0 0
dni
0 0
godz
0 0
min
0 0
sek

Kary za wykroczenia i przestępstwa skarbowe

Nasz ekspert:
Artykuły autora

Wielkość tekstu:

Wykroczenie czy przestępstwo łączymy zazwyczaj z działalnością przestępczą, tj. zawinionym i umyślnym bezprawnym działaniem. W przypadku prawa skarbowego nie jest to tak oczywiste. Wykroczenia i przestępstwa skarbowe dotyczą czynów związanych z uszczupleniem należności przeznaczonych dla budżetu państwa. Dlatego też w wielu przypadkach, mimo najlepszych intencji podatnika, może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności za czyn przestępny. Za źle wyliczoną i zapłaconą kwotę podatku, kilkudniowe przeoczenie terminu czy też błędnie wykazane dane podatkowe, jeżeli zostaną uznane przez fiskusa za działanie przeciwko istotnym interesom finansowym państwa polskiego, podatnik może oczekiwać dotkliwych kar.

Najczęściej stosowaną karą przy skazaniach za wykroczenia i przestępstwa skarbowe jest kara grzywny. Ma to związek z faktem, że ustawa Kodeks karny skarbowy (dalej jako KKS), która kompleksowo reguluje omawianą materię, łączy czyny zabronione z działaniem sprawcy w sferze finansowej. W przypadku uszczuplenia budżetu państwa w jego interesie jest odzyskanie należnych mu środków. Stąd też kary za wykroczenia i przestępstwa skarbowe, w większości finansowe, są bardzo wysokie.

Wysokość kar zależna jest od minimalnej stawki wynagrodzenia w danym roku. W 2020 roku wynagrodzenie wynosi 2600 zł brutto. To duży przeskok w porównaniu do roku poprzedniego, co też daje organom skarbowym możliwość nakładania o wiele wyższych kar na podatników. Kara grzywny za wykroczenie w bieżącym roku może wynosić od 260 zł do 52 000 zł. Z kolei w przypadku przestępstwa organ może nałożyć karę od 866,70 zł do nawet 24 960 960 zł.

Wykroczenie a przestępstwo skarbowe

Wykroczenie skarbowe uregulowane zostało w art. 46 i nast. KKS. Wykroczeniem skarbowym jest czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekraczają pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.

Dodatkowo za wykroczenie skarbowe uznaje się czyn zabroniony, niezależnie od kwoty uszczuplonej należności, jeżeli wprost przewiduje to KKS (przepisy szczegółowe). Przykładem takich wykroczeń jest naruszenie terminu płatności podatkowych, podszywanie się za inny podmiot czy też notoryczne wystawianie błędnych dowodów sprzedaży.

Z kolei za przestępstwo skarbowe uważa się czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności.

Mając powyższe na uwadze, w dużym uproszczeniu można uznać, że wartość graniczna pomiędzy wykroczeniem a przestępstwem w roku 2020 wynosi 13 000 zł.

Warto wspomnieć, iż za przestępstwa skarbowe KKS wskazuje kary grzywny w stawkach dziennych, natomiast za wykroczenia skarbowe jest to kara grzywny określona kwotowo. Ograniczenie wolności odnosi się tylko do jednego przestępstwa skarbowego – sprzedaży losów bez uprawnienia. Natomiast kara pozbawienia wolności przewidziana jest jedynie za najcięższe przestępstwa skarbowe.

Katalog kar za wykroczenia skarbowe

Kodeks karny skarbowy w przypadku wykroczeń skarbowych przewiduje bardzo uproszczony katalog kar. Jedyną karą grożącą podatnikowi za wykroczenie jest kara grzywny określona kwotowo. Ważne jest wskazanie na określenie kwotowo kary, gdyż oznacza to, że wymierza się ją zawsze w kwocie, w przeciwieństwie do przestępstw skarbowych, w przypadku których kara ta określana jest w stawkach dziennych. Niewielki ciężar gatunkowy wykroczeń skarbowych przemawia za prostotą wymiaru kary.

