Obowiązkiem pracodawcy jest kierowanie pracowników na badania lekarskie tzw. badania profilaktyczne zarówno przed przystąpieniem do pracy, jak i w trakcie trwania stosunku pracy. Dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku może mieć poważne konsekwencje. O czym należy pamiętać, zanim wykona się badania lekarskie do pracy?
Badania lekarskie przed przystąpieniem do pracy
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
● osoby przyjmowane do pracy na podstawie stosunku pracy,
● pracownicy młodociani przenoszeni na stanowiska pracy,
● inni pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Badania wstępne nie są wymagane od osób przyjmowanych powtórnie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, jeśli kolejna umowa o pracę została zawarta w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy z tym pracodawcą.
Nie są wymagane od osób przyjmowanych do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko jeśli:
- przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie (orzeczenie lekarskie zostało wydane po 31 marca 2015 r.) oraz skierowanie na badania, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie lekarskie. Pracodawca stwierdzi, że warunki pracy opisane w skierowaniu na badania lekarskie u poprzedniego pracodawcy są zgodne z warunkami proponowanymi,
- przerwa między zatrudnieniem u poprzedniego i nowego pracodawcy nie przekracza 30 dni,
- nie będą wykonywały prac szczególnie niebezpiecznych.
Badanie lekarskie w trakcie pracy
Na badania lekarskie do pracy w trakcie trwania stosunku pracy składają się badania kontrolne oraz badania okresowe.
Badanie lekarskie kontrolne
Jak wynika z art 229 § 2 k.p., pracodawca ma obowiązek skierować wszystkich pracowników na badania okresowe w przypadku ich niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, jeżeli jest ona spowodowana chorobą. Badania kontrolne wykonuje się w celu sprawdzenia, czy stan zdrowia pracownika pozwala na jego dalsze wykonywanie pracy na dotychczasowym stanowisku.
Badanie lekarskie okresowe
Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić im okresowe badania lekarskie do pracy także:
- po zaprzestaniu pracy w kontakcie z innymi substancjami, czynnikami lub pyłami,
- po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.
Badanie lekarskie a COVID-19
W związku z zagrożeniem związanym z COVID-19 wprowadzono przepisy szczególne dotyczące badań lekarskich. Stan zagrożenia z epidemicznego został odwołany z 1 lipca 2023 r. Wrócił zatem obowiązek kierowania pracowników na badania okresowe. Pracodawca i pracownik powinni ciążące na nich obowiązki wykonać niezwłocznie, ale jednocześnie w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego. Czyli badanie lekarskie pracowników, które powinno odbyć się w okresie stanu epidemii i zagrożenia epidemicznego się nie odbyło należy wykonać niezwłocznie.
Skierowanie na badania lekarskie do pracy
Wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie do pracy przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Powinno być ono wydawane w dwóch egzemplarzach - jeden z nich należy do lekarza, a drugi do osoby kierowanej na badania. Wskazane jest, by pracodawca posiadał kopie skierowania i przechowywał je w aktach osobowych pracownika wraz z orzeczeniem lekarskim
Skierowanie powinno zawierać:
- stanowisko, na którym ma być zatrudniona dana osoba,
- informacje o występujących na stanowisku pracy czynnikach niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych.
Jak często kierować pracownika na badania okresowe
Częstotliwość przeprowadzania badań okresowych jest różna dla każdego pracowników i zależy od stanu zdrowia oraz rodzaju zajmowanego stanowiska. O tym, jak często kierować pracowników na badania okresowe, decyduje lekarz.
Badanie lekarskie a orzeczenie lekarskie
Wstępne badania lekarskie do pracy przeprowadza lekarz medycyny pracy, z którym pracodawca zawarł umowę. Po przeprowadzeniu badania lekarz wydaje orzeczenie stwierdzające:
- brak przeciwwskazania do tej pracy na określonym stanowisku,
- istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku – w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie do pracy.
Jeżeli lekarz medycyny, przeprowadzając badania wstępne, stwierdzi przeciwwskazania do pracy, umowa nie może być zawarta. Gdy przeciwwskazania zostaną stwierdzone podczas badań kontrolnych i okresowych, pracodawca przede wszystkim zwalnia pracownika z obowiązku świadczenia pracy i przenosi go na inne stanowisko.
Gdzie przechowywać orzeczenia lekarskie?
Pracodawca jest obowiązany przechowywać orzeczenia lekarskie w aktach osobowych pracowników. Orzeczenie wydane na podstawie wstępnych badań należy przechowywać w części “A” akt osobowych. W przypadku badań okresowych i kontrolnych orzeczenie lekarskie przechowuje się w części “B” akt osobowych.
Prawo do odwołania się od orzeczenia lekarskiego
Jeśli pracownik lub pracodawca nie zgadzają się z treścią zaświadczenia lekarskiego, w ciągu 7 dni od wydania zaświadczenia mogą złożyć wniosek o przeprowadzenie powtórnego badania lekarskiego. Wniosek składa się za pośrednictwem lekarza, który wydał wcześniejsze zaświadczenie. Kolejne badanie przeprowadzane jest w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Orzeczenie wydane na podstawie ponownego badania jest ostateczne i nie można się od niego odwołać.
Badanie lekarskie do pracy - konsekwencje ich braku
Pracodawcy, który dopuści do pracy pracownika bez aktualnych badań profilaktycznych, grozi grzywna w wysokości od 1 000 do 30 000 zł za naruszenie przepisów BHP oraz praw pracowniczych.
Podsumowując każdy pracodawca zatrudniający pracownika zobowiązany jest do zweryfikowania, czy dana osoba jest w stanie świadczyć pracę na wyznaczonym stanowisku. Podstawą do potwierdzenia zdolności do pracy jest skierowanie pracownika na badania lekarskie do lekarza medycyny pracy. Wystawia on orzeczenie stwierdzające przeciwwskazania bądź ich brak do pracy.
