W umowie na wykonanie logo firmy jedną z najważniejszych rzeczy jest przeniesienie z autora na zamawiającego majątkowych praw autorskich. Musi to nastąpić na piśmie, inaczej przeniesienie majątkowych praw autorskich będzie nieważne. Co jednak w sytuacji, kiedy przeniesienie praw nie zostało dopilnowane?
Przeniesienie praw autorskich a zlecenie wykonania logo firmy
Przeniesienie majątkowych praw autorskich do logo firmy to najlepszy sposób zabezpieczenia interesów zamawiającego. Wymaga to pod rygorem nieważności formy pisemnej. Warto też pamiętać o postanowieniach dających prawo modyfikowania logo oraz o zobowiązaniu się autora, że nie będzie wykonywał osobistych praw autorskich.
Jeśli na zamawiającego logo firmy nie przeszły majątkowe prawa autorskie, to sprawa się komplikuje. Zamówił logo, odebrał je, ale nie jest “właścicielem praw”. Jeśli z wykonawcą logo nie zawarto umowy na piśmie, to majątkowe prawa autorskie nie przeszły na zamawiającego. Pozostały przy wykonawcy. Co wtedy? Czy logo można wykorzystywać? Tak, ale tylko wtedy, gdy uzyskano licencję na korzystanie z utworu (logo).
Czym jest licencja na korzystanie z utworu?
Licencja to udzielone przez twórcę upoważnienie do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania.
W ustaleniu, że udzielono licencji, pomaga domniemanie: w braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji (art. 65 Prawa autorskiego).
Licencja wyłączna i niewyłączna – jakie są między nimi różnice?
Licencja może być:
-
Wyłączna – tylko licencjobiorca może korzystać z utworu w określony sposób. Jej udzielenie wymaga formy pisemnej, inaczej będzie nieważne.
-
Niewyłączna – z utworu może korzystać więcej podmiotów na tym samym polu eksploatacji, nie wymaga formy pisemnej.
Jeśli nie zawarto umowy w formie pisemnej, to nie ma mowy o przeniesieniu na zamawiającego autorskich praw majątkowych ani o udzieleniu mu licencji wyłącznej. Umowa licencji niewyłącznej nie musi mieć żadnej szczególnej formy, może być zawarta ustnie, a nawet w sposób dorozumiany, wynikający z okoliczności towarzyszących zawarciu umowy.
Przykład 1.
Anna K. zawarła umowę z grafikiem Janem W. Grafik miał wykonać logo na potrzeby prowadzonej przez Annę K. działalności gospodarczej. Umowa została zawarta ustnie, strony ustalały szczegóły również pocztą elektroniczną. Z ustaleń wynikało, że grafik wiedział, że logo będzie wykorzystywane m.in. na produktach tworzonych przez Annę K. – w materiałach promocyjnych, na stronie internetowej. Nie zawarto umowy na piśmie przenoszącej majątkowe prawa autorskie ani pisemnej umowy ustanawiającej licencję wyłączną. W tej sytuacji można uznać, że Anna K. ma prawo korzystać z logo na zasadzie licencji niewyłącznej, bo z okoliczności zawarcia umowy między nią a Janem W. wynika, że zgodnym zamiarem stron było stworzenie logo i wykorzystywanie go w prowadzonej przez Annę K. działalności.
Budowanie marki w oparciu logo firmy, do którego nie ma się pełnych praw, a jedynie licencję niewyłączną, jest ryzykownym pomysłem. Może to skutkować np. tym, że gadżety z identyczną grafiką jak w logo przedsiębiorcy będą sprzedawane przez konkurencyjną firmę. Autor może udzielić licencji niewyłącznej wielu osobom, które mogą z utworu korzystać w ten sam sposób. W przypadku licencji wyłącznej takiej możliwości nie ma – na danym polu eksploatacji utwór może wykorzystywać tylko jeden licencjobiorca.
Jaki jest czas trwania licencji?
Przy licencjach należy zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt, mianowicie czas ich trwania.
Licencja może być udzielona:
-
na czas oznaczony (po jego upływie wygasa),
-
na czas nieoznaczony (autor może ją wypowiedzieć).
Zgodnie z art. 68 ust. 2 Prawa autorskiego licencję na czas oznaczony można udzielić na nie dłużej niż 5 lat. Licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony.
Co, jeśli w umowie nie określono, na jaki czas licencja jest udzielana? Wówczas umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę. W przypadku logo to rozwiązanie jest jednak nieopłacalne, ponieważ po 5 latach przedsiębiorca traci do niego prawo, ma też ograniczenie terytorialne jego wykorzystywania.
Jak wypowiedzieć umowę licencji na czas oznaczony?
Problem z umowami licencyjnymi na czas oznaczony polega na tym, że twórca może je wypowiedzieć z zachowaniem terminów określonych w umowie. Jeśli w umowie nie ma terminu wypowiedzenia, to może licencję wypowiedzieć na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego (art. 68 ust. 1 Prawa autorskiego).
Przykład 2.
W umowie licencji zawartej na czas nieoznaczony nie określono terminu wypowiedzenia. Licencjodawca postanowił wypowiedzieć umowę. Oświadczenie o wypowiedzeniu złożył w lutym 2018 roku. Obowiązuje roczny termin wypowiedzenia, ze skutkiem na koniec roku kalendarzowego, wynikający z art. 68 ust. 1 Prawa autorskiego. Zatem licencjobiorca może korzystać z utworu do końca 2019 roku.
Nasze prawo autorskie milczy na temat możliwości udzielenia “licencji dożywotniej” czy licencji na czas nieoznaczony, której nie można wypowiedzieć. Można próbować się zabezpieczyć przed wypowiedzeniem licencji, wprowadzając np. ograniczenia w możliwości jej wypowiedzenia (np. tylko z ważnych powodów). Nie ma jednak pewności, jak takie ograniczenia zinterpretuje sąd w razie sporu.
Zlecając wykonanie logo firmy lepiej wybrać przeniesienie praw niż licencję
Dla przedsiębiorcy, który zamówił logo firmy, licencja jest gorszym rozwiązaniem niż posiadanie pełni majątkowych praw autorskich do logo. Dlaczego?
-
licencja jest ograniczona w czasie,
-
majątkowe prawa autorskie pozostają przy licencjodawcy (autorze),
-
jeśli nie udzielono licencji wyłącznej, tylko niewyłączną, to inne osoby będą mogły korzystać z tego samego logo,
-
jeśli nie umówiono się inaczej, to licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji (nie może udzielić sublicencji).
Dlatego w pierwszej kolejności należy zadbać o uzyskanie majątkowych praw autorskich, wpisując przejście majątkowych praw autorskich w zawartej na piśmie umowie z twórcą logo.
Jeśli w umowie nie zadbano o przeniesienie majątkowych praw autorskich, to “pozycja negocjacyjna” przedsiębiorcy, który logo zamówił i za nie zapłacił, będzie słabsza, gdy już po fakcie zechce prawa majątkowe “wykupić”. Autor logo może wtedy zażądać dodatkowych pieniędzy za przeniesienie praw majątkowych. Przedsiębiorca nie będzie też miał żadnych instrumentów prawnych do tego, żeby autora zmusić do przeniesienia tych praw – wszystko będzie zależało od woli autora.
