1 stycznia 2022 roku weszły w życie zmiany dotyczące przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych, których celem jest m.in. wprowadzenie korekt legislacyjnych o charakterze porządkującym. Dotyczy to także regulacji określających postępowanie w sprawie dokonywania potrącenia ze świadczeń chorobowych. Oprócz modyfikacji precyzujących dodano także nowe rozwiązania – na czym polegają? Piszemy o tym poniżej w artykule.
Przepisy objęte zmianami oraz podstawa prawna nowelizacji
Regulacje dotyczące potrąceń ze świadczeń chorobowych, objęte przywołanymi zmianami, zostały zawarte w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej dalej „ustawą zasiłkową”.
Przepisy nowelizujące ujęto natomiast w Ustawie z dnia 24 czerwca 2021 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, określanej dalej jako „nowelizacja”.
Ściągnięcie nienależnie pobranych świadczeń w trybie egzekucji sądowej
Jeżeli świadczenia przewidziane w ustawie zasiłkowej zostały pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek następujących okoliczności:
- w przypadku gdy niezdolność do pracy spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez ubezpieczonego;
- w razie gdy niezdolność do pracy spowodowana była nadużyciem alkoholu;
- wykonywania przez ubezpieczonego w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracy zarobkowej lub wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem;
- w razie uniemożliwienia badania lub niedostarczenia wyników badań w terminie wyznaczonym przez lekarza orzecznika ZUS lub lekarza konsultanta;
- w przypadku określenia przez lekarza orzecznika ZUS wcześniejszej daty ustania niezdolności do pracy niż orzeczona w zaświadczeniu lekarskim
– wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Alternatywą dla potrącenia z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych jest ściągnięcie nienależnie pobranych kwot w trybie przepisów o postępowaniu w administracji – jest o tym mowa w art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Wspomniany przepis uległ zmianie w drodze nowelizacji i przewiduje obecnie dodatkowe możliwości w zakresie ściągania świadczeń nienależnie pobranych.
ZUS zyskał zatem nowe narzędzie w kwestii dochodzenia należności, bowiem zmienione przepisy ustawy zasiłkowej umożliwiają Zakładowi ściągnięcie nienależnie pobranych kwot w drodze egzekucji sądowej. Oznacza to na przykład, że w stosunku do ubezpieczonego, wobec którego prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, ZUS będzie mógł do niego przystąpić.
Należy dodać, że decyzja ZUS-u w sprawie zwrotu bezpodstawnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Na jakich zasadach dokonuje się potrącenia ze świadczeń chorobowych?
Przepisy ustawy zasiłkowej – w brzmieniu obowiązującym do końca 2021 roku – nie zawierały zapisu wprost wskazującego normy prawne podlegające zastosowaniu w przypadku potrąceń ze świadczeń określonych we wspomnianej ustawie. Po wejściu w życie nowelizacji ten stan prawny uległ zmianie, bowiem wprowadzono nowy zapis.
Przywołany zapis odsyła zatem do określonych postanowień Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej „ustawą emerytalną”.
W ustawie emerytalnej, w art. 139 oraz w dalszych przepisach, uregulowano szczegółowo postępowanie dotyczące potrąceń ze świadczeń, w tym pobranych na podstawie ustawy zasiłkowej. Generalnie zasady egzekwowania nienależnie pobranych świadczeń określone w ustawie emerytalnej nie uległy jakimś większym zmianom w ramach nowelizacji – nadal obowiązującymi są m.in. granice, w których można dokonywać potrąceń, oraz kwoty wolne od potrąceń.
Odpłatność za pobyt w DPS oraz w zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych
Kolejną ważną zmianą, jakiej dokonano w ustawie zasiłkowej, jest wprowadzenie przepisu wyłączającego dokonywanie potrąceń ze świadczeń określonego rodzaju – odpowiednie regulacje w tym zakresie zostały zawarte w art. 66a ust. 2 powołanej ustawy.
Pobieranie świadczeń chorobowych po ustaniu tytułu ubezpieczenia a przyznanie emerytury
Nowelizacja wprowadziła do ustawy zasiłkowej jeszcze jedno ważne rozwiązanie. Tym razem dotyczy ono traktowania świadczeń chorobowych pobieranych przez ubezpieczonego po ustaniu tytułu ubezpieczenia w przypadku przyznania prawa do emerytury na podstawie ustawy emerytalnej.
Potrącenia ze świadczeń chorobowych – podsumowanie
Zmiany, jakie wprowadzono w ustawie zasiłkowej, mają dwojaki charakter. Po pierwsze porządkują kwestie dotyczące trybu stosowanego przy potrąceniach ze świadczeń chorobowych, po drugie – umożliwiają ZUS-owi ściągnięcie nienależnie pobranych przez ubezpieczonego należności w trybie egzekucji sądowej (dotychczas Zakład mógł korzystać wyłącznie z postępowania egzekucyjnego w administracji). Znowelizowane przepisy przewidują ponadto, że potrąceń ze świadczeń określonych w ustawie zasiłkowej nie dokonuje się z tytułu odpłatności za pobyt w domach opieki społecznej oraz zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych.
