Jak pracodawca może uzyskać dane o niepełnosprawności pracowników?

W obecnych czasach, kiedy duża liczba osób ma różnego rodzaju schorzenia naruszające sprawność ich organizmu, coraz częstsze jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności. Ma ono istotne znaczenie dla uprawnień pracownika oraz otrzymania przez pracodawcę dofinansowania wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego. W poniższym artykule opisujemy, jak pracodawca może uzyskać dane o niepełnosprawności pracowników.

Stopnie niepełnosprawności

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób z niepełnosprawnością wymienia następujące stopnie niepełnosprawności:

• stopień lekki, który przyznawany jest osobom o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mającym ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne;
• stopień umiarkowany, który przyznawany jest osobom z naruszoną sprawnością organizmu niezdolnym do pracy albo zdolnym do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającym czasowej bądź częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych;
• stopień znaczny, który przyznawany jest osobom z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolnym do pracy albo zdolnym do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającym, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Choroby mające wpływ na ustalenie stopnia niepełnosprawności

Na naruszenie sprawności organizmu uzasadniające otrzymanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wskazują w szczególności następujące schorzenia:

1. upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym; 
2. choroby psychiczne; 
3. zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu; 
4. choroby narządu wzroku;
5. upośledzenia narządu ruchu;
6. epilepsja w postaci nawracających napadów padaczkowych spowodowanych różnymi czynnikami;
7. choroby układu oddechowego i krążenia; 
8. choroby układu pokarmowego; 
9. choroby układu moczowo-płciowego;
10. choroby neurologiczne;
11. całościowe zaburzenia rozwojowe powstałe przed 16. rokiem życia, z utrwalonymi zaburzeniami interakcji społecznych lub komunikacji werbalnej oraz stereotypami zachowań, zainteresowań i aktywności o co najmniej umiarkowanym stopniu nasilenia.

Orzeczenia zrównane z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności

W myśl przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób z  niepełnosprawnością orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o: 

• całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji ustalone na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 
• niezdolności do samodzielnej egzystencji ustalone na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności; 
• całkowitej niezdolności do pracy ustalone na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności; 
• częściowej niezdolności do pracy ustalone na podstawie Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz celowości przekwalifikowania na podstawie tej ustawy jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Dofinansowanie dla pracodawcy zatrudniającego osoby z niepełnosprawnością

Wskazać należy, że pracodawca zatrudniający pracownika z orzeczonym stopniem niepełnosprawności otrzymuje dofinansowanie jego wynagrodzenia, które zależy od stopnia niepełnosprawności ustalonego pracownikowi. 

Wyższe kwoty dofinansowania obowiązują w przypadku osób z niepełnosprawnością:

• którym orzeczono chorobę psychiczną (symbol na orzeczeniu 02-P); 
• którym orzeczono upośledzenie umysłowe (symbol na orzeczeniu 01-U);
• którym orzeczono całościowe zaburzenia rozwojowe (symbol na orzeczeniu 12-C);
• którym orzeczono epilepsję (symbol na orzeczeniu 06-E);
• niewidomych w stopniu znacznym i umiarkowanym (symbol na orzeczeniu 04-O).

W ich przypadku kwotę dofinansowania zwiększa się o:

• 1200 zł w przypadku osób z niepełnosprawnością zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności, wobec czego kwota dofinansowania wynosi 3600 zł;
• 900 zł w przypadku osób z niepełnosprawnością zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, wobec czego kwota dofinansowania wynosi 2250 zł;
• 600 zł w przypadku osób z niepełnosprawnością zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności, wobec czego kwota dofinansowania wynosi 1100 zł.

Przywileje dla pracowników z niepełnosprawnością

Przywilejami w przypadku osób posiadających orzeczenie o lekkim, umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności są:

• dofinansowanie wynagrodzenia z PFRON;
• dodatkowa przerwa w pracy.

Dodatkowymi przywilejami w przypadku osób posiadających orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności są:

• zwolnienie od pracy w celu wykonania badań, poddania się zabiegom lub uzyskaniu zaopatrzenia ortopedycznego;
• dodatkowy urlop;
• zwolnienie od pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym;
• skrócony czas pracy.

Uprawnienia pracownika z niepełnosprawnością przysługują od dnia złożenia pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności. Dlatego też pracodawca bez poinformowania go przez pracownika nie będzie wiedział o wydanym orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności. 

