Rozliczenie podatku od darowizny - co podlega opodatkowaniu?

Darowizny środków pieniężnych są coraz bardziej popularne. Zdarzają się nie tylko między członkami najbliższej rodziny, lecz również między osobami niespokrewnionymi. Dokonując takiej darowizny, musimy pamiętać, iż trzeba ją odpowiednio udokumentować i zgłosić do organu podatkowego. W jaki sposób powinno odbyć się rozliczenie podatku od darowizny, aby nie popełnić błędu? Przedstawiamy poniżej. 

Czym jest darowizna?

Zgodnie z art. 888 § 1 ustawy Kodeks cywilny (kc) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Darowizna może polegać zarówno na przesunięciach do majątku obdarowanego określonych przedmiotów majątkowych, jak i na innych postaciach dyspozycji majątkowych darczyńcy prowadzących do zmniejszenia jego majątku, a po stronie majątku obdarowanego do zwiększenia aktywów lub zmniejszenia pasywów.
Zawierając umowę darowizny, musimy pamiętać, iż niezbędne jest zgodne oświadczenie woli złożone przez obie strony umowy. Umowa darowizny dochodzi do skutku dopiero z chwilą złożenia oświadczenia woli przez obdarowanego o przyjęciu darowizny.
Zgodnie z art. 890 kc oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Tym samym dokonując darowizny, nie musimy sporządzać jej u notariusza – wystarczy zwykła umowa.

Rozliczenie podatku od darowizny - co podlega opodatkowaniu podatkiem?

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (ustawa o spadkach i darowiznach) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem:

1. darowizny, polecenia darczyńcy;
2. zasiedzenia;
3. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
4. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
5. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
   W świetle powyższego przepisu opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych znajdujących się, lub wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zwolnienie z podatku a rozliczenie podatku od darowizny pieniężnej

Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy tytułem darowizny przez osoby wymienione w tym przepisie, m.in. przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 z zastrzeżeniem ust. 2 i 4;
2. udokumentują – w przypadku, gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Z powyższych przepisów wynika, że jeżeli przedmiotem darowizny są środki pieniężne, dodatkowym warunkiem zwolnienia od podatku, poza zgłoszeniem nabytych środków pieniężnych naczelnikowi urzędu skarbowego, jest udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Przykład 1.

Matka podarowała synowi środki pieniężne w wysokości 100 000 zł. W związku z powyższą darowizną sporządzono stosowną umowę i przelano środki na konto obdarowanego. Czy w takim wypadku syn może skorzystać ze zwolnienia?

W świetle powołanych przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn stwierdzić należy, że syn w wymaganym prawem terminie (w opisanej sytuacji w ciągu 6 miesięcy od dnia spełnienia darowizny, tj. wpływu środków pieniężnych na jego rachunek bankowy) we właściwym urzędzie skarbowym musi dokonać zgłoszenia o nabyciu rzeczy i praw majątkowych na druku SD- Z2.

Rozliczenie podatku od darowizny - kiedy wystąpi konieczność zapłaty podatku?

Stosownie do art. 4a ust. 3 ww. ustawy w przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1 i 2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Przykład 2.

Matka podarowała synowi środki pieniężne w wysokości 100 000 zł. W związku z powyższą darowizną sporządzono stosowną umowę. Środki pieniężne obdarowany otrzymał gotówką. W takiej sytuacji podatnik powinien opodatkować otrzymaną darowiznę, ponieważ nie zostały spełnione warunki do zwolnienia od opodatkowania powyższej darowizny.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 9 637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

W myśl art. 14 ust. 2 ww. ustawy zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn do I grupy podatkowej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.
Podatnik powinien złożyć w terminie miesiąca deklarację SD-3 i dokonać wpłaty na podatek.

Powyższe potwierdza Interpretacja Indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 7 grudnia 2016 roku (sygn. 2461-IBPB-2-1.4515.366.2016.1.MD), w której czytamy, że:

"(...) stosownie do art. 17a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatnicy podatku są obowiązani, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania."

Jaka jest wysokość podatku w zależności od grupy?

Przypomnijmy, iż w zależności od tego, do jakiej grupy zaliczamy obdarowanego, taka jest stawka podatku i kwota wolna.
Podatek płacimy od nadwyżki limitu wskazanego w ustawie o podatku od spadków i darowizn, a więc od kwoty:

1. 9.637 zł – gdy nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
2. 7.276 zł – gdy nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
3. 4.902 zł – gdy nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Stawki podatku podane są zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o spadkach i darowiznach.
Rozliczenie podatku od darowizny polega na ustaleniu nadwyżki podstawy opodatkowania przekraczającą kwotę wolną od podatku, według następujących skal: