Urlop bezpłatny pracownika młodocianego

Art. 192 Kodeksu pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia młodocianym pracownikom opieki i pomocy niezbędnej dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy. Powinien być on rozumiany jako klauzula generalna – wskazanie interpretacyjne dotyczące wszystkich przepisów odnoszących się do zatrudnienia młodocianych. Obowiązek szczególnej troski pracodawcy o pracowników młodocianych został skonkretyzowany w szeregu przepisów działu dziewiątego Kodeksu pracy pt. „Zatrudnianie młodocianych”. Zaliczyć należy do nich m.in. art. 205 § 4 kp, uprawniający pracownika młodocianego do korzystania z urlopu bezpłatnego w okresie ferii szkolnych. Czy urlop bezpłatny pracownika młodocianego musi być udzielony przez pracodawcę? Dowiesz się z poniższego artykułu!

Urlop bezpłatny w Kodeksie pracy i przepisach szczególnych

Instytucja urlopu bezpłatnego została w sposób ogólny uregulowana w art. 174 Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż trzy miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.

Jak wskazał Sąd Najwyższy – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w wyroku z 9 grudnia 2004 roku, I PK 27/04, ocena zachowania rygorów formalnych określonych w art. 174 Kodeksu pracy musi uwzględniać swoistość okoliczności sprawy, a zarówno wniosek pracownika o udzielenie urlopu bezpłatnego, jak i udzielenie urlopu nie muszą być sformalizowane, co dotyczy głównie pisemnej formy tego wniosku. W związku z tym zarówno wniosek pracownika, jak i udzielenie przez pracodawcę urlopu są oświadczeniami woli, które mogą być wyrażone przez każde zachowanie ujawniające ich wolę w sposób dostateczny (art. 60 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy).

W art. 174¹ Kodeksu pracy unormowano odrębnie urlop bezpłatny udzielony w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. Ten rodzaj urlopu bezpłatnego wymaga zgody pracownika wyrażonej na piśmie.

Wśród przepisów szczególnych regulujących odrębnie zasady udzielania urlopów bezpłatnych można wymienić:

• art. 25 ust. 1 Ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 854) – pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika, przysługuje – na wniosek organizacji związkowej – prawo do urlopu bezpłatnego;
• art. 29 ust. 1 Ustawy z dnia 9 maja 1996 roku o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz.U. z 2022 r. poz. 1339) – poseł lub senator pozostający w stosunku pracy otrzymuje urlop bezpłatny, na swój wniosek, na okres sprawowania mandatu oraz trzech miesięcy po jego wygaśnięciu – bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy (stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do trzech miesięcy po zakończeniu tego urlopu);
• art. 47 ust. 8 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2022 r. poz. 1657) – osobie skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii dotychczasowy pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu bezpłatnego (okres urlopu bezpłatnego zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u tego pracodawcy).

Urlop bezpłatny pracownika młodocianego

Szczególnym rodzajem urlopu bezpłatnego jest, poza wyżej wymienionymi, również urlop bezpłatny pracownika młodocianego. Zgodnie z art. 205 § 4 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym dwóch miesięcy.

W odróżnieniu od urlopu bezpłatnego unormowanego w art. 174 i 174¹ Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu bezpłatnego młodocianemu w okolicznościach opisanych w art. 205 § 4 kp. Obligatoryjność udzielenia tego urlopu to cecha, która charakteryzuje zasadniczo wszystkie urlopy bezpłatne udzielane na mocy przepisów szczególnych, z których część przywołano wyżej.

Ferie szkolne

W myśl § 3 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 roku w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm.)

• ferie zimowe trwają dwa tygodnie w okresie od połowy stycznia do końca lutego, zaś terminy rozpoczęcia i zakończenia ferii zimowych w szkołach na obszarze poszczególnych województw ogłasza – po zasięgnięciu opinii wojewodów i kuratorów oświaty – minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, nie później niż do końca czerwca każdego roku poprzedzającego o dwa lata rok, w którym będą trwały ferie zimowe;
• ferie letnie rozpoczynają się w dniu następującym po dniu zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i kończą się 31 sierpnia.

Czy urlop bezpłatny pracownika młodocianego można udzielić na zasadach ogólnych?

Nie ma przeciwwskazań prawnych, aby udzielić młodocianemu urlopu bezpłatnego na zasadach określonych w art. 174 Kodeksu pracy. W takim przypadku nie muszą wystąpić następujące trzy przesłanki wymienione w art. 205 § 4 kp:

• wnioskodawca – uczeń szkoły dla pracujących;
• okres urlopu przypadający na ferie szkolne;
• wymiar urlopu nieprzekraczający łącznie z urlopem wypoczynkowym dwóch miesięcy.

Równocześnie jednak, w przypadku udzielania urlopu na podstawie art. 174 Kodeksu pracy, decyzja w sprawie jego udzielenia zostaje pozostawiona wolnej decyzji pracodawcy (pracodawca nie musi wówczas wyrazić zgody na ten urlop).

Przykład 1.

Młodociany złożył wniosek o udzielenie mu urlopu bezpłatnego w trybie art. 205 § 4 Kodeksu pracy od 1 lipca do 5 września. Pracodawca udzielił mu w związku z tym urlopu bezpłatnego w okresie od 1 lipca do 31 sierpnia – w trybie art. 205 § 4 Kodeksu pracy (urlop obligatoryjny – maksymalnie dwumiesięczny). W okresie od 1 do 5 września pracodawca udzielił pracownikowi młodocianemu urlopu bezpłatnego w trybie art. 174 Kodeksu pracy (urlop fakultatywny, zależny od woli pracodawcy), na co młodociany wyraził zgodę. Uzyskanie zgody młodocianego na udzielenie urlopu w dniach 1–5 września w trybie art. 174 Kodeksu pracy było konieczne, ponieważ jest to urlop udzielany na innych zasadach niż ten obligatoryjny, o którym mowa w art. 205 § 4 Kodeksu pracy.

Sankcje za naruszenie obowiązku udzielenia urlopu

Nieudzielenie pracownikowi młodocianemu urlopu bezpłatnego w okolicznościach, o których mowa w art. 205 § 4 Kodeksu pracy, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika – w myśl art. 281 § 1 pkt 5 Kodeksu pracy, kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu, narusza przepisy o zatrudnianiu młodocianych, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Ponadto pracownik może uznać, że pracodawca dopuścił się wobec niego ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków i rozwiązać z tego powodu umowę o pracę bez wypowiedzenia, na podstawie art. 55 § 11 Kodeksu pracy, żądając jednocześnie od pracodawcy odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Urlop bezpłatny pracownika młodocianego w okresie ferii szkolnych umożliwia wykorzystanie tego czasu na wypoczynek, niezależnie od przysługującego pracownikowi wymiaru urlopu wypoczynkowego.