Artykuł opisuje kwestie związane z cofnięciem pozwu w postępowaniu cywilnym, gospodarczym, rodzinnym. Czy złożony do sądu pozew można zawsze cofnąć? Jakie są ewentualnie przeciwwskazania dla jego cofnięcia? Na te pytania zostanie udzielona odpowiedź w dalszej części artykułu. Ponadto omówiony zostanie aspekt finansowy tego zagadnienia – czy mimo cofnięcia pozwu którejś ze stron przysługuje zwrot kosztów sądowych? Czy po cofnięciu pozwu powodowi należy zwrócić uiszczoną opłatę od pozwu? Odpowiedzi wraz z adekwatnymi przykładami znajdują się w dalszej części opracowania.
Kiedy jest możliwe cofnięcie pozwu?
Cofnięcie pozwu zostało uregulowane w art. 203 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. Zgodne z przepisami pozew może być cofnięty:
- do rozpoczęcia rozprawy, wówczas nie wymaga zgody pozwanego,
- do wydania wyroku, jeśli pozwany wyrazi na to zgodę lub gdy powód zrzeka się roszczenia – oświadczy, że nie wytoczy postępowania o to samo roszczenie przeciwko pozwanemu.
Pozew można cofnąć w całości lub w części – w tym zakresie wyłączna decyzja należy do powoda.
Rozpoczęcie rozprawy zgodnie ze stanowiskiem sądów i przedstawicieli nauki odbywa się na pierwszym jej terminie, po wywołaniu jej, do czasu zapytania stron na pierwszym terminie o ich stanowisko. Wówczas powód zapytany powinien oświadczyć, że cofa pozew co do zasady, ponieważ aktualnie, po wniesieniu pozwu pozwany na piśmie składa odpowiedź na pozew i jego stanowisko jest zazwyczaj znane przed pierwszą rozprawą.
Na kolejnych posiedzeniach będzie już bowiem wymagało zgody pozwanego, chyba że zostanie połączone ze zrzeczeniem się roszczenia.
Zgoda pozwanego musi być jasna, wyraźna, wyrażona albo na piśmie, albo ustnie do protokołu rozprawy.
Jeżeli cofnięcie pozwu odbędzie się poza rozprawą, przewodniczący składu sędziowskiego odwoła wyznaczoną rozprawę i zawiadomi o cofnięciu pozwanego, który może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów. Gdy skuteczność cofnięcia pozwu zależy od zgody pozwanego, niezłożenie przez niego oświadczenia w tym przedmiocie w powyższym terminie uważa się za wyrażenie zgody.
Przykład 1.
Pan Marek pozwał swojego brata Piotra o zapłatę 15 000 zł z tytułu niezwrócenia mu pożyczki. Roszczenie było jednak przedawnione, co podniósł pozwany w odpowiedzi na pozew. Sąd wyznaczył termin rozprawy, a powód przed nim sporządził pismo, w którym cofnął pozew. W tej sytuacji pozwany powinien zostać poinformowany o decyzji brata oraz, ewentualnie, złożyć wniosek o przyznanie na jego rzecz kosztów postępowania.
Kiedy cofnięcie pozwu jest niedopuszczalne?
Sąd może uznać oświadczenie o cofnięciu pozwu za niedopuszczalne, jeśli to:
- jest sprzeczne z prawem,
- jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,
- zmierza do obejścia prawa.
Sąd w przypadku cofnięcia pozwu w sprawie ma obowiązek zbadania, czy nie zachodzi żadna z tych trzech okoliczności powodujących niedopuszczalność cofnięcia pozwu.
Skutki cofnięcia pozwu
Skuteczne cofnięcie pozwu w całości lub w części powoduje umorzenie postępowania w zakresie odpowiednim do złożonego oświadczenia; jako kończące postępowanie w sprawie podlega zaskarżeniu zażaleniem (art. 394 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego).
Przykład 2.
Pani Martyna pozwała pana Norberta o odszkodowanie w kwocie 15 000 zł z uwagi na zalanie jej mieszkania. W sprawie została dopuszczona opinia biegłego rzeczoznawcy wyceniającego wysokość szkód wywołanych zalaniem. Wynikało z niej, że szkody wyniosły 10 000 zł, a nie 15 000 zł. W związku z tym powódka cofnęła pozew w zakresie kwoty 5000 zł, co następnie zostało uwzględnione przez sąd, który zasądził od pozwanego na rzecz powódki 10 000 zł, natomiast umorzył postępowanie co do dalszej części roszczenia.
Koszty sądowe przy cofnięciu pozwu
Zgodnie z przepisami to pozwany może domagać się przyznania mu kosztów postępowania, które zakończy się wskutek cofnięcia pozwu przez powoda.
Powód nie ma możliwości domagania się zwrotu kosztów postępowania od pozwanego, jeżeli sam cofnął złożony pozew.
Przyznanie kosztów pozwanemu nie odbywa się jednak z urzędu, a jest warunkowane złożeniem przez niego wniosku o ich zasądzenie w terminie 2 tygodni od dnia dowiedzenia się o złożonym oświadczeniu o cofnięciu pozwu.
Gdyby cofnięcie pozwu nastąpiło poza rozprawą, a przewodniczący poinformuje o tym pozwanego, którego zgoda nie jest wymagana, poprzez doręczenie mu postanowienia o umorzeniu postępowania, pozwany ma termin 2-tygodniowy na złożenie wniosku o przyznanie mu kosztów postępowania.
Przykład 3.
