Aktywa w bilansie sporządzanym przez jednostkę gospodarczą

Każda spółka na koniec roku obrotowego po zamknięciu ksiąg rachunkowych zobowiązana jest do zrobienia bilansu sprawozdawczego i na jego bazie sprawozdania finansowego. Bilans składa się z informacji o aktywach i pasywach firmy. Zasoby majątkowe firmy (aktywa) powinny być jednak wykazane w odpowiedniej formie. Sprawdź, jak ująć aktywa w bilansie.

Aktywa w bilansie a sprawozdawczość finansowa

Sprawozdania finansowe są końcowym etapem procesu informacyjnego jednostki. Ich celem jest prezentacja informacji uzyskanych w wyniku gromadzenia dokumentacji księgowej oraz jej przetwarzania w postaci ewidencji księgowej, rozliczania i kalkulacji.

Sprawozdania finansowe spełniają więc następującą rolę:

• pozwalają określić stan faktyczny,

• tworzą podstawy planowania,

• ułatwiają podejmowanie decyzji,

• umożliwiają ocenę realizacji zamierzeń,

• sprzyjają kontroli prowadzonej działalności gospodarczej,

• stwarzają podstawy analizy działalności gospodarczej,

Aby wymienionej wyżej zadania mogły zostać spełnione, sprawozdanie finansowe musi cechować:

• prawdziwość - czyli zgodność z rzeczywistością;

• sprawdzalność - a więc łatwość dotarcia do danych, na których podstawie było sporządzone sprawozdanie;

• kompletność - czyli zawarcie w sprawozdaniu wszystkich zjawisk gospodarczych oraz składników majątku, które wchodzą w zakres sprawozdania oraz są związane z okresem, którego ma ono dotyczyć;

• przejrzystość i zrozumiałość  -  należy przez to rozumieć taki układ sprawozdania, aby występujące w nim prawidłowości, a także powiązania i zależności były wyraźne i zrozumiałe dla osoby czytającej sprawozdanie. Należy jednak pamiętać o zachowaniu zasady przewagi treści nad formą;

• istotność - unikanie zbytniej rozbudowy sprawozdania, a koncentracja na informacjach istotnych, bez których użytkownik mógłby podjąć błędną decyzje bądź źle ocenić sytuację firmy;

• ciągłość - czyli zapewnienie przenoszenia danych liczbowych z okresu na okres;

• porównywalność - a więc sporządzanie sprawozdań według tych samych zasad oraz układów niezależnie od jednostki gospodarczej ani czasu. Celem takiego zabiegu jest możliwość oceny działalności;

• terminowość - czyli obowiązek dostarczenia sprawozdań w określonym terminie.

Sprawozdania, które zostały stworzone na podstawie wyżej wymienionych cech, są wiarygodnym źródłem informacji na temat firmy (ponadto zasady sporządzania sprawozdań obligatoryjnych wynikają z przepisów np. ustawy o rachunkowości).

Podstawowym elementem sprawozdania finansowego jest bilans, ukazuje on bowiem sytuację majątkową i finansową jednostki.

Podział i klasyfikacja aktywów

Każda jednostka gospodarcza do funkcjonowania potrzebuje pewnych zasobów majątkowych. Aktywa w bilansie są to właśnie te zasoby majątkowe, którymi dysponuje jednostka. Według ustawy o rachunkowości w myśl art. 3 ust. 1 pkt 12: przez aktywa rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Aby składniki majątku firmy mogły zostać uznane za jej aktywa w bilansie, muszą spełniać trzy podstawowe kryteria:

1. możliwość sprawowania nad nimi kontroli przez jednostkę,

2. możliwość wiarygodnego określenia ich wartości,

3. osiągnięcie przez jednostkę przyszłych korzyści ekonomicznych.

Aktywa występują pod różnymi postaciami, dlatego są one wykazywane w grupach, na które są złożone składniki jednorodne pod względem rodzajowym. Według takiego kryterium wyróżniamy:

• aktywa rzeczowe - czyli zasoby majątkowe mające postać fizyczną (materialną);

• aktywa finansowe - instrumenty kapitałowe, instrumenty finansowe;

• aktywa niematerialne  - zasoby majątkowe niemające postaci materialnej ani finansowej.

Zasady sporządzania bilansu

Bilans w ujęciu księgowym można określić jako usystematyzowane zestawienie rachunkowe w ujęciu wartościowym składników aktywów i pasywów. Sporządza się go na ściśle określony dzień, nazywany dniem bilansowym. Jest to zestawienie tylko tych aktywów i pasywów znajdujących się w jednostce gospodarczej w danym dniu, ponieważ w innych momentach funkcjonowania jednostki pasywa i aktywa w bilansie mogą się różnić. Ponadto jest narzędziem badawczym metody bilansowej.

Bilans przede wszystkim sporządzany jest w związku z rocznym zamknięciem kont księgowych, wówczas określa się go jako bilans sprawozdawczy. Sporządzany jest zgodnie z zasadą podwójnego zapisu na podstawie danych liczbowych, których źródłem są ewidencje księgowe. Układ bilansu, czyli konstrukcję, zasady wyceny aktywów i pasywów, reguluje ustawa o rachunkowości. Według niej aktywa w bilansie ujmowane są po lewej stronie, natomiast pasywa po prawej bilansu.

Zasada równowagi bilansowej - najprościej rzecz ujmując - mówi, że aktywa w bilansie muszą być równe stronie pasywów. Wynika to z faktu, że wszystkie składniki zasobów majątkowych (aktywów) muszą mieć swoje źródło finansowania (pochodzenia) w pasywach.

Przykładem mogą być zobowiązania wobec dostawców jednostki gospodarczej (ujmowane w pasywach), które pokrywają towary i materiały ujęte w aktywach.

W przypadku jednostek gospodarczych kontynuujących działalność gospodarczą bilans łączy ze sobą dwa lata obrotowe, ponieważ bilans zamknięcia firmy jest także bilansem jej otwarcia.

Aktywa w bilansie

W Polsce obowiązującą metodą przy sporządzaniu bilansu sprawozdawczego jest metoda netto. Polega ona na wykazywaniu wartości księgowej składników aktywów i pasywów pomniejszonych o odpowiednie odpisy i korekty aktualizujące te wartości.

Metodę netto w przypadku aktywów reguluje art. 46 ust. 2 ustawy o rachunkowości. Według niego aktywa w bilansie, muszą zostać skorygowane o:

• dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe oraz odpisy aktualizujące, w tym również z tytułu trwałej utraty wartości składników aktywów trwałych;

• odpisy aktualizujące wartość rzeczowych składników aktywów obrotowych;

• odpisy aktualizujące należności.

Aktywa w bilansie są uszeregowane według zasady wzrastającej płynności, czyli zaczynają się od pozycji najtrudniejszych do spieniężenia (aktywa trwałe), a kończą na najbardziej płynnych.

Obowiązująca w Polsce struktura bilansu sprawozdawczego:

Aktywa w bilansie uzupełniane są z ewidencji księgowej. Poprzedzić je należy zamknięciem ksiąg rachunkowych oraz sporządzaniem zestawień sald kont analitycznych, a także zestawieniem obrotów i sald kont syntetycznych.

W przypadku gdy jakaś pozycja nie pojawia się w działalności jednostki przez cały rok obrotowy, można ją w bilansie pominąć.  

Badanie struktury aktywów w bilansie pozwala ocenić zdolności produkcyjne jednostki (aktywa trwałe), jakość gospodarki zapasami, prawidłowość windykacji należności, stopień wykorzystania posiadanych aktywów rzeczowych i ich produktywność.