Przykład 1.

Pan Daniel zatrudnia panią Izabelę, która ma orzeczony stopień umiarkowany niepełnosprawności. Pracodawca chciałby skorzystać z dofinansowania z PFRON. Czy ma taką możliwość? 

Pracodawca, który zatrudnia osobę z orzeczeniem o niepełnosprawności, może skorzystać z dofinansowania. Kiedy pani Izabela poinformuje go o orzeczeniu, będzie on mógł skorzystać z dofinansowania.

Dostęp do weryfikacji orzeczeń – projektowane zmiany

Wskazać należy, że aktualnie trwają prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (numer projektu UD137). Proponowane w nim rozwiązania mają na celu pozwolić na weryfikację ważności orzeczenia o niepełnosprawności oraz o stopniu niepełnosprawności. Ma to ułatwić m.in. pracodawcom weryfikację statusu osoby niepełnosprawnej umożliwiającego pobieranie dofinansowania wynagrodzeń takiej osoby z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 

Zgodnie z założeniami na żądanie uprawnionego uwierzytelnione znakiem orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności oraz numerem PESEL osoby, której dotyczy to orzeczenie, na podstawie danych zgromadzonych w Elektronicznym Krajowym Systemie Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności, powiatowy lub wojewódzki zespół udostępni bezpłatnie informację o ważności tego orzeczenia. 

Jak uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności? 

Osoba pragnąca uzyskać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności pierwszy raz wniosek o jego wydanie może złożyć w każdym czasie, natomiast osoba, której termin ważności orzeczenia zbliża się ku końcowi, wniosek o wydanie kolejnego powinna złożyć nie wcześniej niż 30 dni przed końcem jego ważności. 

Wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności składa się w powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności, w miejscu stałego pobytu lub pobytu. Wniosek o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności w miejscu pobytu składają osoby bezdomne przebywające w zakładzie karnym i zakładzie poprawczym, osoby przebywające w ośrodku wsparcia i domu pomocy społecznej, osoby przebywające poza miejscem stałego pobytu przez okres dłuższy niż 2 miesiące. 

Do wniosku o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności należy dołączyć:

• zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia;
• dokumenty potwierdzające stan zdrowia.

Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia powinien wypełnić lekarz prowadzący leczenie osoby ubiegającej się o wydanie jej orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Ważne, aby pamiętać, że w sytuacji prowadzenia leczenia przez kilku specjalistów, każdy z nich powinien wydać zaświadczenie o stanie zdrowia. Zaświadczenie jest ważne 30 dni od dnia jego wypełnienia przez lekarza prowadzącego leczenie. 

Dokumentem potwierdzającym stan zdrowia jest przede wszystkim dokumentacja medyczna, w tym karty informacyjne leczenia szpitalnego, dokumentacja z przebiegu leczenia ambulatoryjnego, wyniki dodatkowych badań diagnostycznych czy konsultacji specjalistycznych.

Ponadto jako inne dokumenty potwierdzające stan zdrowia można załączyć wszystkie te, które mogą mieć znaczenie przy ustalaniu stopnia niepełnosprawności, w tym mogą być to decyzje właściwych organów stwierdzające niezdolność do pracy czy niezdolność do samodzielnej egzystencji, ale też różnego rodzaju opinie specjalistyczne wydane np. przez psychologa. 

Wnioskodawca może zostać dodatkowo skierowany na specjalistyczne badania do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. Są one bezpłatne. Ponadto powiatowy zespół może zobowiązać do wykonania i przedłożenia mu innych badań we własnym zakresie przez wnioskodawcę. 

Skład orzekający na posiedzeniu dokonuje badania wnioskodawcy i ustala zakres ograniczeń oraz to, czy wnioskujący kwalifikuje się do zaliczenia go jako osoby niepełnosprawnej, a jeśli tak – do jakiego stopnia niepełnosprawności.

Jak pozyskać dane o niepełnosprawności pracowników? Podsumowanie

Podsumowując, pracodawca informację o orzeczeniu o niepełnosprawności pracownika może uzyskać od pracownika. Planowane są rozwiązania, które pomogą weryfikację takich orzeczeń, ale o ich wprowadzeniu będziemy informować na bieżąco.