Ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej

W Polsce obowiązuje wolność gospodarcza, co oznacza, że każdy ma prawo podjąć działalność gospodarczą, jeśli tylko posiada odpowiednie środki finansowe (czasem wystarczą minimalne) i jest gotów ponieść ryzyko (podjęcie własnej działalności zawsze wiąże się z ryzykiem). Zasada wolności gospodarczej nie oznacza jednak, że każdy może prowadzić dowolny rodzaj działalności. Prawnie określono tzw. ograniczenia przedmiotowe, wśród których znajdziemy te nakładające obowiązek uzyskania przez przedsiębiorcę uprzedniej decyzji administracyjnej uprawniającej do podjęcia danej działalności. W artykule omówione zostały ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Działalność regulowana

Działalność regulowana, czyli taka, do której wykonywania konieczne jest spełnienie wymagań określonych w danej ustawie oraz uzyskanie wpisu w rejestrze działalności regulowanej. Rejestry prowadzone są przez różne organy w zależności od charakteru czynności, jakie regulują.

Działalność regulowana obejmuje między innymi:

• działalność w zakresie przechowywania dokumentacji osobowej i płacowej pracodawców o czasowym okresie przechowywania;
• działalność polegającą na organizowaniu imprez turystycznych oraz ułatwiania nabywania powiązanych usług turystycznych;
• działalność w zakresie kształcenia podyplomowego prowadzonego przez przedsiębiorcę: pielęgniarek, lekarzy, lekarzy dentystów;
• działalność w zakresie prowadzenia stacji kontroli pojazdów, prowadzenia ośrodka szkolenia kierowców, prowadzenia pracowni psychologicznej oraz w zakresie prowadzenia ośrodka doskonalenia techniki jazdy;
• działalność w zakresie wyrobu, oczyszczania, skażania lub odwadniania alkoholu etylowego oraz w zakresie wytwarzania wyrobów tytoniowych;
• działalność w zakresie usług detektywistycznych;
• działalność kantorową;
• działalność pocztową niewymagającą zezwolenia;
• działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich;
• działalność telekomunikacyjną będącą działalnością gospodarczą;
• działalność w zakresie wytwarzania, magazynowania lub wprowadzania do obrotu biokomponentów;
• działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu napojów spirytusowych.

Aby uzyskać wpis do rejestru działalności regulowanej, przedsiębiorca składa oświadczenie o spełnieniu warunków niezbędnych do jej prowadzenia. Adekwatnie w przypadku likwidacji działalności trzeba zrobić wpis o wykreślenie z danego rejestru. Organ rejestrowy zależy od rodzaju działalności. 

Przykład 1.

Chciałbym rozpocząć prowadzenie działalności w postaci biura turystycznego. Jaki organ rejestrowy będzie właściwym do uzyskania wpisu?

Organem właściwym do prowadzenia rejestru organizatorów turystyki i przedsiębiorców ułatwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych jest marszałek województwa właściwy ze względu na siedzibę przedsiębiorcy turystycznego lub adres zamieszkania przedsiębiorcy turystycznego będącego osobą fizyczną.

Przykład 2.

Chciałbym rozpocząć prowadzenie działalności detektywistycznej. Jaki organ rejestrowy będzie właściwym do uzyskania wpisu?

Za prowadzenie rejestru działalności regulowanej w zakresie usług detektywistycznych odpowiada Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Przykład 3.

Chciałbym rozpocząć prowadzenie kantoru. Jaki organ rejestrowy będzie właściwym do uzyskania wpisu?

Organem prowadzącym rejestr jest Prezes Narodowego Banku Polskiego.

Działalność licencjonowana

Prowadzenie niektórych rodzajów działalności może wymagać licencji. Wymogi formalne w tym zakresie określają odrębne ustawy. Do najczęściej spotykanych zakresów, w których licencja jest wymagana, należą:

• wykonywanie usług transportu drogowego – Ustawa z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym;
• wykonywanie przewozów kolejowych – Ustawa z dnia 28 marca 2003 roku o transporcie kolejowym;
• pośrednictwo w obrocie nieruchomościami i zarządzanie nieruchomościami – Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami;
• prowadzenie instytucji szkoleniowej dla bezrobotnych organizującej szkolenia za środki publiczne – Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe;
• usługi syndyka – Ustawa z dnia 15 czerwca 2007 roku o licencji syndyka;
• usługi, w których wykorzystywane jest latanie dronem (w niektórych przypadkach możliwe jest zwolnienie z tego obowiązku) – Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 2013 roku (Dz.U. 2013 poz. 440) oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 8 sierpnia 2016 roku (Dz.U. 2016 poz. 1317).

Przykład 4.

Chciałbym rozpocząć działalność polegającą na transportowaniu rzeczy. Gdzie i jak uzyskać licencję?

