Istnieją takie miejsca w Polsce, które można by nazwać rajami podatkowymi – są to specjalne strefy ekonomiczne. Prowadzenie działalności w ich obrębie wiąże się z wieloma przywilejami, głównie w kwestiach podatkowych. Zmniejszenie podatku dochodowego czy zwolnienie z podatku od nieruchomości to tylko niektóre z nich. Oczywiście nie jest tak, że każdy, kto tylko tego zapragnie, może rozpocząć działalność w strefie i cieszyć się preferencyjnymi warunkami podatkowymi. Aby móc działać w jej obrębie, należy uzyskać zezwolenie, o które nie jest wcale tak łatwo. Z racji tego, że instytucja specjalnej strefy ekonomicznej stanowi rodzaj pomocy państwa, przedsiębiorcy, którzy ją otrzymali, muszą wykazać istotny wpływ ich inwestycji na rozwój ekonomiczny regionu. Tak wysoki poziom wsparcia finansowego, jakim jest zwolnienie podatkowe, sprawia, że utrata zezwolenia na prowadzenie działalności w specjalnej strefie ekonomicznej ma daleko idące skutki finansowe dla przedsiębiorcy. Jak wygląda to w praktyce? O tym poniżej.
Czym są specjalne strefy ekonomiczne?
Specjalne strefy ekonomiczne (dalej również jako „SSE”) to wyodrębnione administracyjnie obszary w Polsce, na których terenie prowadzenie działalności gospodarczej odbywa się na szczególnych, preferencyjnych warunkach. Ich terytorialność sprawia, że możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa w specjalnej strefie jest mocno ograniczona. Możliwe jest jednak uzyskanie tzw. rozszerzenia specjalnej strefy ekonomicznej, dzięki któremu preferencja podatkowa stref zostaje rozszerzona na obszar funkcjonującego już przedsiębiorstwa. Zbyt rozbudowana SSE może mieć jednak negatywny wpływ na konkurencyjność w regionie, przez co prowadzenie działalności w strefie, warunki uzyskania pozwolenia oraz utrata zezwolenia musiały zostać szczegółowo uregulowane w specjalnej ustawie.
Jak działa specjalna strefa ekonomiczna?
Specjalna strefa ekonomiczna stanowi wyodrębniony, niezamieszkały, przeznaczony wyłącznie pod prowadzenie działalności gospodarczej fragment terytorium RP. Zasady prowadzenia przedsiębiorczości na tym terytorium zostały określone w ustawie o specjalnych strefach ekonomicznych. Działalność tej instytucji ma potrwać jeszcze co najmniej do 2026 roku.
SSE oferują przedsiębiorcom bardzo dobre warunki do rozpoczęcia oraz rozwoju działalności gospodarczej. Największą zaletą prowadzenia firmy w tym obszarze jest ogólny mniejszy koszt działalności, niż ma to miejsce w pozostałych miejscach w kraju. Związane jest to w szczególności ze zwolnieniami bądź ulgami podatkowymi. Przede wszystkim inwestorzy zwolnieni są z obowiązku podatkowego w przedmiocie podatku dochodowego uzyskanego z prowadzenia działalności objętej pozwoleniem z tytułu utworzenia nowych miejsc pracy bądź ogólnych kosztów nowej inwestycji. W zależności od strefy ulga może stanowić nawet 50%. Dodatkowo SSE zwalnia z podatku od nieruchomości – który dla wielkich firmy stanowi istotny koszt. Bardzo dużym ułatwieniem jest także zwiększone wsparcie administracyjne w sprawach organizacyjnych i prawnych. Ułatwiony kontakt z organami administracyjnymi w praktyce stanowi naprawdę istotne uproszczenie w prowadzeniu działalności.
Jak uzyskać zezwolenie SSE?
Jak zostało wskazane na wstępie, zezwolenie SSE stanowi bardzo duże ułatwienie w prowadzeniu działalności gospodarczej. Preferencje te w rzeczywistości są fundowane z budżetu państwa. Skutkiem tego jest zobowiązanie przedsiębiorców prowadzących swoje biznesy w strefie do wzmożonego działania na korzyść ogólnej sytuacji ekonomicznej regionu i kraju. W związku z tym otrzymanie zezwolenia jest obwarowane szeregiem wymogów, bez których spełnienia przedsiębiorca nie będzie mógł liczyć na przedmiotowe ulgi podatkowe.