Pani Marta pozwała panią Annę o zapłatę. Niedługo okazało się, że nie powinna była pozywać jej, a jej siostrę bliźniaczkę – panią Marię. Wskutek tego zdecydowała się cofnąć pozew, jeszcze zanim wyznaczono termin posiedzenia w sprawie. Wobec tego sąd, nie widząc przeszkód, uwzględnił cofnięcie i umorzył postępowanie, a pani Annie przesłano postanowienie o umorzeniu postępowania. Po otrzymaniu tego pisma może ona w terminie 2 tygodni domagać się zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania, jeśli na przykład skorzystała z pomocy prawnej i odpowiedź na pozew w sprawie sporządził profesjonalny pełnomocnik – radca prawny lub adwokat.
Czy po cofnięciu pozwu można ubiegać się o zwrot kosztów sądowych?
Złożenie pozwu wymaga uiszczenia opłaty od pozwu – w Polsce sądownictwo co do zasady jest odpłatne.
Wysokość opłat od pozwów uregulowana jest w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i jest zależna – w sprawach o zapłatę – od wysokości przedmiotu sporu, czyli innymi słowy, od żądanej kwoty, natomiast w innych sprawach warto przy składaniu pozwów korzystać z aktualnej treści tej ustawy. Wysokość opłat w różnych sprawach ulega czasami zmianie, a uiszczenie opłaty w błędnej wysokości dodatkowo wydłuża proces, powodując konieczność uzupełniania braków w tym zakresie.
Możliwe jest, w wyjątkowych przypadkach, zwolnienie powoda od uiszczania kosztów sądowych – opłaty od pozwu, w całości lub w części, jeśli nie jest on w stanie ich uiścić bez uszczerbku koniecznego dla utrzymania siebie i rodziny albo gdyby uiszczenie tej opłaty naraziło go na taki uszczerbek.
W tym celu konieczne jest złożenie oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach, ze szczegółowym opisem wydatków oraz dochodów w gospodarstwie domowym powoda.
Im więcej informacji zostanie podane, tym większa szansa, że sąd postanowi zastosować zwolnienie od opłaty od pozwu w całości lub w części. Warto w szczególności podać informacje ważne odnośnie do stanu zdrowia, zobowiązań, kwestii uniemożliwiających podjęcie dodatkowej pracy (na przykład opieka nad osobą chorą, niedołężną).
Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zajmuje się też zagadnieniem zwrotu opłat.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b sąd z urzędu zwraca całą uiszczoną opłatę od pisma cofniętego, jeżeli cofnięcie nastąpiło przed wysłaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron – przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia.
Przykład 4.
Pani Anna pozwała swojego brata o zwrot pożyczki. Jednak po wysłaniu pozwu, od którego uiściła opłatę w wysokości 500 zł, stwierdziła, że jednak nie chce go pozywać i już kilka dni później cofnęła pozew. Sąd nie zdążył wysłać odpisu pozwu do jej brata, zatem w tej sytuacji przysługuje jej zwrot uiszczonej opłaty w całości, pomniejszony o wysokość opłaty minimalnej, czyli o 30 zł.
Jeżeli zaś pozew zostanie cofnięty po doręczeniu pisma drugiej stronie, po wyznaczeniu terminu posiedzenia/rozprawy w sądzie, jednak przed rozpoczęciem posiedzenia, wówczas sąd zwróci połowę uiszczonej opłaty od pozwu zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Na podstawie zaś art. 79 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w przypadku pozwu o rozwód lub wniosku o separację, w razie jego cofnięcia z uwagi na pojednanie się stron jeszcze przed sądem I instancji, sąd zwraca całą opłatę. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że opłata w sprawie o rozwód lub separację wynosi 600 zł.
Zgodnie z przepisami zwracane opłaty pomniejsza się o wysokość opłaty minimalnej, która na podstawie przepisów wynosi 30 zł.
Przykład 5.
Pan Karol złożył pozew o rozwód przeciwko swojej żonie, pani Joannie. Uważał, że małżeństwo nie ma już szans, a główną tego przyczyną były trudności z zajściem w ciążę. Po wpłynięciu pozwu do sądu skierowano ich na mediację, w której wyniku małżonkowie udali się na terapię. Przyniosła ona efekt w postaci pogodzenia się małżonków i podjęcia decyzji o dalszym wspólnym życiu. Pan Karol cofnął pozew, a sąd zwrócił mu opłatę, w kwocie 570 zł – 600 zł pomniejszoną o 30 zł opłaty minimalnej.
Podsumowanie
Powód może cofnąć pozew w sprawie aż do wydania w niej wyroku, jeżeli zrzeknie się roszczenia. Jeśli zaś nie zrzeka się go, cofnięcie zależy od zgody przeciwnika procesowego.
Po złożeniu odpowiedniego oświadczenia przez powoda, wyrażeniu zgody przez pozwanego (jeśli jest konieczna), pozwany ma prawo złożenia w terminie 2 tygodni wniosku o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu od powoda.
W takiej sytuacji sąd zasądza na jego rzecz koszty postępowania.
W zakresie zwrotu opłaty od pozwu na rzecz powoda kluczowe znaczenie ma to, kiedy zostało złożone oświadczenie o cofnięciu pozwu. W zależności od tego powodowi zwrócona zostanie albo cała opłata, albo jej połowa, pomniejszone o 30 zł, czyli wysokość opłaty minimalnej ustalonej na podstawie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Co ważne, opłata od pozwu w całości lub połowie jest zwracana z urzędu, nie ma konieczności występowania z wnioskiem o jej zwrot.