W tym zakresie licencję wydaje starosta. Warunkami niezbędnymi do ubiegania się o licencję jest, by:

• przedsiębiorca lub osoby zarządzające firmą nie były skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa karne skarbowe lub przestępstwa umyślne przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, mieniu, obrotowi gospodarczemu, wiarygodności dokumentów, środowisku lub warunkom pracy i płacy albo inne mające związek z wykonywaniem zawodu;
• przedsiębiorca lub osoby zarządzające firmą nie miały wydanego prawomocnego orzeczenia zakazującego wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego;
• przynajmniej jedna z osób zarządzających firmą lub osoba zarządzająca w firmie transportem drogowym legitymowała się certyfikatem kompetencji zawodowych (wymaga zdania egzaminu organizowanego przez ​​Instytut Transportu Samochodowego).

Działalność koncesjonowana

Kolejną reglamentacją stosowaną w przypadku niektórych działalności jest wymóg posiadania koncesji. Koncesje wydawane są zwykle w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub jego obywateli albo inny ważny interes publiczny. W katalogu działań wymagających koncesji znajdziemy działalności, w których:

• prowadzi się poszukiwanie, rozpoznawanie złóż węglowodorów oraz kopalin stałych objętych własnością górniczą, poszukiwania lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów oraz podziemnego składowania dwutlenku węgla;
• wykorzystuje się wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
• występuje wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót paliwami i energią;
• wykorzystuje się przesyłanie dwutlenku węgla w celu jego podziemnego składowania;
• dochodzi do ochrony osób i mienia;
• rozpowszechnia się programy radiowe i telewizyjne, z wyłączeniem programów rozpowszechnianych wyłącznie w systemie teleinformatycznym, które nie są rozprowadzane naziemnie, satelitarnie lub w sieciach kablowych;
• realizowane są przewozy lotnicze;
• prowadzi się kasyna gry.

Organy administracji uprawnione są do kontrolowania przedsiębiorcy – czy spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją oraz czy daje rękojmię prawidłowego wykonywania takiej działalności.

Przedsiębiorcy rozpoczynający świadczenia wymagające koncesji mogą ubiegać się o wydanie tzw. promesy, czyli przyrzeczenia wydania koncesji po spełnieniu określonych warunków. Jest to gwarancja tego, że po spełnieniu warunków ustawowych przedsiębiorca koncesję otrzyma.

Przykład 5.

Otwieram restaurację i chciałabym w niej sprzedawać również wino i piwo. Co muszę zrobić, by uzyskać koncesję?

W Polsce obowiązują trzy rodzaje koncesji (w zależności od mocy alkoholu):

• do 4,5% zawartości alkoholu oraz na piwo;
• powyżej 4,5% do 18% zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa);
• powyżej 18% zawartości alkoholu.

Wniosek o koncesję na alkohol składa się do urzędu miasta lub gminy, właściwego dla lokalizacji punktu sprzedaży, czyli miejsca restauracji.

Działalność wymagająca zgody lub zezwolenia

Kolejnym przykładem działalności reglamentowanych wymagających zgody lub zezwolenia są:

• sprzedaż hurtowa i detaliczna napojów alkoholowych;
• prowadzenie działalności w zakresie gier losowych;
• ochrona przed bezdomnymi zwierzętami, prowadzenie schronisk dla bezdomnych zwierząt;
• wytwarzanie i dopuszczenie do obrotu produktów leczniczych, prowadzenie aptek ogólnodostępnych, hurtowni farmaceutycznych;
• prowadzenie składu podatkowego;
• wykonywanie rybołówstwa morskiego;
• prowadzenie szeregu działalności w zakresie finansów, np. działalności maklerskiej lub rachunków papierów wartościowych, prowadzenie funduszu emerytalnego albo banku i instytucji kredytowej;
• prowadzenie giełdy towarowej;
• instalacje lub naprawa określonych rodzajów przyrządów pomiarowych, w tym m.in. tachografów cyfrowych;
• prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków.

Zezwolenie, podobnie jak licencja, ma formę decyzji administracyjnej i jest wydawane w trybie postępowania administracyjnego. Może zawierać warunki specjalne, które dodatkowo trzeba spełnić. Co ważne, jeżeli spełnione zostaną wszystkie wymagania wykonywania określonej działalności, organ ma obowiązek udzielenia zezwolenia – nie może go odmówić.

Przykład 6.

Chciałbym rozszerzyć usługi, do których niezbędne będzie zbiorowe odprowadzanie ścieków. Gdzie uzyskać zezwolenie?

Na prowadzenie zbiorowego odprowadzania ścieków wymagane jest uzyskanie zezwolenia wydawanego w drodze decyzji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego dla siedziby firmy.