Wolność prowadzenia działalności jest jedną z podstawowych zasad polskiego porządku prawnego. W określonych w przepisach przypadkach może ona jednak być ograniczana poprzez reglamentację. Na czym polega tzw. działalność regulowana i jakie jej rodzaje przewiduje prawo? Dowiesz się z poniższego artykułu!
Działalność regulowana – informacje ogólne
Co do zasady działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo po dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Jak podkreśla orzecznictwo:
„Wolność działalności gospodarczej podlega ograniczeniu tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny, zgodnie z art. 22 Konstytucji RP. Istnieje domniemanie wolności podejmowania i prowadzenia działalności, o ile (i dopóki) co innego nie wynika z przepisów ustawowych. Z zasadą wolności działalności gospodarczej związane jest również uprawnienie do podejmowania przez przedsiębiorców wszelkich działań, z wyjątkiem tych, które są zakazane przez przepisy prawa. Przedsiębiorcy mogą być obowiązani do określonego zachowania tylko na podstawie przepisów prawa, o czym stanowi art. 8 ustawy Prawo przedsiębiorców. Przepis ten wyraża zasadę, że to, co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone. Tym samym należy wskazać, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa” [Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 9 czerwca 2022 roku, II SA/Op 125/22].
Przepisy prawa jako wyjątek od zasady wolności działalności gospodarczej wprowadzają obowiązek uzyskania dla określonych rodzajów działalności gospodarczej:
koncesji;
zezwolenia;
wpisu do rejestru działalności regulowanej.
Koncesja, zezwolenie albo wpis do rejestru działalności regulowanej stanowią podstawę do prowadzenia działalności objętej ograniczeniami wynikającymi z regulacji. Uprawniają one do wykonywania działalności gospodarczej na terenie całego kraju i przez czas nieokreślony, chyba że szczególne przepisy stanowią inaczej.
Przykład
Planujesz rozpocząć działalność gospodarczą i zastanawiasz się, czy jest to działalność regulowana?
Punkt Informacji dla Przedsiębiorcy udostępnia listę rodzajów działalności gospodarczej wymagających uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej, wraz ze wskazaniem odpowiednich aktów prawnych.
Koncesje na działalność gospodarczą a działalność regulowana
Wykonywanie działalności gospodarczej w dziedzinach mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny wymaga uzyskania koncesji, wyłącznie gdy:
działalność ta nie może być wykonywana jako wolna;
działalność ta nie może być wykonywana po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej;
działalność ta nie może być wykonywana po uzyskaniu zezwolenia.
Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana, zawieszenie i cofnięcie koncesji albo ograniczenie jej zakresu w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji następuje w drodze decyzji ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.
Organ koncesyjny zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej urzędu obsługującego organ, szczegółową informację o wszelkich warunkach uzyskania koncesji.
Jakie są przesłanki odmowy udzielenia koncesji?
Organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji albo ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji albo odmówić zmiany koncesji:
w przypadku niespełnienia warunków udzielenia koncesji;
ze względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa lub obywateli;
jeżeli w wyniku przeprowadzonej rozprawy albo przetargu udzielono koncesji innemu przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom;
w przypadku gdy wydano decyzję o stwierdzeniu niedopuszczalności wykonywania praw z udziałów albo akcji przedsiębiorcy, na podstawie przepisów Ustawy z dnia 24 lipca 2015 roku o kontroli niektórych inwestycji (Dz.U. z 2020 r. poz. 2145 oraz z 2022 r. poz. 1137), jeżeli jest to w interesie publicznym;
w przypadkach określonych w odrębnych przepisach.
Organ koncesyjny może czasowo wstrzymać udzielanie koncesji ze względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa lub obywateli, ogłaszając to w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Kontrola działalności koncesjonowanej
Organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie:
zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją;
przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej;
obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli.
Osoby upoważnione przez organ koncesyjny do dokonywania kontroli są uprawnione w szczególności do:
wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części, gdzie jest wykonywana działalność gospodarcza objęta koncesją, w dniach i w godzinach, w których ta działalność jest wykonywana lub powinna być wykonywana;
żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem kontroli.
W przypadku stwierdzenia w trakcie kontroli uchybień organ koncesyjny może wezwać przedsiębiorcę do ich usunięcia w wyznaczonym terminie.
Zezwolenie na działalność gospodarczą
Uzyskania zezwolenia wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie określonym w przepisach. Organ zezwalający udziela zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej przedsiębiorcy spełniającemu wymagane prawem warunki uzyskania zezwolenia.
Działalność regulowana - rejestr
Jeżeli odrębne przepisy stanowią, że dany rodzaj działalności jest działalnością regulowaną, przedsiębiorca może ją wykonywać, jeśli spełnia warunki określone tymi przepisami i po uzyskaniu wpisu do właściwego rejestru działalności regulowanej.
Organ prowadzący rejestr działalności regulowanej dokonuje wpisu na wniosek przedsiębiorcy, po złożeniu przez niego do organu prowadzącego rejestr działalności regulowanej oświadczenia o spełnieniu warunków wymaganych prawem do wykonywania tej działalności.
Przedsiębiorca podlegający wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej może złożyć wniosek wraz z oświadczeniem również w urzędzie gminy, wskazując organ prowadzący rejestr działalności regulowanej.
Organ prowadzący rejestr działalności regulowanej, w drodze decyzji, odmawia wpisu przedsiębiorcy do rejestru:
jeżeli wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej wpisem;
jeżeli przedsiębiorcę wykreślono z rejestru tej działalności regulowanej w wyniku wydania przez organ prowadzący rejestr decyzji o zakazie wykonywania przez przedsiębiorcę działalności objętej wpisem w okresie 3 lat poprzedzających złożenie wniosku;
w innych przypadkach określonych w przepisach.
Rejestry działalności regulowanej są jawne. Dane z rejestrów dotyczące firmy przedsiębiorcy oraz jego numeru identyfikacji podatkowej (NIP) są udostępniane w sieci teleinformatycznej. Organ może udostępnić tam także inne dane, z uwzględnieniem przepisów o ochronie danych osobowych.
Dla przedsiębiorcy wpisanego do rejestru prowadzi się akta rejestrowe, obejmujące w szczególności dokumenty stanowiące podstawę wpisu oraz decyzje dotyczące wykreślenia wpisu.
Przedsiębiorca przechowuje wszystkie dokumenty niezbędne do wykazania spełniania warunków wymaganych prawem do wykonywania działalności regulowanej. Ich realizowanie przez przedsiębiorcę podlega kontroli, w szczególności przez organ prowadzący rejestr tej działalności.
