Pracodawcy, którzy zamierzają zatrudnić pracowników z orzeczoną niepełnosprawnością, muszą się liczyć z koniecznością spełnienia dodatkowych warunków wiążących się z powierzeniem pracy takim osobom. Jednocześnie wspomniani pracodawcy mogą spodziewać się określonych udogodnień, np. w postaci dofinansowań do wynagrodzeń przysługujących osobom z niepełnosprawnościami. Czy jednak w każdym przypadku zatrudnienia takiej osoby pracodawca może ubiegać się o pomoc finansową? Jaka jest sytuacja w przypadku gdy pracownik z niepełnosprawnością ma ustalone prawo do emerytury lub renty? Czy otrzyma się dofinansowanie wynagrodzenia? Odpowiadamy na te pytania poniżej.
Uprawnienia w zakresie prawa do dofinansowania do wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością
Zasady przysługiwania pracodawcy dofinansowania do wynagrodzeń pracowników z niepełnosprawnościami regulują przepisy Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, zwanej dalej „ustawą rehabilitacyjną”.
Dofinansowanie na pracownika z niepełnosprawnością z prawem do emerytury
Część pracodawców noszących się z zamiarem zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami uprawnionych do emerytury ma wątpliwości m.in. w odniesieniu do zasadności ubiegania się o dofinansowanie do wynagrodzenia tych pracowników. Jest to związane z dość ogólną regulacją prawną w tym zakresie.
Przykład 1.
Przedsiębiorca prowadzący firmę produkcyjną chce zatrudnić osoby z niepełnosprawnościami. Firma ma ku temu warunki, tzn. dysponuje przystosowanymi stanowiskami pracy. Pracodawca chciałby powierzyć pracę osobom z niepełnosprawnościami w stopniu lekkim i umiarkowanym, ponieważ takie są potrzeby firmy. Jednocześnie zakład pracy zamierza wystąpić z wnioskiem o przyznanie dofinansowania w związku z zatrudnieniem takich pracowników. Czy możliwe będzie otrzymanie tej pomocy finansowej, jeżeli przyjęte osoby będą jednocześnie emerytami?
Szukając odpowiedzi na powyższe pytania, należy w pierwszej kolejności odwołać się do odpowiednich przepisów ustawy rehabilitacyjnej, czyli do postanowień zawartych w art. 26a tego aktu prawnego.
Miesięczne dofinansowanie nie przysługuje na pracowników zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury.
Przepis ten jednoznacznie zatem wskazuje okoliczności wyłączenia prawa do dofinansowania – jest to posiadanie przez pracownika z niepełnosprawnością prawa do emerytury. Równocześnie łatwo zauważyć, że komentowany zapis odnosi się do osób zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, nie obejmuje natomiast osób ze znaczną niepełnosprawnością.
Przykład 2.
Pracodawca zamierza zatrudnić kilka osób z orzeczoną niepełnosprawnością w różnym stopniu. Prowadzony przez niego zakład pracy chronionej ma stanowiska pracy przystosowane do wszystkich rodzajów niepełnosprawności. W związku z zatrudnieniem kolejnych pracowników z niepełnosprawnościami pracodawca liczy na uzyskanie dofinansowania do ich wynagrodzeń ze strony Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Liczba osób przewidzianych do rekrutacji to 8 pracowników. 3 z nich ma ustalone prawo do emerytury, z czego 2 legitymuje się orzeczeniem o średnim stopniu niepełnosprawności, a 1 orzeczeniem w stopniu znacznym. Z tej grupy osób zatrudnienie tylko pracownika ze znaczną niepełnosprawnością będzie stanowić tytuł do wystąpienia o dofinansowanie. Zgodnie z postanowieniami ustawy rehabilitacyjnej pozostałe 2 osoby nie będą uwzględniane. Kolejne 5 osób legitymuje się niepełnosprawnością w różnym stopniu, lecz nie ma ustalonego prawa do świadczenia emerytalnego. W konsekwencji pracodawca może ubiegać się o dofinansowanie w związku z powierzeniem pracy tym osobom.
Wyłączenie danej osoby spośród pracowników, w odniesieniu do których przysługuje dofinansowanie, jest uzależnione faktem ustalenia prawa do emerytury, nie zawsze natomiast jest związane z osiągnięciem konkretnego wieku (niektóre osoby mogą nabywać uprawnienia emerytalne we wcześniejszym wieku niż ten określony w powszechnym systemie emerytalnym).
Przykład 3.