Aby móc starać się o zezwolenie SSE, przedsiębiorca musi przedstawić projekt inwestycji obejmującej wydatki na poziomie minimum 100 tys. euro. Może dotyczyć utworzenia nowego zakładu pracy lub rozbudowania już istniejącego. Inwestorzy muszą jednak pamiętać, że niedozwolone jest rozpoczęcie projektu będącego podstawą do ubiegania się o zezwolenie SSE przed złożeniem samego wniosku o zezwolenie.
Po otrzymaniu zezwolenia inwestorzy zobowiązani są do utrzymania własności składników majątku, z którymi były związane wydatki inwestycyjne przez okres co najmniej 5 lat od dnia ich wprowadzenia do ewidencji środków trwałych i WNiP, a także do utrzymania inwestycji w regionie, w którym udzielono pomocy, przez okres minimum 5 lat po zakończeniu inwestycji.
Utrata zezwolenia na prowadzenie działalności w SSE
Zezwolenie SSE nie jest jednak niewzruszalne. Pozwolenie takie w szczególnych i uzasadnionych sytuacjach może zostać unieważnione. Zdarzyć się to może na dwa sposoby, tj. poprzez:
- cofnięcie zezwolenia;
- wygaśnięcie zezwolenia.
Zgodnie z art. 19 ust. 3 ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych zezwolenie może zostać cofnięte w przypadku gdy przedsiębiorca:
- zaprzestał na terenie strefy prowadzenia działalności gospodarczej, na którą posiadał zezwolenie;
- rażąco uchybił warunkom określonym w zezwoleniu;
- nie usunął uchybień stwierdzonych w toku kontroli w terminie do ich usunięcia wyznaczonym w wezwaniu ministra właściwego do spraw gospodarki.
Z kolei wygaśnięcie zezwolenia odbywa się na wniosek przedsiębiorcy. W takiej sytuacji minister właściwy do spraw gospodarki w drodze decyzji stwierdza o wygaśnięciu zezwolenia.
Wygaśnięcie zezwolenia skutkuje utratą przez przedsiębiorcę wszelkich uprawnień, jakie dawało mu samo zezwolenie oraz przepisy regulujące prowadzenie działalności gospodarczej na terenie SSE. Utrata tych praw i obowiązków w przypadku cofnięcia pozwolenia następuje ze skutkiem ex tunc (od początku), co oznacza, że przedsiębiorcę traktuje się tak, jak gdyby nigdy nie prowadził działalności na terenie specjalnej strefy.
Z kolei w przypadku wygaśnięcia zezwolenia wywiera ono skutek ex nunc, tj. na przyszłość. Wygaszenie pozwolenia pozostaje zatem bez wpływu na prawo do zwolnienia za okresy wcześniejsze. To również oznacza, że minister ma prawo wygasić zezwolenie wyłącznie w przypadku, gdy przedsiębiorca spełnił wszystkie obowiązki wynikające z przepisów ustawy oraz zezwolenia i nie znajdują zastosowania przesłanki prowadzące do cofnięcia pozwolenia.
Konsekwencje utraty zezwolenia w SSE
Rozróżnienie przypadków cofnięcia oraz wygaszenia zezwolenia jest bardzo istotne, gdyż niosą one różne konsekwencje podatkowe dla przedsiębiorcy. Przepisy ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako ustawa o CIT) stwierdzają, że w razie cofnięcia zezwolenia SSE podatnik traci prawo do zwolnienia i jest obowiązany do zapłaty podatku za cały okres korzystania ze zwolnienia podatkowego. W takiej sytuacji podatnik jest obowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania o kwotę dochodu, w odniesieniu do którego utracił prawo do zwolnienia, natomiast w wypadku poniesienia straty – do jej zmniejszenia o tę kwotę. Zmian dokonuje się w rozliczeniu zaliczki za wybrany okres wpłaty zaliczek, w którym utracił to prawo, a gdy utrata prawa nastąpi w ostatnim okresie wpłaty zaliczek danego roku podatkowego – w zeznaniu rocznym.
