Otrzymanie darowizny, czyli nieodpłatne nabycie majątku, co do zasady powoduje obowiązek opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Nie zawsze jednak otrzymujący darowiznę jest zobowiązany do odprowadzenia tego podatku. Konieczne jest to w momencie, gdy przekroczona zostanie kwota wolna od podatku w przypadku darowizny. Przeczytaj artykuł i sprawdź, kiedy obligatoryjne jest opodatkowanie otrzymanej darowizny.
Darowizna – podstawowe informacje
Darowizna to inaczej nieodpłatne przekazanie praw majątkowych obdarowanemu na podstawie umowy darowizny. Otrzymujący ją jest zobowiązany z tego tytułu do odprowadzenia podatku. Obowiązek podatkowy zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn powstaje w momencie przedstawienia przez obdarowanego aktu notarialnego. W zakresie opodatkowania następują jednak pewne zwolnienia, np. ze względu na wysokość darowizny lub grupę podatkową, do której należy osoba obdarowująca.
Obowiązek podatkowy powstaje: (...)
4) przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.
Grupy podatkowe a kwota wolna od podatku w przypadku darowizny
Kwota wolna od podatku w przypadku darowizny uzależniona jest od grupy, do której należy osoba przekazująca nieodpłatnie majątek. Wyróżniamy następujące grupy podatkowe:
- „zerowa grupa” – obejmuje małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę;
- I grupa – obejmuje małżonka, córkę, syna, wnuki, prawnuki (zstępni), matkę, ojca, dziadków (wstępni), rodzeństwo, zięcia, synową, pasierba, ojczyma, macochę, teściów;
- II grupa – wyróżnia się zstępnych rodzeństwa, zstępnych i małżonków pasierbów, rodzeństwo rodziców, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
- III grupa – obejmuje innych nabywców.
Kwota wolna od podatku w przypadku darowizny w zależności od grupy podatkowej jest następująca:
- 10 434 zł (od 13 października 2022 roku) / 36 120 zł (od 1 lipca 2023 roku) - dla osób należących do I grupy,
- 7 878 zł (od 13 października 2022 roku) / 27 090 zł (od 1 lipca 2023 roku) - dla osób należących do II grupy,
- 5 308 zł (od 13 października 2022 roku) / 5 733 zł (od 1 lipca 2023 roku) - dla osób należących do III grupy.
Przekroczenie wyżej wymienionych kwot wolnych od podatku powoduje powstanie obowiązku opodatkowania otrzymanego nieodpłatnie majątku.
Potwierdzeniem powyższego postępowania jest stanowisko Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 22 grudnia 2015 o sygn. IPPB2/4515-132/15-2/MZ, z którego wynika, że:
(...) nabycie przez Wnioskodawczynię spadku po zmarłej córce siostry babci podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na zasadach w określonych w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn dla osób zaliczonych do III grupy podatkowej. (...)
Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. (...)
Kwota wolna od podatku w przypadku darowizny od zerowej grupy podatkowej
Bardzo często zdarza się, że podatnik otrzymuje rzeczy lub prawa majątkowe od najbliższej rodziny. Darowizna przekazywana przez osoby z tzw. zerowej grupy podatkowej, czyli m.in.: męża, dzieci, brata, siostrę, matkę, ojca jest zwolniona z opodatkowania, jeżeli kwota wolna od podatku w przypadku darowizny zostanie przekroczona, jeśli zostaną spełnione ku temu warunki.
Jeżeli wartość otrzymanej przez podatnika darowizny w ciągu 5 lat od osoby z grupy zerowej nie przekracza kwoty wolnej od opodatkowania, to sytuacja jest prosta. Nie ma konieczności dopełnienia żadnych formalności – darowizna nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
Istotny jest również fakt, że w przypadku nieprzekroczenia progu podatkowego dla grupy zerowej nie ma obowiązku przelania kwoty darowizny na rachunek bankowy obdarowanego, dzięki czemu osoba obdarowująca może zrobić to w formie gotówkowej.
"(...)Wobec powyższego, w przypadku darowizny środków pieniężnych warunkiem niezbędnym do skorzystania z omawianego zwolnienia - jak już wyżej wskazano - jest m.in. fakt udokumentowania przez obdarowanego ich otrzymania dowodem przekazania na swój rachunek bankowy albo rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Skoro w analizowanej sprawie środki pieniężne zostały przekazane Wnioskodawcy w formie gotówki - "z ręki do ręki", a następnie Wnioskodawca sam wpłacił te środki na swój rachunek bankowy, stwierdzić należy, iż nie został spełniony warunek określony w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. (...)"
Przykład 1.
Pani Magdalena dwa lata temu otrzymała w formie darowizny laptop o wartości 3000 zł. Osobą obdarowującą była jej siostra. W bieżącym roku pani Magdalena otrzymała nieodpłatnie od męża pojazd osobowy, którego wartość wynosiła 5000 zł. Łączna wartość otrzymanej darowizny wynosi 8000 zł. Czy kwota wolna od podatku w przypadku darowizny została przekroczona? Czy pani Magdalena jest zobowiązana zgłosić ten fakt do urzędu i odprowadzić podatek od spadków i darowizn?
Nie, nie ma ona obowiązku zgłaszania otrzymania darowizny do urzędu skarbowego oraz jej opodatkowania, ponieważ wartość otrzymanej darowizny od danej osoby w ciągu 5 lat nie przekracza kwoty wolnej od podatku.
Sytuacja komplikuje się w momencie, gdy wartość darowizny przekroczy limit kwoty wolnej zł. Wtedy, aby możliwe było uniknięcie opodatkowania, podatnik jest zobowiązany zgłosić fakt otrzymania darowizny do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy. Jeżeli tego nie zrobi, konieczne będzie odprowadzenie podatku z tytułu otrzymanych nieodpłatnie składników majątku. Wynika to z art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadku i darowizn.
Przykład 2.
Pan Igor otrzymał w bieżącym roku od żony środki pieniężne w wysokości 50 000 zł w postaci przelewu na rachunek bankowy. W ciągu ostatnich 5 lat nie otrzymywał żadnych innych darowizn. Czy jest on zobowiązany zgłosić fakt otrzymania darowizny do urzędu skarbowego? Czy w związku z tym zapłaci podatek?
Tak, pan Igor jest zobligowany do zawiadomienia urzędu o otrzymanej darowiźnie. Zawiadomienia należy dokonać na druku SD-Z2. Jeżeli zgłoszenie nastąpi w ciągu 6 miesięcy od otrzymania darowizny, nie będzie on musiał odprowadzać podatku z tego tytułu. Jeśli natomiast termin złożenia wniosku minie – konieczne będzie zapłacenie podatku od spadku i darowizn.
Potwierdzeniem powyższego stanowiska jest również interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 26 maja 2017 roku, sygn. 0111-KDIB4.4015.34.2017.1.MCZ, w której stwierdza się, że: (...) otrzymanie przez Wnioskodawcę tytułem darowizny od rodziców środków pieniężnych, co do zasady, podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jednakże darowizna ta korzysta ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4a tejże ustawy pod warunkiem, że zostaną spełnione łącznie warunki wymienione w art. 4a ust. 1 pkt 1 i 2 ww. ustawy.
Warunkiem zastosowania zwolnienia jest dokonanie zgłoszenia na formularzu SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz udokumentowanie przekazania pieniędzy w sposób określony w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. (...)
