Uprawianie podmiotu wykonawcy, który brał udział w przetargu, który następnie został unieważniony z winy zamawiającego, do dochodzenia naprawienia szkody nabrało nowego znaczenia wraz z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2021 r. Uchwała prawdopodobnie otwiera nowe możliwości dla wykonawców, dotychczas bowiem rzadkością były roszczenia przeciwko zamawiającym z żądaniem przyznania odszkodowania za naruszenie przepisów prawa zamówień publicznych.
Podstawą wyjścia do analizy problemu jest okoliczność, że przepisy na poziomie unijnym zobowiązują kraje członkowskie do przyjęcia odpowiednich środków obejmujących m. in. prawo do przyznania odszkodowania wykonawcom, którzy doznali uszczerbku w wyniku naruszenia prawa przez zamawiającego.
Dotychczas przepisy Prawa Zamówień Publicznych w minimalnym stopniu taką ochronę gwarantowały. Z kolei przepisy natury ogólnej wynikające z Prawa Cywilnego dotyczące dochodzenia szkody, które żądzą się odpowiednim reżimem dowodowym, hamowały wykonawców przed wystąpieniem na drogę postępowania sądowego.
Ustawodawca zapewnia w procedurze Prawa Zamówień Publicznych, opcję odwoławczą, polegającą na możliwości odwołania, przy czym odwołanie przysługuje na:
-
niezgodną z przepisami ustawy czynność zamawiającego, podjętą w postępowaniu o udzielenie zamówienia, o zawarcie umowy ramowej, dynamicznym systemie zakupów, systemie kwalifikowania wykonawców lub konkursie, w tym na projektowane postanowienie umowy;
-
zaniechanie czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, o zawarcie umowy ramowej, dynamicznym systemie zakupów, systemie kwalifikowania wykonawców lub konkursie, do której zamawiający był obowiązany na podstawie ustawy;
-
zaniechanie przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia lub zorganizowania konkursu na podstawie ustawy, mimo że zamawiający był do tego obowiązany.
Izba uwzględnia odwołanie w całości lub w części, jeżeli stwierdzi:
-
naruszenie przepisów ustawy, które miało wpływ lub może mieć istotny wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, konkursu lub systemu kwalifikowania wykonawców;
-
niezgodność projektowanego postanowienia umowy z wymaganiami wynikającymi z przepisów ustawy.
Konieczność rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przez Sąd Najwyższy
Zastanawiające jest, czy sprawa rzeczywiście wymagała uchwały Sądu Najwyższego, skoro w praktyce Ustawa Prawo Zamówień Publicznych nie zawiera rozwiązań dotyczących roszczeń odszkodowawczych. Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, jeżeli przy rozpoznawaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy (art.390 k.p.c).
Sąd Apelacyjny musiał powziąć wątpliwość, czy dochodzenie naprawienia szkody przez wykonawcę, którego oferta nie została wybrana wskutek naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych wymaga uprzedniego stwierdzenia naruszenia przepisów tej ustawy prawomocnym orzeczeniem Krajowej Izby Odwoławczej lub prawomocnym orzeczeniem sądu wydanym po rozpoznaniu skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej. Wątpliwości z pewnością intensyfikował fakt, że w przeszłości orzecznictwo raczej szło w kierunku konieczności uzyskania uprzedniego stwierdzenie naruszenia przepisów, co oznaczało, że powództwo o zapłatę z tytuły powstałej szkody mogłoby uznawane za niedopuszczalne.
Po analizie sprawy, Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów podjął uchwałę, zgodnie z którą Dochodzenie naprawienia szkody przez wykonawcę, którego oferta nie została wybrana wskutek naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych poz. 1843) nie wymaga uprzedniego stwierdzenia naruszenia przepisów tej ustawy prawomocnym orzeczeniem Krajowej Izby Odwoławczej lub prawomocnym orzeczeniem sądu wydanym po rozpoznaniu skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej.
Uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygająca zagadnienie prawne wiąże w danej sprawie, a dla innych spraw nadaje kierunek do podejmowania działań prawnych. Bez wątpienia bowiem uchwała otwiera drogę do dochodzenia odszkodowania od zamawiających w sytuacjach, w których do tej pory wykonawcy najczęściej rezygnowali z podejmowania jakichkolwiek działań prawnych.
Następstwa orzeczenia dla wykonawców
Być może po podjęciu uchwały warto, aby wykonawcy powrócili do zakończonych postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, skutkiem tego miałaby być weryfikacja możliwościami dochodzenia odszkodowania w świetle wydanej właśnie uchwały. Najpewniej warto poczekać na uzasadnienie uchwały, ale kierunek jest dość jasny do możliwych działań.
Terminy przedawnienia
Podstawa prawna
-
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U.2020.1740 t.j.
-
Ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych, Dz.U.2019.2019.
-
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U.2020.1575 t.j.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
