Jak prawidłowo określić warunki pracy przy skierowaniu na badania lekarskie?

W celu ustalenia, czy konkretna osoba może zostać zatrudniona na danym stanowisku pracy, pracodawca jest obowiązany skierować ją na wstępne badania profilaktyczne. W pewnych okolicznościach ma on także obowiązek skierowania pracownika na badania okresowe i kontrolne. Jak zgodnie z aktualnym stanem prawnym prawidłowo określić warunki pracy przy skierowaniu na badania profilaktyczne? Więcej na ten temat w artykule.

Badania profilaktyczne — najważniejsze informacje

Zasady przeprowadzania badań profilaktycznych zostały określone w przepisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku — Kodeks pracy, zwanej dalej kp.

W myśl postanowień art. 229 § 1 kp wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

• osoby przyjmowane do pracy;
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Jednocześnie art. 229 § 1(1) kp wskazuje przypadki, których zaistnienie powoduje brak obowiązku kierowania kandydatów do pracy na wstępne badania lekarskie. Wobec powyższego nie podlegają im osoby:

• przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu bądź wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą;
• przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, i pracodawca ten stwierdzi, że odpowiadają one warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych. Przepis ten stosuje się odpowiednio w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą.

Ponadto zgodnie z art. 229 § 2 kp pracownik podlega:

• okresowym badaniom lekarskim;
• kontrolnym badaniom lekarskim – w przypadku, gdy niezdolność do pracy spowodowana chorobą trwa dłużej niż 30 dni; badanie kontrolne służy ustaleniu zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Warto dodać, że pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić im okresowe badania lekarskie także:

• po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami;
• po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z dokonywanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. W razie konieczności przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdów według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Skierowanie na badanie profilaktyczne

Art. 229 § 4a kp stanowi wprost, że wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę.

Wzór skierowania na badania lekarskie ma uniwersalny charakter – polega to na tym, że po dokonaniu odpowiednich adnotacji może być stosowany do wstępnych oraz okresowych i kontrolnych badań lekarskich pracowników.

Warunki pracy przy skierowaniu na badania profilaktyczne

Zgodnie z przepisami rozporządzenia badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. 

Skierowanie to powinno zawierać: 

1. określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane; 
2. w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy ‒ określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu co najmniej dwa stanowiska pracy w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu pracy; 
3. w przypadku pracowników ‒ określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony; 
4. opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Skierowanie na badania profilaktyczne jest wydawane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania.

Określając stanowisko pracy, pracodawca opisuje w skierowaniu na badania lekarskie rodzaj pracy, podstawowe czynności, sposób i czas ich wykonywania. 

W opisie warunków pracy pracodawca wskazuje 5 podstawowych występujących na danym stanowisku/stanowiskach pracy czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy. 

Do wspomnianych czynników zalicza się:

• czynniki fizyczne;
• pyły;
• czynniki chemiczne;
• czynniki biologiczne;
• inne czynniki, w tym niebezpieczne. 

Dokonując opisu stanowiska pracy w skierowaniu na badania profilaktyczne, uwzględnia się w szczególności następujące przepisy:

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 roku w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy;
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 roku w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki;
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 roku w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy;
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 roku w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy;
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2021 roku w sprawie wskaźników pozwalających na wyznaczenie dawek promieniowania jonizującego stosowanych przy ocenie narażenia na promieniowanie jonizujące;
• załącznik nr 1 do rozporządzenia, w którym zawarto wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników.

Jak prawidłowo określić warunki pracy przy skierowaniu na badania wstępne, okresowe lub kontrolne - podsumowanie

W kontekście ochrony zdrowia pracowników kluczową sprawą jest zasada stanowiąca, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku biorąc pod uwagę opisane warunki pracy przy skierowaniu na badania lekarskie. Zarówno wstępne, okresowe, jak i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Opisując w tym skierowaniu warunki zatrudnienia, pracodawca określa rodzaj pracy, podstawowe czynności, sposób i czas ich wykonywania. Niezbędne jest także wskazanie wszystkich czynników szkodliwych występujących w miejscu pracy.