Pracownicy młodociani mają szczególny status w zakresie ochrony przewidzianej prawem pracy. Wynika to z konieczności ochrony zdrowia tych osób oraz zapewnienia odpowiedniego rozwoju psycho-fizycznego. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwana dalej „kp” dopuszcza w określonych warunkach zatrudnianie młodocianych, przy czym zasady ich zatrudniania zostały inaczej ukształtowane w prawie pracy niż w przypadku pozostałych pracowników. Taka sytuacja dotyczy na przykład uprawnień urlopowych. W tym artykule odnosimy się m.in. do kwestii ustalenia kolejnego roku nauki zawodu w kontekście nabywania przez młodocianego prawa do urlopu wypoczynkowego. Z artykułu dowiedz się jak ustalić urlop młodocianego po roku nauki!
Zatrudnianie pracowników młodocianych – podstawowe informacje
Przepisy dotyczące zatrudniania młodocianych zostały zawarte w dziale 9 Kodeksu pracy.
Ponadto, warunkiem niezbędnym do zatrudnienia młodocianego jest:
- ukończenie przez niego co najmniej 8-letniej szkoły podstawowej;
- przedstawienie świadectwa lekarskiego stwierdzającego, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu.
Zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat, jest, co do zasady, zabronione (art. 190 § 2 kp), jednak istnieją pewne wyjątki od tej reguły.
W zakresie wykonawczym obowiązują przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. z 2018 roku poz. 2010, ze zm.), zwanego dalej „rozp. w sprawie przygotowania zawodowego”.
Nauka zawodu pracownika młodocianego
Zgodnie z § 6 ust. 1 rozp. w sprawie przygotowania zawodowego nauka zawodu trwa nie dłużej niż 36 miesięcy, z tym że w przypadku gdy młodociany dokształcający się w branżowej szkole I stopnia nie otrzymał promocji do klasy programowo wyższej lub nie ukończył szkoły, pracodawca, na wniosek młodocianego, albo izba rzemieślnicza, na wniosek pracodawcy – będącego rzemieślnikiem – i młodocianego, może przedłużyć czas trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niż o 12 miesięcy, w celu umożliwienia dokończenia nauki w szkole, a w innych uzasadnionych przypadkach nie więcej niż o 6 miesięcy.
Nauka może ulec także skróceniu, ponieważ w myśl § 12 ust. 2 rozp. w sprawie przygotowania zawodowego pracodawca, na wniosek młodocianego (a jeżeli pracodawcą jest rzemieślnik – izba rzemieślnicza), na wniosek pracodawcy będącego rzemieślnikiem i młodocianego, może wyrazić zgodę na skrócenie czasu trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niż o 12 miesięcy, jeżeli młodociany nie dokształca się w branżowej szkole I stopnia.
Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu pracodawca zawiera z młodocianym w terminie przyjęć kandydatów do branżowych szkół I stopnia. Jeżeli jednak młodociany nie dokształca się w branżowej szkole I stopnia, to wspomniana umowa może być zawarta w innym terminie.
Prawo pracownika młodocianego do pierwszego urlopu
Specyfika zatrudniania młodocianych znajduje swe odzwierciedlenie w przepisach kp dotyczących uprawnień urlopowych.
Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych.
Przykład 1.
Osoba młodociana została zatrudniona 1 września 2024 roku na podstawie umowy o pracę w celu nauki zawodu. Po upływie 3 miesięcy umowa została rozwiązana w związku z przerwaniem przez młodocianego nauki zawodu. Ze względu na brak minimalnego półrocznego okresu uprawniającego do urlopu częściowego młodociany nie nabył prawa do tego urlopu.
Przykład 2.
Młodociany podjął zatrudnienie 1 września 2024 roku (umowa o pracę w celu nauki zawodu). Pracownik ten kontynuuje pracę w marcu 2025 roku. 28 lutego 2025 roku pracownik uzyska prawo do częściowego urlopu w wymiarze 12 dni.
Prawo pracownika młodocianego do urlopu w pełnym wymiarze. Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych – tak stanowi art. 205 § 2 kp.
Przykład 3.
Pracownik został zatrudniony na podstawie umowy w celu nauki zawodu 1 września 2023 roku. 29 lutego następnego roku młodociany uzyskał prawo do urlopu częściowego w wymiarze 12 dni. Po przepracowaniu całego roku, czyli 31 sierpnia 2024 roku, wspomniany zatrudniony nabył prawo do 26 dni urlopu. Urlopy te przysługują z odrębnych tytułów, a zatem podlegają zsumowaniu. Oznacza to, że pracownik ma prawo do łącznego wymiaru urlopu wynoszącego 38 dni.
Jak ustalić urlop młodocianego po roku nauki
Pracownik młodociany, który kontynuuje zatrudnienie po przepracowaniu pierwszego roku na podstawie umowy o pracę w celu nauki zawodu, nabywa prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego z pierwszym dniem następnego roku kalendarzowego.
Przykład 4.
Pracownik młodociany jest zatrudniony od 1 września 2023 roku. 31 sierpnia 2024 pracownik nabył prawo do urlopu w wymiarze 26 dni (łącznie z 12-dniowym urlopem częściowym jego uprawnienia urlopowe to 38 dni). Prawo do kolejnego urlopu młodociany uzyska 1 stycznia 2025 roku. Wymiar tego urlopu to – zgodnie z art. 205 § 2 zdanie pierwsze kp – 26 dni, z jednym wyjątkiem, o którym mowa poniżej.
Wymiar urlopu pracownika młodocianego, który kończy 18 lat
Co do zasady, wymiar „pełnego” urlopu wypoczynkowego należnego pracownikowi młodocianemu wynosi 26 dni. Jest jednak 1 wyjątek od tej reguły.
(...) W roku kalendarzowym, w którym pracownik młodociany kończy 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Szczególny tryb udzielania urlopów pracownikom młodocianym
Przepisy kp przewidują także szczególny tryb udzielania urlopów wypoczynkowych pracownikom młodocianym, uwzględniający specyfikę zatrudniania tych osób.
Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Z kolei w odniesieniu do młodocianego, który nie nabył prawa do urlopu, niezależnie od tego, czy jest to urlop częściowy, czy w pełnym wymiarze, pracodawca może – na jego wniosek – udzielić zaliczkowo urlopu przypadającego w okresie ferii szkolnych.
Pracodawca jest ponadto obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego, który łącznie z urlopem wypoczynkowym nie może przekroczyć 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Ustalenie kolejnego roku nauki zawodu pracownika młodocianego a prawo do urlopu – podsumowanie
Zatrudnianie pracowników młodocianych musi uwzględniać takie czynniki jak ochrona zdrowia czy umożliwienie tym osobom dokształcania się. Z tego względu przepisy kp oraz normy wykonawcze zawierają szczególne rozwiązania prawne odnoszące się do pracujących niepełnoletnich. Odrębne regulacje prawne dotyczą m.in. urlopów wypoczynkowych. Już po 6 miesiącach od rozpoczęcia pierwszej pracy młodociany nabywa prawo do częściowego urlopu. Z upływem roku pracy uzyskuje on prawo do urlopu w wymiarze 26 dni. W roku kalendarzowym, w którym młodociany kończy 18 lat, urlop ulega jednak skróceniu
