Przepisy prawa pracy gwarantują pracownikom spełniającym warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury świadczenie pieniężne w postaci odprawy. Odprawa emerytalno-rentowa — w niniejszym artykule wyjaśniamy jak ustalić jej wysokość.
Odprawa emerytalno-rentowa — obowiązujące przepisy
Odprawa emerytalno-rentowa jest świadczeniem, które jest przeznaczone wyłącznie dla osób przechodzących na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Wskazana odprawa przysługuje na podstawie przepisów Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej „kp”.
Odprawa emerytalno-rentowa — podstawowe informacje dotyczące świadczenia
W przepisach kp określone są podstawowe warunki w zakresie nabycia prawa do odprawy emerytalno-rentowej oraz jej wysokości.
Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia.
Prawo do odprawy ma powszechny charakter, a więc odprawę należy wypłacić każdemu pracownikowi spełniającemu powyższe warunki.
Odprawa może ponadto przysługiwać w wyższej wysokości, niż określono w kp, a dotyczy to w szczególności pracowników sfery budżetowej (pracownicy urzędów państwowych, pracownicy samorządowi), a także nauczycieli oraz nauczycieli akademickich.
Również pracodawca ma prawo ustalić — w przepisach zakładowych — korzystniejsze warunki w tym zakresie.
Odprawa emerytalno-rentowa przysługuje:
- bez względu na rodzaj rozwiązywanej umowy o pracę oraz przyczynę niezdolności do pracy;
- niezależnie od rodzaju emerytury, może to być zwykła emerytura lub wcześniejsza;
- bez względu na okres zatrudnienia u danego pracodawcy.
Odprawa emerytalno-rentowa nie przysługuje jednak:
- jeżeli powodem odejścia z pracy jest przejście na rentę rodzinną;
- gdy pracownik, po rozwiązaniu stosunku pracy, uzyskał świadczenie przedemerytalne;
- w przypadku gdy pracownik rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (art. 55 § 1(1) kp);
- gdy rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło na mocy porozumienia stron przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego.
Zasady obowiązujące przy ustalaniu wysokości odprawy emerytalno-rentowej
Odpowiedź na pytanie, jak ustalić wysokość odprawy emerytalno-rentowa, znajduje się nie tyle w samym kp, ile w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie upoważnienia kodeksowego.
Oznacza to odesłanie do kolejnego aktu wykonawczego, czyli do Rozporządzenia MPIPS z dnia 8 stycznia 1997 roku w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, zwanego dalej „rozporządzeniem urlopowym”.
Zasady obliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop stosowane przy ustalaniu odprawy emerytalno-rentowej zostały wskazane poniżej.
Składniki wynagrodzenia wyrażone w stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu urlopowego w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu.
Przykład 1.
Pracownik przechodzący na emeryturę otrzymuje w zakładzie pracy wynagrodzenie w stawce miesięcznej (w stałej wysokości) bez żadnych dodatkowych składników płacowych. W tej sytuacji ustalenie odprawy emerytalnej jest najmniej kłopotliwe, należy bowiem wypłacić to świadczenie w wysokości wynagrodzenia należnego w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Oznacza to, że składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc (z wyjątkiem składników określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości), które wypłacono pracownikowi w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, uwzględnia się w średniej wysokości z tego okresu.
Przykład 2.
Pracownica zamierza przejść na rentę. Pensja zatrudnionej obejmuje stałe miesięczne wynagrodzenie w wysokości 4500 zł oraz comiesięczną premię w zmiennej wysokości. Pracownica przechodzi na rentę w grudniu. W okresie od września do listopada uzyskała premie w łącznej wysokości 950 zł. Średnia wysokość premii z tego okresu wynosi zatem 317 zł. Wysokość odprawy rentowej będzie w tym przypadku odpowiadać kwocie 4817 zł.
W razie gdy pracownik nie przepracował pełnych 3 miesięcy poprzedzających bezpośrednio miesiąc nabycia prawa do odprawy, wynagrodzenie faktycznie wypłacone w tym okresie należy podzielić przez:
- liczbę dni pracy, za które przysługiwało to wynagrodzenie, a następnie
- otrzymany wynik pomnożyć przez dni, jakie pracownik miałby do przepracowania w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Jeżeli — w ramach okresu przyjętego do obliczania odprawy — pracownik nie miał prawa do wynagrodzenia (przez pełny miesiąc kalendarzowy lub pełne miesiące kalendarzowe), przy ustalaniu wysokości świadczenia uwzględnia się najbliższe miesiące, za które przysługiwało mu wynagrodzenie.
W przypadku gdy pracownikowi w okresie 12 miesięcy nie przysługiwało wynagrodzenie przez pełny miesiąc kalendarzowy lub pełne miesiące kalendarzowe, do obliczenia odprawy przyjmuje się najbliższe miesiące, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie.
Przykład 3.
Pracownik przechodzi na emeryturę w styczniu. Płaca osiągana przez tę osobę składa się z wynagrodzenia zasadniczego w stałej miesięcznej wysokości wynoszącej 5450 zł. Ponadto pracownikowi przysługuje półroczna premia wypłacana w styczniu lub lutym oraz w lipcu lub w sierpniu. Za pierwsze półrocze pracownik otrzymał 3270 zł, natomiast w drugim półroczu premia wyniosła 3450 zł. Łącznie zatem premia za cały rok to 6720 zł. W przypadku składników płacowych za okresy dłuższe niż miesiąc, wypłaconych w okresie roku poprzedzającego miesiąc nabycia prawa do odprawy emerytalnej, podlegają one uwzględnieniu w średniej wysokości z 12 miesięcy. Średnia wysokość tego składnika to 560 zł (6720 zł : 12). Następnie sumujemy składniki płacowe (5450 zł + 560 zł), co daje nam kwotę 6010 zł, która odpowiada jednocześnie wysokości odprawy emerytalnej przysługującej pracownikowi.
Jak ustalić wysokość odprawy emerytalno-rentowej? Podsumowanie
Kp przewiduje wypłatę odprawy pracownikowi przechodzącemu na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Jak ustalić wysokość odprawy emerytalno-rentowej— postępowanie w tym zakresie regulują przepisy wykonawcze. Zgodnie z tymi unormowaniami, odprawa emerytalno-rentowa obliczana jest z zastosowaniem zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop. W przypadku niektórych należności, takich jak np. premie, konieczne jest ustalenie średniej wysokości z danego okresu.