Dodatkowo KKS wskazuje na środki karne oraz środki zabezpieczające, które mogą zostać orzeczone obok kary grzywny. Kodeks ogranicza się do wskazania jedynie trzech rodzajów środków karnych za wykroczenia skarbowe. Jest to dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, przepadek przedmiotów oraz ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów – środek ten orzeka się jedynie wówczas, gdy nie ma możliwości orzeczenia w całości lub części przepadku, gdy przedmiot został zniszczony, zgubiony, ukryty lub z innych przyczyn faktycznych lub prawnych nie może być objęty w posiadanie. Wyżej wskazany przepadek przedmiotów może zostać zastosowany również w formie środka zabezpieczającego.

Katalog kar za przestępstwa skarbowe

Katalog kar za przestępstwa skarbowe jest bardziej skomplikowany i urozmaicony. Przepis art. 22 KKS przewiduje oprócz trzech kar głównych również rozbudowany katalog środków karnych oraz cały szereg środków zabezpieczających.

Zgodnie z art. 22 § 1 pkt 1–3 KKS kary za przestępstwa skarbowe to:

  • kara grzywny w stawkach dziennych;
  • kara ograniczenia wolności;
  • kara pozbawienia wolności.

Jak zostało to wskazane na wstępie, ustawodawca położył nacisk na karę o charakterze ekonomicznym, tj. karę grzywny. Wydaje się to naturalnym i logicznym posunięciem z uwagi na próbę ochrony interesów finansowych państwa. Kara ograniczenia wolności odnosi się jedynie do przestępstwa sprzedaży losów bez uprawnienia. Natomiast kara pozbawienia wolności przewidziana jest w tych sytuacjach, gdy kara o charakterze pieniężnym byłaby niecelowa z uwagi na rozmiar szkodliwości społecznej, np. w przypadku wielokrotnego umyślnego przestępstwa na znaczną skalę.

Katalog środków karnych został uregulowany w art. 22 § 2 pkt 1–8 KKS. Zgodnie z nim za przestępstwa skarbowe, wraz z karą główną, sąd może orzec:

  • przepadek przedmiotów;
  • ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów;
  • przepadek korzyści majątkowej;
  • ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej;
  • zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska;
  • podanie wyroku do publicznej wiadomości;
  • pozbawienie praw publicznych;
  • środki związane z poddaniem sprawcy próbie, takiej jak warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe zwolnienie.

Sąd ma możliwość orzeczenia również o środkach zabezpieczających mających pomóc lub zmusić skazanego do wykonania (poddania się) orzeczonej karze. Wśród środków wskazanych w art. 22 § 3 pkt 1–6 KKS można wyróżnić:

  • elektroniczną kontrolę miejsca pobytu;
  • terapię;
  • terapię uzależnień;
  • pobyt w zakładzie psychiatrycznym;
  • przepadek przedmiotów;
  • zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska.

Kara grzywny

Podstawową karą orzekaną w postępowaniach karno-skarbowych jest kara grzywny. Ze względu na jej ekonomiczny charakter wszystkie wykroczenia i przestępstwa skarbowe są nią zagrożone. Występuje w przepisach szczególnych KKS jako kara samoistna lub jako kara orzekana obok kary ograniczenia bądź pozbawienia wolności. W najprostszym ujęciu kara grzywny polega na wpłaceniu przez skazanego do Skarbu Państwa określonej kwoty pieniężnej, co ma wiązać się z uszczupleniem budżetu skazanego na rzecz budżetu państwa. Takie działanie ma na celu wyrównanie uszczerbku finansowego państwa. W doktrynie podnoszone jest stanowisko, że kara grzywny w przypadku wykroczeń i przestępstw skarbowych jest karą idealną – zwiększa dochody budżetowe, a jednocześnie nic nie kosztuje Skarbu Państwa (w przeciwieństwie do kary pozbawienia wolności, gdzie państwo jest zmuszone do utrzymywania skazanych).

W przypadku wykroczeń karę grzywny wymierza się zawsze w określonej kwocie. Najniższą karą jest 260 zł, natomiast najwyższą przewidzianą karą jest 52 000 zł. Inaczej kwestia ta wygląda w przypadku przestępstw. Tutaj kara grzywny wymierzana jest w stawkach dziennych. Sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej. Oznacza to, że karę grzywny sąd wymierza w dwóch etapach. W pierwszym sąd orzeka liczbę stawek dziennych w zależności od ciężaru gatunkowego popełnionego przestępstwa, w drugim etapie orzeka zaś o wysokości jednej stawki dziennej, biorąc pod uwagę możliwości finansowe oskarżonego.

