełnieniu warunków bezpieczeństwa i higieny pracy na tym stanowisku.

Zakłady pracy chronionej 

Niezależnie od powyższych uprawnień pracodawcy prowadzący zakład pracy chronionej mogą liczyć na refundacje dodatkowych kosztów. Uprawnieni do pomocy są pracodawcy u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 50%.

Pomoc może być udzielona wyłącznie w odniesieniu do dodatkowych kosztów pracodawcy bezpośrednio wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Najczęściej jest to różnica pomiędzy kosztami poniesionymi w związku z zatrudnieniem pracownika niepełnosprawnego a kosztami zatrudnienia pracownika nie posiadającego niepełnosprawności. Pracodawca może otrzymać zwrot dodatkowych kosztów budowy lub przebudowy związanej z modernizacją obiektów i pomieszczeń zakładu, dodatkowych kosztów transportowych oraz dodatkowych kosztów administracyjnych.

Pracodawcy prowadzący zakład pracy chronionej, którzy biorą kredyty z przeznaczeniem na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych mogą uzyskać dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania kredytu. Ponadto na warunkach określonych w ustawie może on korzystać z ulg podatkowych.

Zatrudnianie osób niepełnosprawnych wiąże się dla pracodawcy z licznymi korzyściami, większość z nich ma wymiar finansowy. Nawiązując stosunek pracy z osobą niepełnosprawną pracodawca uzyskuje zaangażowanego i lojalnego pracownika. Ponadto przedsiębiorca zatrudniający osoby niepełnosprawne jest pozytywnie postrzegany przez społeczeństwo, potencjalnych kontrahentów czy klientów firmy.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 27 grudnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U z 2021 r. poz.1981 t.j.).
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 marca 2011 r. w sprawie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej ( Dz.U. 2015 poz. 93 t.j.).
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych ( Dz.U. 2014 poz. 1987).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.