Do nakładania się dat zawarcia (lub okresów obowiązywania) umów o pracę między tymi samymi stronami może dochodzić w przypadkach równoczesnego trwania między nimi dwóch (lub więcej) stosunków pracy, w tym nawiązywania kolejnego stosunku pracy, przed zakończeniem poprzedniego z nich. Czym skutkuje nakładanie się dat umowy o pracę u tego samego pracodawcy? Wyjaśniamy!
Rodzaje umów o pracę
Zgodnie z art. 25 § 1 i 2 Kodeksu pracy (kp) umowę o pracę zawiera się:
- na okres próbny nieprzekraczający 3 miesięcy,
- na czas nieokreślony albo
- na czas określony.
Wspomniane trzy rodzaje umów o pracę różnią się sposobem określenia czasu ich obowiązywania. W umowie na okres próbny oraz umowie na czas określony strony określają dwie daty – dni początku i końca jej obowiązywania. Początkowy dzień obowiązywania umowy wskazuje się, podając konkretną datę kalendarzową, natomiast końcowy dzień obowiązywania można określić na dwa sposoby – poprzez podanie:
- konkretnej daty kalendarzowej albo
- liczby miesięcy lub lat, przez które będzie obowiązywać.
Przykład 1.
Pracodawca i pracownik zawarli umowę o pracę na okres próbny, zapisując w niej, że obowiązuje ona od 1 czerwca do 31 sierpnia 2022 roku (czyli przez 3 miesiące).
Przykład 2.
Strony umowy o pracę na czas określony ustaliły w niej, że obowiązuje ona od 1 maja 2022 roku przez 1 rok (czyli do 30 kwietnia 2023 roku)
Umowa na czas nieokreślony cechuje się tym, że w jej treści wystarczy podanie wyłącznie daty jej zawarcia.
Przykład 3.
Pracodawca zawarł z pracownikiem umowę o pracę na czas nieokreślony 15 lutego 2022 roku. Umowa obowiązuje tak długo, aż obie jej strony zgodnie nie postanowią o jej rozwiązaniu w danym dniu (za porozumieniem stron) albo jedna ze stron nie oświadczy drugiej, że umowę rozwiązuje (wypowiedzenie umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez wypowiedzenia).
Termin nawiązania stosunku pracy
Jak stanowi art. 26 kp, stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli terminu tego nie określono – w dniu zawarcia umowy.
Odnosząc ten przepis do omówionego wyżej zagadnienia określania czasu obowiązywania umowy o pracę, należy wskazać, że możliwe są dwa przypadki:
- zawarcie umowy o pracę i nawiązanie na tej podstawie stosunki pracy następują w tym samym dniu;
- nawiązanie stosunku pracy następuje w dniu późniejszym niż dzień zawarcia umowy o pracę.
Przykład 4.
Strony umowy o pracę zawartej 20 marca 2022 roku postanowiły w niej, że stosunek pracy powstanie między nimi 1 maja 2022 roku. Na wprowadzeniu takiego postanowienia do umowy zależało pracownikowi, który dzięki temu uzyskał już w marcu zapewnienie na piśmie, że dojdzie do nawiązania stosunku pracy w maju. Uniknął tym samym ryzyka, że do maja pracodawca rozmyśli się i nie podpisze umowy o pracę w dniu ustalonym jako dzień, w którym ma nastąpić nawiązanie stosunku pracy.
Nakładanie się dat umowy o pracę u tego samego pracodawcy
Zasadą jest, że danego pracodawcę może równocześnie łączyć z tym samym pracownikiem jedna umowa o pracę. Uznaje się jednak za dopuszczalne kontynuowanie w tym samym czasie, między tymi samymi stronami, dwóch umów o pracę (stosunków pracy), pod warunkiem że są to umowy dotyczące innego rodzaju prac. W przeciwnym wypadku pracodawca naraża się na zarzut naruszania przepisów o czasie pracy.
Przykład 5.