Najniższa liczba stawek wynosi 10, a najwyższa 720, co daje najniższą karę na poziomie 866,70 zł, najwyższą natomiast 24 960 960 zł. Z kolei stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 części minimalnego wynagrodzenia, ani też przekraczać jej czterystukrotności.

Orzekając stawkę dzienną, sąd ma obowiązek mieć na uwadze dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe, jak również realne możliwości zarobkowania.

Kara ograniczenia wolności

Zgodnie z powyższymi akapitami KKS przewiduje tylko jedną możliwość orzekania sądu o samodzielnej karze ograniczenia wolności, tj. w przypadku nielegalnej sprzedaży losów. Jednakże art. 26 KKS wprowadza dodatkowe zasady wymiaru kary ograniczenia wolności. Przepis ten dopuszcza możliwość zamiany kary pozbawienia wolności na karę ograniczenia wolności. W przypadku zamiany kary pozbawienia na ograniczenie wolności sąd zazwyczaj orzeka uzupełniająco środek karny, m.in.: przepadek przedmiotów, ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów czy zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska.

Istotne jest również to, że przy wymierzaniu kary ograniczenia wolności za przestępstwo skarbowe, w związku z którym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, sąd jest zobowiązany do orzeczenia obowiązku uiszczenia przez skazanego równowartości uszczuplenia. W przypadku braku zapłaty wspomnianej kwoty sąd obligatoryjnie zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności.

Minimalny czas trwania kary ograniczenia wolności to miesiąc, maksymalny – 2 lata. Wymierzana jest ona w miesiącach i latach (nie może być orzekana w dniach). W ramach kary skazany jest zobowiązany do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Praca taka jest wykonywana w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym. W stosunku do osoby zatrudnionej sąd może orzec potrącenie od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.

Kara pozbawienia wolności

KKS ustanawia regułę, według której kara pozbawienia wolności powinna być stosowana jedynie w ostateczności. Dlatego też, jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, sąd powinien orzec omawianą karę jedynie wówczas, gdy inna kara lub środek karny nie mogą spełnić celów kary.

Kara pozbawienia wolności za przestępstwa skarbowe orzekana jest w granicach od 5 dni do 5 lat. Wymierza się ją w dniach, miesiącach i latach. Wyjątkowo, w ramach nadzwyczajnego obostrzenia kary, jej maksymalny wymiar może wynosić 10 lat, a w przypadku kary łącznej lat 15.

Kary za wykroczenia i przestępstwa skarbowe – podsumowanie

Każde niezgodne z przepisami podatkowymi postępowanie może zostać uznane za działanie przeciwko istotnym interesom finansowym państwa. W takim wypadku podatnik powinien liczyć się z perspektywą poniesienia kary. 

Katalog kar, środków karnych oraz środków zabezpieczających w przypadku wykroczeń i przestępstw jest dość rozbudowany. Jednakże wiodącą w nim rolę posiada kara grzywny. Specyfika przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych sprawia, że kary ograniczenia czy pozbawienia wolności nie odgrywają w prawie karnym skarbowym pierwszoplanowej roli. Kluczowe dla skarbu państwa przy omawianym rodzaju występków jest wyrównanie uszczerbku finansowego państwa. Najprostszym i najefektywniejszym więc rozwiązaniem jest nałożenie na sprawcę kary pieniężnej, która w sposób istotny podniesie kondycję finansową Skarbu Państwa, będzie dolegliwa dla podatnika, a jednocześnie jej wykonanie nie będzie wiązało się z jakimikolwiek nakładami z budżetu. 

Wysokość kar grzywny zależna jest od minimalnej stawki wynagrodzenia w danym roku (w 2020 roku wynosi ono 2600 zł). Zgodnie ze wskazaną stawką najniższa kara w roku bieżącym wynosi 260 zł, najwyższa zaś może osiągnąć nawet 24 960 960 zł.

Artykuły
Brak wyników.
Więcej artykułów
Wzory
Brak wyników.
Więcej wzorów