Jeżeli pracownik jest jednocześnie dłużnikiem i zalega ze spłatą należności danego rodzaju, może być wszczęte postępowanie egzekucyjne. Dochodzi wówczas do potrąceń z wynagrodzenia za pracę na podstawie wniosku komornika przy sądzie rejonowym ogólnej właściwości dłużnika. Zasady dokonywania potrąceń z pensji pracownika regulują odpowiednie zapisy Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeksu pracy (kp). Jednocześnie osoba zatrudniona może otrzymywać inne świadczenia o charakterze pozapłacowym – czy istnieją pozapłacowe świadczenia niepodlegające egzekucji? Odpowiedź na tak postawione pytanie zawarto poniżej.
Postępowanie egzekucyjne – informacje ogólne
Jak już wspomnieliśmy, potrącenia z wynagrodzenia za pracę zostały uregulowane przepisami kp. Równocześnie, w zakresie nieunormowanym przepisami kp, stosuje się postanowienia Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (kpc).
Art. 833 § 1 kpc potwierdza, że wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach kp.
Przywołane zapisy kp, czyli art. 87 i art. 87(1) kp, stosuje się ponadto do:
- uposażeń posłów i senatorów;
- należności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich domowników z tytułu pracy w spółdzielni;
- wynagrodzeń członków spółdzielni pracy;
- wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną.
Wspomnianych ograniczeń nie stosuje się do wierzytelności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych z tytułu udziału w dochodach spółdzielni przypadających im od wniesionych do spółdzielni wkładów – wierzytelności te egzekwowane są w całości.
Należności niepodlegające egzekucji
Przepisy kpc wprost wskazują rodzaje należności, które nie mogą zostać objęte postępowaniem egzekucyjnym.
Zgodnie zatem z art. 831 § 1 kpc – nie podlegają egzekucji:
- sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych;
- 50% kwot diet przysługujących z tytułu podróży służbowych – jeżeli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów;
- sumy przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia), chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z urzeczywistnieniem tych celów albo z tytułu obowiązku alimentacyjnego;
- środki pochodzące z programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych, wypłacone w formie zaliczki, chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z realizacją projektu, na który środki te były przeznaczone;
- prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu;
- świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych i Ministra Sprawiedliwości; nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów;
- świadczenia z pomocy społecznej w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej;
- jednorazowa lub okresowa pomoc pieniężna przyznawana przez Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych;
- wierzytelności przypadające dłużnikowi z budżetu państwa lub od NFZ z tytułu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przed ukończeniem udzielania tych świadczeń, w wysokości 75% każdorazowej wypłaty, chyba że chodzi o wierzytelności pracowników dłużnika lub świadczeniodawców, o których mowa w art. 5 pkt 41 lit. a i b powołanej ustawy;
- sumy przyznane orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jeżeli egzekwowana wierzytelność przysługuje Skarbowi Państwa;
- świadczenie integracyjne w rozumieniu Ustawy z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym;
- wierzytelności przysługujące spółdzielni mieszkaniowej wobec członków spółdzielni i osób niebędących członkami spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu albo własność lokalu, z tytułu opłat, o których mowa w art. 4 Ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2021 roku poz. 1208), jak również środki, będące w dyspozycji spółdzielni w związku z wnoszeniem tych opłat, chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z wykonaniem przez wierzyciela zobowiązań, które miały być zaspokojone z opłat, o których mowa w art. 4 tej ustawy.
Egzekucji nie podlegają także świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych, zasiłki dla opiekunów, świadczenia z pomocy społecznej, świadczenia integracyjne, świadczenie wychowawcze, świadczenie dobry start, jednorazowe świadczenie, o którym mowa w art. 10 Ustawy z dnia 4 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, rodzinny kapitał opiekuńczy, o którym mowa w Ustawie z dnia 17 listopada 2021 roku o rodzinnym kapitale opiekuńczym, oraz dofinansowanie obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna przysługujące na podstawie Ustawy z dnia 4 lutego 2011 roku o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.
Kolejną grupą należności, które nie podlegają egzekucji, są świadczenia, dodatki i inne kwoty przysługujące uprawnionym na podstawie określonych przepisów Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. To samo odnosi się do środków finansowych na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu rodzinnego w części przysługującej na umieszczone w rodzinie zastępczej bądź rodzinnym domu dziecka dzieci i osoby, które osiągnęły pełnoletność, przebywając w pieczy zastępczej (art. 833 § 7 kpc).
Pozapłacowe świadczenia niepodlegające egzekucji – podsumowanie
Pracownik, który nie wywiązuje się z opłacania ciążących na nim należności, może spodziewać się wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. W pierwszej kolejności przedmiotem tej procedury będzie wynagrodzenie za pracę – kwestie potrąceń w tym zakresie regulują przepisy kp. Osoba zatrudniona może jednocześnie być uprawniona do innych świadczeń, które nie mają płacowego charakteru. W takiej sytuacji należy skorzystać z postanowień kpc w celu weryfikacji, czy konkretna należność została ujęta w katalogu dochodów niepodlegających egzekucji.