Pracodawcę i pracownika łączy jedna umowa o pracę, na pełny etat, w której ramach pracownik jest zatrudniony na stanowisku księgowego, oraz druga umowa o pracę, na 1/8 etatu, w której ramach pracownik wykonuje pracę polegającą na sprzątaniu biura pracodawcy. W związku z tym pracownik świadczy pracę w ramach pierwszej z tych umów, przez 8 godzin dziennie, a w ramach drugiej – przez 1 godzinę dziennie. W sumie jest to 9 godzin. Jednak z uwagi na to, że każda z umów dotyczy innego rodzaju pracy, nie dochodzi do naruszenia 8-godzinnej normy dobowej czasu pracy, gdyż czas ten może być rozliczany odrębnie w ramach każdej z tych umów (inaczej byłoby, gdyby obie umowy dotyczyły pracy jednego rodzaju – wówczas należałoby przyjąć, że faktycznie strony łączy jeden stosunek pracy i dochodzi do naruszania normy dobowej: pracownik pracuje przez 9, a nie 8 godzin na dobę).
Nakładanie się dat umów o pracę
W świetle powyższego można stwierdzić, że do nakładania się dat czy też okresów umów o pracę z tym samym pracodawcą może dochodzić, gdy:
- strony trwającej już umowy o pracę zawierają drugą umowę o pracę, nie rozwiązując pierwszej z nich, w wyniku czego obie umowy trwają równolegle;
- pracodawca i pracownik decydują o zawarciu kolejnej umowy o pracę, jednak jako datę jej zawarcia podają dzień, w którym poprzednia umowa jeszcze trwa.
Pierwszy przypadek omówiono wyżej, wskazując, pod jakimi warunkami dopuszczalne jest równoczesne kontynuowanie przez te same strony więcej niż jednego stosunku pracy – konieczne jest, aby w ramach każdego z tych stosunków wykonywana była praca innego rodzaju.
Drugi przypadek wymaga szerszego omówienia. W razie zawarcia umowy o pracę dotyczącej tego samego rodzaju pracy, co trwająca już umowa między tymi samymi stronami, powstaje sytuacja, w której ze ściśle formalnego punktu widzenia pracownika i pracodawcę łączą dwa stosunki pracy. Jednak z uwagi na to, że oba stosunki dotyczą pracy tego samego rodzaju, należy je potraktować jako jeden stosunek pracy – aby nie naruszyć przepisów o czasie pracy.
Jeśli wymiar czasu pracy w ramach obu umów nie przekracza łącznie 1 etatu, to nie będziemy mieli do czynienia z naruszeniem norm czasu pracy. Jeżeli jednak nastąpi przekroczenie 1 etatu, to prowadzić będzie to do naruszania dobowej i tygodniowej normy czasu pracy. Wymagane jest zatem dokonanie stosownej korekty. Zilustrowano to na poniższym przykładzie
Przykład 6.
Strony zawarły umowę o pracę na czas określony od 1 kwietnia do 30 czerwca 2022 roku. 20 czerwca 2022 roku strony nawiązały kolejny stosunek pracy dotyczący pracy tego samego rodzaju, co dotychczasowa. Obie umowy dotyczą pełnego etatu. To oznacza, że w okresie od 20 do 30 czerwca 2022 roku pracownika i pracodawcę łączą dwa stosunki pracy, w łącznym wymiarze czasu pracy wynoszącym 2 etaty. Przyjęcie, iż w następstwie tego pracownik miałby pracować codziennie przez 16 godzin (a nie przez 8), byłoby niezgodnie z przepisami Kodeksu pracy ustalającymi dobową, 8-godzinną (i tygodniową, 40-godzinną) normę czasu pracy. W szczególności pracownik nie otrzymywałby za pracę wykonywaną ponad 8 godzin na dobę dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Sposobem uniknięcia w takiej sytuacji naruszenia przepisów o czasie pracy będzie uznanie przez pracodawcę i pracownika, że w omawianym okresie 20–30 czerwca 2022 roku łączy ich 1 stosunek pracy w wymiarze 1 etatu. W konsekwencji, dla jasności formalnej, strony powinny dokonać korekty treści drugiej umowy o pracę, zmieniając za porozumieniem stron podany w niej dzień nawiązania stosunku pracy z 20 czerwca na 1 lipca 2022 roku, a więc na dzień, w którym poprzednia umowa nie będzie już obowiązywała.
