Na osobach prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze ciąży obowiązek rozliczania się z uzyskanych dochodów. Przedsiębiorcy płacą zaliczki na podatek dochodowy w okresach miesięcznych bądź kwartalnych, a po zakończeniu roku podatkowego składają zeznanie roczne. Z zeznania rocznego może wynikać niedopłata lub nadpłata podatku. W razie niedopłaty podatnik wpłaca kwotę wynikającą z zeznania, a w przypadku nadpłaty urząd skarbowy zwraca podatnikowi określoną kwotę. Co urząd skarbowy może przejąć na spłatę zaległego podatku?
Jakie podatki płacą przedsiębiorcy?
Zgodnie z definicją zawartą w art. 6 Ordynacji podatkowej podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Podatki stanowią główne źródło dochodów państwa oraz umożliwiają finansowanie jego działalności.
Poszczególne podatki są zróżnicowane ze względu na:
- podmiot opodatkowania – wskazuje, kto na podstawie ustawy podatkowej zobowiązany jest do zapłacenia podatku;
- przedmiot opodatkowania – tytuł prawny upoważniający organy podatkowe do naliczania różnego rodzaju podatków;
- sposób poboru podatku – tryb i warunki płatności.
Osoby prowadzące działalności gospodarcze opłacają w szczególności następujące podatki:
- podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT),
- podatek dochodowy od osób prawnych (CIT),
- podatek od towarów i usług (podatek VAT),
- podatek od nieruchomości,
- podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC).
Terminy podatkowe dla przedsiębiorców
Regulacje podatkowe obowiązujące w Polsce przewidują ściśle określone terminy, w których przedsiębiorcy mają obowiązek zapłacić poszczególne podatki.
Podatek dochodowy to obowiązkowe świadczenie pieniężne osoby fizycznej lub osoby prawnej na rzecz państwa, uiszczane przez osoby osiągające podlegający opodatkowaniu dochód. Do opłacania podatku dochodowego zobowiązane są zarówno osoby fizyczne (PIT), jak i osoby prawne (CIT). Podatek dochodowy jest podatkiem bezpośrednim, a więc obciążającym bezpośrednio podatnika.
Przedsiębiorców rozliczających się na karcie podatkowej obowiązuje termin do 7. dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który opłacana jest zaliczka, natomiast pozostali przedsiębiorcy wpłacają zaliczki do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który opłacana jest zaliczka. Po zakończeniu roku podatkowego przedsiębiorcy składają deklarację roczną, stanowiącą podstawę do ostatecznego rozliczenia danego roku podatkowego. Dodatkowo w razie gdy dzień zapłaty podatku przypada w weekend lub święto, termin ulega przesunięciu na najbliższy dzień roboczy następujący po tym dniu.
Podatek od towarów i usług to podatek od tzw. wartości dodanej, zwany potocznie podatkiem VAT, co do zasady stanowi różnicę pomiędzy podatkiem należnym a podatkiem naliczonym.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają:
- sprzedaż towarów i usług w Polsce,
- eksport towarów,
- import towarów,
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów,
- wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.
Podatek VAT jest pobierany na każdym etapie obrotu towarami lub usługami, a jego wartość jest doliczana do każdej transakcji.
Podatników VAT dzielimy na:
- podatników VAT czynnych, czyli opłacających podatek VAT;
- podatników VAT zwolnionych, czyli korzystających ze zwolnienia przedmiotowego lub podmiotowego.
Termin zapłaty podatku VAT przypada na 25. dzień miesiąca następującego po zakończonym miesiącu.
Część przedsiębiorców może skorzystać z prawa do kwartalnego opłacania zaliczek na podatek dochodowy czy podatek VAT, wówczas obowiązujący termin płatności podatku dochodowego przypada na 20. dzień miesiąca następujący po zakończonym kwartale, a podatku VAT na 25. dzień miesiąca następujący po zakończonym kwartale.
Kwartalne rozliczenie podatku – kto może skorzystać?
Podatek od nieruchomości opłacają przedsiębiorcy posiadający na własność nieruchomości takie jak grunty, budynki i budowle. Stawkę podatku od nieruchomości określa organ gminy w drodze decyzji, jednak jej wysokość nie może przekraczać kwoty ustalonej na mocy ustawy. Osoby fizyczne opłacają podatek od nieruchomości w 4 ratach rozłożonych proporcjonalnie do roku podatkowego, a mianowicie do 15 marca, 15 maja, 15 września oraz 15 listopada. W przypadku osób prawnych podatek uiszcza się raz w miesiącu, do 31 stycznia – I rata oraz do 15 dnia każdego miesiąca – następne raty.
Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) nakładany jest na niektóre rodzaje transakcji zawierane przez przedsiębiorców z osobami nieprowadzącymi działalności gospodarczej. Stawka podatku uzależniona jest od rodzaju zawartej umowy, a termin na złożenie odpowiedniej deklaracji i zapłatę podatku wynosi 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Co urząd skarbowy może przejąć na spłatę zaległego podatku?
Przedsiębiorcy powinni regulować podatki w ściśle określonych przepisami prawa podatkowego terminach. Brak terminowej zapłaty podatku może wiązać się z różnego rodzaju konsekwencjami. W razie gdy przedsiębiorca zobowiązany do opłacenia danego podatku nie uiści go w określonym terminie, urząd skarbowy może dochodzić zaległości podatkowej w trybie postępowania egzekucyjnego. Warto mieć na uwadze, że podatnik za podatki wynikające z jego zobowiązań podatkowych odpowiada całym swoim majątkiem. Co więcej, w przypadku podatnika pozostającego w związku małżeńskim odpowiedzialność ta obejmuje zarówno majątek osobisty, jak i majątek wspólny jego i małżonka. W odniesieniu do podatku dochodowego wynikającego ze wspólnego zeznania podatkowego małżonkowie ponoszą solidarną odpowiedzialność, a zatem każde z nich ma prawo i obowiązek uregulować cały podatek wynikający ze wspólnego rozliczenia.
