Badania lekarskie pracowników to jeden z podstawowych czynników który ma wpływ na to czy pracodawca może czy też nie dopuścić pracownika do wykonywania pracy. Pośród wielu przepisów można doszukać się również zapisu dotyczącego obowiązkowych badań zatrudnionego. Warto wiedzieć, na jakich zasadach przeprowadzane jest badanie okresowe oraz jakie konsekwencje wynikają, kiedy pracownik odmówi ich wykonania.
Badania lekarskie pracowników
Zgodnie z art. 211 Kodeksu pracy, przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. Pracownik jest zobowiązany m.in. do poddawania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim. Powinien on także stosować się do wszelkich wskazań lekarskich.
Osoba kierująca pracownikami, czyli najczęściej sam pracodawca, jest zobowiązana zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Zapis ten oznacza, iż jeśli pracownik odmawia poddania się badaniom, pracodawca nie ma prawa dopuścić go do pracy. W tym wypadku, za czas nie wykonywania pracy pracownikowi nie przysługuje jakiekolwiek wynagrodzenie.
Jeśli pracodawca, pomimo braku aktualnych badań przez pracownika, dopuści go do pracy, będzie podlegał odpowiedniej karze. Zgodnie z kodeksem, kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.
Ponadto, gdy dojdzie do wypadku w czasie pracy, a pracownik nie będzie posiadał aktualnego zaświadczenia zdrowotnego, może zostać to uznane za bezpośrednią przyczynę zdarzenia. Z tego tytułu mogą zostać podjęte odpowiednie kroki prawne.
Rodzaje badań lekarskich
Badania lekarskie pracowników obejmują cztery grupy badań: wstępne, okresowe, kontrolne oraz końcowe. Pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na badanie wstępne, badanie okresowe oraz kontrolne. Badania końcowe przeprowadza się na wniosek pracownika.
Badania wstępne
Zgodnie z art. 229. ust. 1 Kodeksu pracy wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
- osoby przyjmowane do pracy,
- pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Badaniom wstępnym nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Badanie okresowe
Wszyscy pracownicy podlegają również okresowym badaniom lekarskim. Częstotliwość tych badań ustala każdorazowo lekarz w zależności od stanu stanu zdrowia pracownika oraz warunków charakterystycznych dla zajmowanego stanowiska pracy.
Badania kontrolne
W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
Ponadto, pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub też pyłów zwłókniających, jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także:
- po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,
- po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.
Badania końcowe
Badania końcowe, jako jedyne badania profilaktyczne przeprowadzane są na wniosek pracownika. Jak zostało wyżej wyjaśnione, badanie te wykonuje się, gdy stosunek pracy uległ rozwiązaniu. Pracownik ma prawo żądać takich badań, jeśli pracował w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających. Badania te mogą być pomocne przy ustaleniu, czy pracownik cierpi na chorobę zawodową. Wyniki badań należy przechowywać w aktach osobowych byłego pracownika.
Terminy i koszty badań lekarskich
Wstępnie badania przeprowadzane są przed rozpoczęciem pracy. Badanie okresowe i kontrolne powinny być przeprowadzane w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas nie wykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. W razie przejazdu na badania do innej miejscowości pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu, zgodnie z zasadami obowiązującymi przy podróżach służbowych.
Badanie okresowe i kontrolne wymienione powyżej są przeprowadzane na koszt pracodawcy. Pracodawca ponosi także inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy. Przedsiębiorca jest także zobowiązany do przechowywania orzeczeń wydanych na podstawie badań lekarskich.
W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy. Praca ta nie powinna narażać pracownika na działanie czynnika, który wywołał te objawy. W sytuacji, gdy przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6 miesięcy.
Ponowne badanie lekarskie
Jeżeli pracownik lub pracodawca nie zgadzają się z treścią wydanego zaświadczenia lekarskiego, mogą oni wystąpić w ciągu 7 dni od wydania zaświadczenia o przeprowadzenie ponownego badania. Wniosek powinien zostać złożony za pośrednictwem lekarza, który wydał wcześniejsze zaświadczenie. Ponowne przeprowadzane jest w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Orzeczenie wydane na podstawie ponownego badania jest ostateczne i nie można się od niego odwołać. Na podstawie tego orzeczenia lekarz wydaje odpowiednie zaświadczenie.
Badania lekarskie pracowników obejmują cztery grupy badań: wstępne, okresowe, kontrolne oraz końcowe. Pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na badanie, a pracownik jest zobowiązany do ich przeprowadzenia.