Mimo że żaden z wyżej wskazanych aktów nie wskazuje tego wprost, regulacji dotyczących cofnięcia zezwolenia nie powinno się stosować do instytucji wygaśnięcia zezwolenia. Wygaśnięcie wywołuje skutek dopiero od daty jego dokonania, toteż przedsiębiorca nie ma obowiązku uiszczenia do urzędu skarbowego podatku z tytułu korzystania z preferencji podatkowych za okres sprzed utraty zezwolenia. W związku z tym, że wygaszenie pozwolenia wynika ze świadomego działania samego przedsiębiorcy i wydane może zostać wyłącznie w przypadku prawidłowego uzyskania zezwolenia, określenie jakichkolwiek negatywnych konsekwencji dla inwestora byłoby dalece niesprawiedliwe i przyczyniłoby się do sytuacji, w której tacy przedsiębiorcy nie rezygnowaliby z przywileju specjalnej strefy wyłącznie z obawy przed obowiązkiem podatkowym.
Utrata zezwolenia w SSE a straty podatkowe
Wiemy już, jak wygląda kwestia podatkowa w przedmiocie obowiązku uiszczenia podatku dochodowego w przypadku utraty zezwolenia. Jednakże podatek dochodowy nieodzownie łączy się z kosztami uzyskania przychodu, a także stratami podatkowymi. Co zatem w przypadku, gdy przedsiębiorca wygenerował straty w związku z działalnością strefową? Czy mogą być one rozliczane z dochodem wykazanym przez podatnika po dniu wygaśnięcia zezwolenia?
Ustawa o CIT przewiduje możliwość rozliczania strat z lat poprzednich. I tak, zgodnie z treścią art. 7 ust. 5 ustawy, podatnik może – w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych – obniżyć dochód o wysokość straty ze źródła przychodów poniesionej w poprzednim roku podatkowym, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% wysokości tej straty bądź obniżyć jednorazowo dochód o kwotę nieprzekraczającą 5 mln zł. Jednocześnie jednak przepis art. 7 ust. 3 pkt 4 ustawy wskazuje, że przy ustalaniu dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania nie uwzględnia się kosztów uzyskania przychodów ze źródeł, z których dochód jest zwolniony z podatku dochodowego. Z kolei przychody uzyskane z działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy stanowią przychody ze źródeł, z których dochód jest zwolniony z tego podatku. Oznacza to, że koszty uzyskania przychodów poniesione w związku z działalnością prowadzoną na terenie SSE nie mogą obniżać dochodu podatnika. Strata przedsiębiorcy poniesiona na działalności strefowej nie może zatem obniżyć dochodu podlegającego opodatkowaniu.
Powyższe zostało potwierdzone przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 26 stycznia 2010 roku (sygn. akt: ILPB3/423-964/09-2/ŁM), w której organ ten stwierdził, że: „art. 17 ust. 5 i ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych jest jedynym przepisem regulującym skutki cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. Przepisy te stanowią jedynie o opodatkowaniu dochodu, nie odnosząc się natomiast do poniesionych strat (w sytuacji gdy nie wystąpi dochód w odniesieniu do którego utracono prawo do zwolnienia). Reasumując, strata poniesiona w wyniku prowadzenia działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej przez Spółkę nie może być uznana za stratę podatkową w rozumieniu art. 7 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Nadwyżka kosztów poniesionych przez Spółkę w związku z tą działalnością nad osiągniętymi przychodami stanowi stratę jedynie w ujęciu ekonomicznym. Zatem nie może zostać rozliczona w oparciu o art. 7 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych”.
Utrata zezwolenia na prowadzenie działalności w specjalnej strefie ekonomicznej – podsumowanie
Możliwość skorzystania przez przedsiębiorcę ze specjalnej strefy ekonomicznej to wielkie ułatwienie podatkowe, jednakże aby zdobyć zezwolenie SSE, wymagane jest spełnienie specjalnych przesłanek. Może się jednak okazać, że nawet po otrzymaniu pozwolenia przedsiębiorca nie do końca spełnia wymogi ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych, co ostatecznie może doprowadzić do utraty takiego zezwolenia. Dodatkowo również sam przedsiębiorca może zrezygnować z uzyskanych uprawnień. W przypadku cofnięcia pozwolenia jego sytuacja nie jest do pozazdroszczenia, jest on bowiem zobowiązany do zapłacenia urzędowi skarbowemu wszelkich danin, z jakich został on zwolniony, rozpoczynając działalność na terenie specjalnej strefy. Wygaszenie zezwolenia nie jest już tak restrykcyjne w skutkach – przedsiębiorca traci jedynie przywileje na przyszłość. Należy przy tym pamiętać, że w każdym wypadku, gdy przedsiębiorca korzysta z omawianych preferencji podatkowych, nie ma prawnych możliwości do odliczenia poniesionych kosztów i strat od przychodu.