Pierwszym krokiem podejmowanym przez Urząd Skarbowy w razie braku uregulowania zobowiązania podatkowego w określonym terminie jest windykacja, czyli działania o charakterze informującym i dyscyplinującym. Egzekucja z majątku następuje dopiero w sytuacji, gdy podatnik nie reaguje na otrzymywane pisma, e-maile czy telefony z wezwaniem do zapłaty.
Urząd skarbowy ma prawo do zajęcia na spłatę zaległości podatkowych rachunków bankowych, pensji, emerytury, wierzytelności pieniężnych, udziałów w spółce z o.o., rzeczy ruchomych oraz nieruchomości.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji egzekucji nie podlegają natomiast m.in.:
- przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny;
- zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni;
- narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do tej pracy na okres 7 dni.
Dodatkowo na mocy art. 10 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji egzekucji nie podlegają także w szczególności:
- świadczenia alimentacyjne i świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów;
- świadczenia i dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych;
- zasiłki dla opiekunów;
- świadczenia z pomocy społecznej;
- świadczenie wychowawcze.
Organ podatkowy ma obowiązek stosowania środków najmniej uciążliwych dla dłużnika, urząd powinien kierować się zasadą celowości oraz zasadą stosowania jak najłagodniejszego środka egzekucyjnego. Zgodnie z tymi zasadami urząd sięga po środki egzekucyjne prowadzące bezpośrednio do spłaty dochodzonej kwoty, wybierając te najmniej uciążliwe. Wybór środka każdorazowo powinien określać cel postępowania egzekucyjnego, którym jest zagwarantowanie spełnienia warunków niezbędnych do skutecznego prowadzenia egzekucji, a poprzez to zapewnienie także odpowiedniej ochrony interesów wierzyciela.
Podatnik ma zatem możliwość wniesienia skargi, jeżeli uważa, że urząd skarbowy zastosował zbyt uciążliwy środek egzekucyjny. Wnosząc skargę, podatnik musi uzasadnić swoje stanowisko, czyli wyjaśnić, dlaczego zastosowany przez organ podatkowy środek egzekucyjny jest zbyt uciążliwy, czyli w jaki sposób utrudnia lub uniemożliwia mu codzienne życie bądź prowadzenie działalności gospodarczej. Dodatkowo podatnik składający skargę powinien wskazać inne składniki majątku, z których możliwe jest prowadzenie egzekucji i spłata zaległego podatku.
Majątek wspólny małżonków a zaległości podatkowe
Podatnik pozostający w związku małżeńskim zalegający z zapłatą podatku powinien mieć na uwadze, że urząd skarbowy może zająć na spłatę zaległości podatkowych składniki jego majątku osobistego oraz majątku wspólnego jego i małżonka. Do majątku wspólnego małżonków wchodzi każdy przedmiot majątkowy nabyty przez obydwoje małżonków lub jednego z nich w czasie trwania wspólności ustawowej. Do majątku wspólnego wchodzą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków oraz dochody z ich majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z nich.
Zajęciu nie podlega natomiast majątek osobisty małżonka podatnika zalegającego ze spłatą podatku. Majątek osobisty to rzeczy i prawa majątkowe nieobjęte wspólnością majątkową. Do majątku osobistego małżonka zalicza się to, co nie wchodzi do majątku wspólnego, a więc w szczególności przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, prawa autorskie, darowizny (jeżeli darczyńca nie postanowił inaczej).
Urząd skarbowy nie ma jednak prawa do zajęcia majątku wspólnego na spłatę zaległości podatkowych podatnika powstałych przed zawarciem związku małżeńskiego.
Zwolnienie z egzekucji składnika majątku
W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika, podatnik zalegający z płatnościami podatku może podjąć działania w celu uchronienia się przed zajęciem w ramach postępowania egzekucyjnego określonego składnika majątku. Powinien wówczas złożyć do urzędu skarbowego wniosek o zwolnienie składnika majątkowego z egzekucji, odpowiednio go uzasadniając oraz wskazując inne składniki majątku, z których możliwe jest prowadzenie egzekucji i spłata zaległego podatku.
Trzeba mieć na uwadze, że zwolnienie może dotyczyć wyłącznie części majątku (składników majątkowych), nie może natomiast dotyczyć całości majątku. W wyniku zwolnienia z egzekucji nie może bowiem dojść do bezskuteczności egzekucji i pozbawienia wierzyciela podatkowego możliwości ściągnięcia długu. Możliwość wystąpienia o zwolnienie z egzekucji określonego składnika majątku jest rozwiązaniem mającym na celu zmniejszenie uciążliwości egzekucji, gdy jest ona prowadzona ze składnika majątkowego szczególnie ważnego dla zobowiązanego. Zwolnienie danego składnika majątku z egzekucji podatnik może uzyskać na czas oznaczony lub nieoznaczony.
Instytucja zwolnienia z egzekucji służy ograniczaniu zakresu egzekucji na przyszłość (np. przez pozostawienie na zajętej wierzytelności zobowiązanego z rachunku bankowego kwot umożliwiających mu poniesienie kosztów bieżącego utrzymania), ale nie może być wykorzystywana do następczego korygowania zakresu egzekucji, zwłaszcza przez formułowanie roszczeń o zwrot sum już wyegzekwowanych.
