Dotacje na poprawę efektywności energetycznej oraz OZE w ramach programu FEnIKS

Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko to największy program w unijnej perspektywie finansowej na lata 2021-2027. Ponad 111 mld zł w najbliższych latach zostanie przeznaczone na inwestycje infrastrukturalne, które mają sprzyjać założeniom zrównoważonego rozwoju. Realizacja programu ma doprowadzić m.in. do zmniejszenia zużycia energii pierwotnej, spadku emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii, zwiększenia oszczędności energii, dekarbonizacji przemysłu i przejścia na gospodarkę niskoemisyjną oraz rozwój odnawialnych źródeł energii. W jaki sposób przedsiębiorcy przyczynią się do osiągnięcia wspomnianych celów? W artykule przedstawimy działania, w ramach których firmy mogą ubiegać się o dotacje na poprawę efektywności energetycznej oraz odnawialne źródła energii. 

Dotacje na poprawę efektywności energetycznej - główne założenia konkursu

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosił w sierpniu br. konkurs w ramach Działania 1.1 Poprawa efektywności energetycznej w średnich przedsiębiorstwach (FEnIKS). Zgodnie z regulaminem konkursu o środki mogą ubiegać się średnie przedsiębiorstwa, o których mowa w załączniku 1 do Rozporządzenia Komisji (UE) 651/2024 z dnia 17 czerwca 2014 roku uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu. Fakt potwierdzenia wielkości przedsiębiorstwa powinien być udokumentowany danymi dotyczącymi wielkością zatrudnienia (poniżej 250 pracowników) i rocznego obrotu (poniżej 50 mln euro) lub rocznej sumy bilansowej (poniżej 43 mln euro). 

Wnioski można składać do 12 grudnia 2024 roku. Budżet działania to ponad 101 mln zł, na które składa się 86 mln pochodzących z Funduszu Spójności (FS) oraz 15 mln zł ze środków krajowych (NFOŚiGW). 

Warto o tym wspomnieć, gdyż w ramach działania wsparcie będzie udzielane w formie pożyczki, gdzie:

• 85% kosztów kwalifikowanych projektów zostanie sfinansowane z Funduszu Spójności,
• 15% kosztów kwalifikowalnych projektu zostanie sfinansowane ze środków NFOŚiGW.

Jest to szczególny rodzaj pożyczki, gdyż część kwoty do spłaty może zostać umorzona. Maksymalna wysokość umorzenia jest uzależniona od uzyskanej oszczędności energii końcowej (w przypadku inwestycji na poprawę efektywności energetycznej), a także w przypadku inwestycji w instalacje OZE (od produktywności tej instalacji).

W przypadku ogłoszonego obecnie konkursu umorzenie dla średnich przedsiębiorstw może wynieść do 49% udzielonej pożyczki ze środków Funduszu Spójności. Osobny konkurs planowany jest dla dużych przedsiębiorstw – wówczas maksymalny poziom umorzenia nie powinien przekroczyć 30% środków pochodzących z FS. Warto również wspomnieć, że przedsiębiorca obligatoryjnie musi finansować inwestycje zarówno z pożyczki pochodzącej z Funduszu Spójności (środki unijne), jak i NFOŚiGW (środki krajowe) obejmujących łącznie 100% wydatków kwalifikowanych. 

Co można finansować w ramach poprawy efektywności energetycznej? 

Poznaliśmy główne założenia konkursu dla przedsiębiorców w zakresie poprawy efektywności energetycznej. Przyjrzyjmy się zatem typom projektów, które mogą liczyć na dofinansowanie. Zgodnie z regulaminem wsparcie finansowe skierowane będzie na następujące przedsięwzięcia:

1. modernizację energetyczną budynków zakładowych (innych niż mieszkalne przy założeniu, że minimalny próg wymaganych oszczędności energii pierwotnej wynosi 30%);
2. podniesienie efektywności energetycznej procesów wytwórczych;
3. zwiększenie efektywności energetycznej systemów obiegu mediów w zakładach (np. system zimnej i ciepłej wody, system sprężonego powietrza czy system wentylacji);
4. zwiększenie efektywności energetycznej systemów pomocniczych (w tym np. kotłowni) oraz układów odzysku ciepła z procesów przemysłowych i oświetleniowych;
5. instalacje urządzeń OZE wraz z magazynami energii (należy jednak pamiętać, że jest to tylko element dodatkowy projektu i nie może występować samodzielnie, zawsze musi być powiązany z inwestycją w termomodernizację lub podnoszenie efektywności energetycznej);
6. instalacje urządzeń do produkcji, magazynowania i transportu wodoru odnawialnego (również tylko jako dodatkowy element w projekcie).

Wsparcie na wymianę systemów grzewczych zasilanych stałymi paliwami kopalnymi, tj. węglem kamiennym, torfem, węglem brunatnym, łupkami bitumicznymi na systemy grzewcze zasilane gazem ziemnym możliwe będzie tylko do końca 2025 roku oraz tylko w połączeniu z inwestycjami w efektywność energetyczną budynków zakładowych. Przedsiębiorcy muszą pamiętać, że zakres działań zarówno w odniesieniu do budynków, urządzeń technicznych, jak i procesów technologicznych powinien wynikać z audytu energetycznego. 

