Przepisy Kodeksu pracy nakładają na pracodawców limity w zakresie umów na czas określony oraz, w określonych przypadkach, obowiązek informowania o nich Państwowej Inspekcji Pracy. Powstaje jednak pytanie, jak wygląda zgłoszenie umowy w ramach prac interwencyjnych do PIP. Choć zatrudnienie bezrobotnego w tej formie wiąże się z umową terminową, to ze względu na jej specyficzny, subsydiowany charakter, pracodawca może być zwolniony z tego obowiązku, co wyjaśniamy w artykule.
Obowiązek zawiadomienia PIP o zawarciu umowy o pracę na czas określony
Zgodnie z art. 251 § 1 kp okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać 3.
Wspomniane ograniczenia nie dotyczą jednak umów o pracę zawartych na czas określony:
w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym,
w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,
w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie
– jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy (art. 251 § 4 kp).
Na mocy art. 251 § 5 kp nałożono na pracodawcę obowiązek zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy (Państwowej Inspekcji Pracy), w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu umowy o pracę, o której mowa wyżej w pkt 4, wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia.
Czy zgłoszenie umowy w ramach prac interwencyjnych do PIP jest obowiązkowe?
Przez prace interwencyjne należy rozumieć zatrudnienie bezrobotnego przez pracodawcę, które nastąpiło w wyniku umowy zawartej ze starostą i ma na celu wsparcie bezrobotnych (art. 2 pkt 27 Ustawy z dnia 20 marca 2025 roku o rynku pracy i służbach zatrudnienia).
Instytucja prac interwencyjnych, będących formą zatrudnienia subsydiowanego, została uregulowana w art. 135 ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Zgodnie z tym przepisem starosta na podstawie zawartej umowy zwraca pracodawcy, który zatrudnił w ramach prac interwencyjnych w pełnym wymiarze czasu pracy na okres od 3 do 12 miesięcy skierowanych bezrobotnych, część kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne skierowanych bezrobotnych w wysokości uprzednio uzgodnionej, nieprzekraczającej jednak kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę za każdego bezrobotnego, obowiązującej w ostatnim dniu zatrudnienia każdego rozliczanego miesiąca. Pracodawca stosownie do zawartej umowy zatrudnia skierowanego bezrobotnego przez okres refundacji wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne oraz przez połowę okresu przysługiwania refundacji po zakończeniu okresu tej refundacji. Niewywiązanie się z tego warunku lub naruszenie innych istotnych warunków umowy wiąże się ze zwrotem uzyskanej pomocy wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od całości uzyskanej pomocy od dnia otrzymania pierwszej refundacji, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty.
W przypadku rozwiązania umowy o pracę przez skierowanego bezrobotnego, rozwiązania z nim umowy o pracę na podstawie art. 52 albo art. 53 kp (czyli bez wypowiedzenia) albo wygaśnięcia stosunku pracy skierowanego bezrobotnego w trakcie okresu objętego refundacją, albo przed upływem okresu, w którym miał być zatrudniony w ramach prac interwencyjnych, starosta kieruje na zwolnione stanowisko pracy odpowiedniego bezrobotnego. Jeżeli pracodawca odmówi przyjęcia skierowanego bezrobotnego na zwolnione stanowisko pracy, musi zwrócić uzyskaną pomoc w całości wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia otrzymania pierwszej refundacji, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty. W przypadku braku możliwości skierowania bezrobotnego przez PUP na zwolnione stanowisko pracy pracodawca nie zwraca uzyskanej pomocy za okres, w którym uprzednio skierowany bezrobotny pozostawał w zatrudnieniu.
Wniosek pracodawcy o organizowanie prac interwencyjnych, składany do wybranego powiatowego urzędu pracy, powinien zawierać:
nazwę pracodawcy ubiegającego się o organizowanie prac interwencyjnych albo organizatora robót publicznych, adres siedziby i miejsce prowadzenia działalności;
wskazanie pracodawcy oraz adresu jego siedziby i miejsca prowadzenia działalności – w przypadku gdy organizator robót publicznych nie będzie jednocześnie pracodawcą dla skierowanych bezrobotnych;
numer identyfikacyjny REGON;
numer identyfikacji podatkowej (NIP), jeżeli został nadany;
oznaczenie formy organizacyjno-prawnej prowadzonej działalności;
liczbę bezrobotnych proponowanych do zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych albo robót publicznych oraz okres ich zatrudnienia;
miejsce i rodzaj prac, które mają być wykonywane przez skierowanych bezrobotnych oraz niezbędne lub pożądane kwalifikacje;
wysokość proponowanego wynagrodzenia dla skierowanych bezrobotnych oraz wnioskowaną wysokość refundowanych kosztów poniesionych na wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia skierowanych bezrobotnych
– (art. 138 ust. 4 ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia).