Pracodawca zamierza zatrudnić 2 osoby z orzeczoną niepełnosprawnością. Pierwsza z nich osiągnęła powszechny wiek emerytalny, lecz nie wystąpiła jeszcze do organu rentowego o przyznanie świadczenia emerytalnego. Druga osoba nie ma osiągniętego powszechnie obowiązującego w systemie ubezpieczeń społecznych wieku emerytalnego, jednak już korzysta z emerytury resortowej przyznawanej we wcześniejszym wieku emerytalnym (tzw. emerytura wojskowa). Zatrudniając te osoby, pracodawca będzie mógł uzyskać dofinansowanie tylko z tytułu powierzenia pracy pierwszej z wymienionych osób.
W codziennej praktyce zarówno pracodawcy, jak i pracownicy mogą się zetknąć z sytuacjami, które nie zostały wystarczająco uregulowane w przepisach, albo wręcz brak jest unormowań w konkretnym zakresie.
Przykład 4.
Pracodawca postanowił zatrudnić osoby z niepełnosprawnościami i jednocześnie wystąpić do PFRON o dofinansowanie. Okazało się, że 3 osoby spośród objętych rekrutacją pobierają świadczenia przedemerytalne. Przepisy ustawy rehabilitacyjnej odnoszą się do osób mających ustalone prawo do emerytury, taki status jednak nie jest tożsamy z przyznaniem uprawnień do świadczenia przedemerytalnego. Czy pracodawca może zatrudnić osoby, którym przysługuje świadczenie przedemerytalne i uzyskać dofinansowanie?
Pytanie jest jak najbardziej zasadne. Rzeczywiście – w ustawie rehabilitacyjnej jest mowa o „pracownikach, którzy mają ustalone prawo do emerytury”, przy czym to pojęcie nie jest wprost zdefiniowane we wskazanej ustawie, jednak interpretacja tego wyrażenia wydaje się raczej jednoznaczna. Wyjaśnienia tych kwestii zostały zawarte w dokumencie innej rangi niż ustawowa, mianowicie w Stanowisku Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych z dnia 4 marca 2011 roku. Należy podkreślić, że pomimo upływu czasu tezy wskazane w powyższym dokumencie zachowują aktualność i są w pełni trafne.
Pełnomocnik Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych podkreślił jednocześnie, że decyzja wydana przez organ emerytalny funkcjonuje w obrocie prawnym mimo zawieszenia pobierania świadczenia emerytalnego. Oznacza to, że osoba mająca ustalone prawo do emerytury ma ten status nadal, mimo zawieszenia korzystania ze świadczenia emerytalnego.
W świetle wyjaśnień ujętych w piśmie Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych sytuacja interpretacyjna wydaje się klarowna. Posiadanie statusu osoby mającej ustalone prawo do emerytury dotyczy wszystkich przypadków wydania przez organ ubezpieczeniowy decyzji w sprawie przyznania świadczenia, niezależnie od tego, jaki podmiot uprawniony wydał taką decyzję (oprócz ZUS-u, może to być np. także KRUS). Zawieszenie pobierania świadczenia emerytalnego nie wpływa na status osoby mającej ustalone prawo do emerytury. Ponadto pobieranie świadczenia przedemerytalnego nie jest tożsame z posiadaniem prawa do emerytury.
Ze względu na brak możliwości ze strony pracodawcy w zakresie pozyskania informacji o statusie ubezpieczeniowym zatrudnionego konieczna jest w tym przypadku współpraca stron stosunku pracy.
Dofinansowanie na pracownika posiadającego prawo do renty
W przedmiocie prawa do dofinansowania z tytułu zatrudnienia pracownika uprawnionego do świadczenia rentowego ustawa rehabilitacyjna nie obejmuje przepisów przewidujących ograniczenia w tym zakresie.
Czy można ubiegać się o dofinansowanie wynagrodzenia pracownika z niepełnosprawnością, który ma ustalone prawo do emerytury lub renty? Podsumowanie
Przedsiębiorca zamierzający zatrudnić osoby z niepełnosprawnościami z myślą o uzyskaniu z tego tytułu dofinansowania powinien zapoznać się ze stanem prawnym obowiązującym w tym zakresie. Jeżeli dana osoba legitymująca się umiarkowanym lub lekkim stopniem niepełnosprawności ma jednocześnie ustalone prawo do emerytury, pomoc finansowa z PFRON nie przysługuje. Wyjątkiem w tym przypadku jest zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością w stopniu znacznym, która ma prawo do emerytury. Pobieranie przez daną osobę świadczenia przedemerytalnego nie wyłącza natomiast możliwości uzyskania dofinansowania. Z analogiczną sytuacją mamy do czynienia również w odniesieniu do pracowników z niepełnosprawnościami, którzy nabyli uprawnienia rentowe.