Gdyby w projekcie pojawiły się elementy wykraczające poza zakres audytu energetycznego, mogą one stanowić jedynie do 15% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Wyjątkiem od powyższej zasady są przedsięwzięcia kompleksowe, które realizują szersze cele Europejskiego Zielonego Ładu polegające na:

• zwiększeniu powierzchni zielonych,
• rozwoju elektromobilności,
• rozwiązaniach na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym,
• budowie infrastruktury związanej z dostępnością,
• montażu urządzeń do magazynowania energii oraz służących cyfryzacji budynku. 

Wówczas wskazany limit nie obowiązuje. Elementem projektu mogą być również działania edukacyjne w zakresie podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństwa. 

Gdzie szukać wsparcia na odnawialne źródła energii? 

Przedsiębiorcy, którzy szukają wsparcia w zakresie oszczędności energii, powinni również zainteresować się Działaniem 2.2 Rozwój OZE w ramach programu FENIKS. Celem tego działania jest wsparcie realizacji inwestycji w zakresie budowy lub przebudowy:

• instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii do wytwarzania energii elektrycznej i energii cieplnej,
• instalacji do produkcji paliw alternatywnych z odnawialnych źródeł energii.

Elementem projektu mogą być również magazyny energii działające na potrzeby danego źródła OZE oraz infrastruktura umożliwiająca przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, ciepłowniczej lub gazowej. 

Podobnie jak w przypadku działania z zakresu efektywności energetycznej także tutaj środki na wsparcie przedsiębiorców pochodzą z dwóch źródeł. Zakłada się proporcjonalne finansowanie inwestycji, tj. 79,71% kosztów kwalifikowanych ze środków EFRR oraz 20,29% ze środków NFOŚiGW. Podział ten jest ważny ze względu na formy dofinansowania, które są uzależnione od źródła OZE. W przypadku energii pochodzącej z wiatru i słońca możemy mówić o:

• pożyczce na warunkach preferencyjnych z umorzeniem z EFRR (umorzenie do 15%),
• pożyczce na warunkach rynkowych ze środków krajowych.

Jeżeli energia będzie produkowana z pozostałych OZE, wsparcie ma formę:

• pożyczki na warunkach preferencyjnych z EFRR (do 39,06% kosztów kwalifikowanych),
• dotacji z EFRR (co najmniej 40,65% kosztów kwalifikowanych),
• pożyczki na warunkach rynkowych (20,29% kosztów kwalifikowanych). 

Ponieważ wsparcie na OZE jest również realizowane w ramach regionalnych programów operacyjnych, należy pamiętać o linii demarkacyjnej. W programie FEnIKS na wsparcie mogą liczyć inwestycje o określonej mocy. W przypadku produkcji energii elektrycznej:

• z wiatru – powyżej 5 MWe,
• z biomasy – powyżej 5 MWe,
• z biogazu – powyżej 0,5 MWe,
• z wody – powyżej 5 MWe, 
• z promieniowania słonecznego – powyżej 0,5 MWe. 

Jeżeli przedsiębiorca chce produkować energię cieplną: 

• z biomasy – instalacja powinna mieć moc powyżej 5 MWe,
• z biogazu – powyżej 0,5 MWe,
• z geotermii – powyżej 0,5 MWe, 
• z promieniowania słonecznego – powyżej 0,5 MWe. 

W przypadku instalacji do produkcji biometanu wsparcie w ramach programu nie zależy od jej wielkości. 

Podobnie jak w przypadku konkursu na zwiększenie efektywności energetycznej, konkurs w ramach Działania 2.2 Rozwój OZE został ogłoszony w sierpniu br., a wnioski można składać do 12 grudnia 2024 roku. Na wsparcie Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zamierza przeznaczyć kwotę 376 mln zł. Przedsiębiorcy, którzy chcą skorzystać ze wsparcia, muszą jednak zapoznać się z typami projektów (nie w każdym konkursie można ubiegać się o środki na wszystkie rodzaje przedsięwzięć – źródła energii). Obecnie można aplikować na: 

1. budowę, przebudowę, modernizację i rozbudowę OZE w zakresie wytwarzania biometanu wraz z przyłączeniem do sieci gazowej; 
2. budowę lub rozbudowę odnawialnych źródeł energii w zakresie wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła z biogazu wraz z magazynami energii działającymi na potrzeby danego źródła OZE oraz przyłączeniem do sieci. 

Przedsiębiorcy, którzy są zainteresowani innymi typami inwestycji, w ramach tego działania powinni uważnie śledzić harmonogram naborów wniosków. Budżet na realizację celu priorytetowego wynosi 1898 mln zł. Z całą pewnością można spodziewać się, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej będzie ogłaszał kolejne konkursy. 

Przedsiębiorcy, którzy szukają środków na poprawę efektywności energetycznej oraz przedsięwzięcia w zakresie OZE, powinni zainteresować się programem Fundusze Europejskie na rzecz Infrastruktury, Klimatu i Środowiska (FEnIKS). Wsparcie na ten cel dostępne jest w ramach Działania 1.1 Efektywność energetyczna oraz Działania 2.2 Rozwój OZE. Należy jednak pamiętać, że wsparcie udzielane jest w formie instrumentów finansowych (pożyczki z częściowym umorzeniem kapitału do spłaty). Warunki umorzenia określa regulamin każdego z konkursów.