Stanowisko Sądu Najwyższego
Dla udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy istnieje obowiązek informowania okręgowego inspektora pracy, w trybie art. 251 § 5 kp, o zawarciu umowy o pracę na czas określony, w ramach prac interwencyjnych, warto oprzeć się na analizie przedstawionej w wyroku Sądu Najwyższego z 10 października 2002 roku (I PKN 546/01).
Sąd Najwyższy badał kwestie zastosowania art. 251 kp do umów o pracę zawieranych w ramach robót publicznych, które – podobnie jak prace interwencyjne – są formą zatrudnienia subsydiowanego, uregulowaną obecnie również w ustawie o rynku pracy i służbach zatrudnienia (art. 136). Sąd najwyższy zauważył, że roboty publiczne są jedną z instytucji mających łagodzić skutki bezrobocia – czy szerzej – narzędziem oddziaływania państwa na rynek pracy w celu ograniczenia bezrobocia. Stosunek pracy w ramach robót publicznych nawiązywany jest dla wykonywania prac zorganizowanych przez działającą (aktywną) w szczególnych sferach (dziedzinach) życia publicznego określoną kategorię podmiotów z określoną kategorią pracowników – z bezrobotnymi. Nawiązanie stosunku pracy przy robotach publicznych poprzedza skierowanie wydane przez organ zatrudnienia (starostę). Zatrudnienie przy robotach publicznych ma wyłącznie charakter terminowy. Czas jego trwania związany jest z czasem, na jaki zorganizowane zostały roboty. Wszystko to wskazuje, że regulacja zatrudniania osób bezrobotnych, w tym także dopuszczalności zawierania z nimi umów o pracę na czas określony, jest szczególna, częściowo odmienna od powszechnie obowiązującej. I choć zatrudnienie jest wykonywane na podstawie stosunku pracy, to jednak nawiązanego w bezpośrednim powiązaniu z wykonywanymi przez państwo zadaniami w zakresie administrowania rynkiem pracy (czy trafniej interweniowania na nim), a nie w ramach swobodnej, choć częściowo kontrolowanej, gry uczestników rynku pracy – pracowników i pracodawców. Inny jest w związku z tym zakres wolności kontraktowania, w tym także swobody wyboru przez pracownika pracodawcy i wyboru przez obie strony rodzaju umowy o pracę. Poprzez zatrudnienie bezrobotnego przy robotach publicznych realizują się nie tylko indywidualne interesy pracownika i pracodawcy, lecz także interes społeczny (lokalny oraz ogólnokrajowy). Powyższe prowadzi do konkluzji, że art. 251 kp nie ma zastosowania do umów o pracę zawieranych z bezrobotnymi w ramach ich zatrudniania przy robotach publicznych.
Powyższą argumentację można na zasadzie analogii odnieść również do zatrudnienia w ramach pracy interwencyjnych, z uwagi na jego bardzo podobną funkcję do robót publicznych – w obu przypadkach mamy do czynienia z tzw. zatrudnieniem subsydiowanym, regulowanym ustawą o rynku pracy i służbach zatrudnienia.
Czy trzeba zawiadomić PIP?
Powyższe prowadzi do wniosku, że w przypadku zatrudnienia pracownika na czas określony, zarówno w ramach robót publicznych, jak i prac interwencyjnych, na pracodawcy nie ciąży obowiązek zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy o zawarciu umowy o pracę na czas określony, o którym mowa w art. 25 § 5 kp, gdyż do takiego zatrudnienia, opartego na szczególnych przepisach ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia, nie stosuje się art. 251 kp. Oznacza to więc również, że wspomnianych umów nie uwzględnia się w limitach przewidzianych w art. 251 § 1 kp.
Przykład 1.
Starosta zawarł z pracodawcą umowę dotyczącą organizowania prac interwencyjnych. Pracodawca zatrudnił do tych prac osobę bezrobotną na podstawie umowy o pracę na czas określony, od 1 lipca 2025 roku do 30 czerwca 2026 roku. Kolejna umowa ze wspomnianą osobą została zawarta przez pracodawcę na czas określony od 1 lipca 2026 roku do 30 czerwca 2027 roku, jednak już nie w ramach prac interwencyjnych. W tych okolicznościach pracodawca ma obowiązek stosować limity wynikające z art. 251 § 1 kp, poczynając dopiero od drugiej z tych umów.
Przywołany wyrok Sądu Najwyższego został wydany pod rządami nieobowiązującej już Ustawy z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz przepisu art. 251 kp, którego brzmienie różniło się od dzisiejszego. Niemniej jednak przytoczona wyżej argumentacja, zaczerpnięta z omawianego wyroku, zachowuje aktualność w odniesieniu do obecnie zawieranych umów o pracę w ramach robót publicznych i prac interwencyjnych.
