Wybór formy prowadzenia działalności jest często podyktowany kwestiami wizerunkowymi i specyfiką branży. Firma jednoosobowa czy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w tym ta posiadająca jednego wspólnika, są formami działalności cieszącymi się największym zainteresowaniem. Występują między nimi liczne różnice, choćby na etapie zakładania działalności czy struktury. Każda z tych form prawnych prowadzenia działalności posiada swoje wady i zalety, którym warto się przyjrzeć, by dopasować odpowiednią formę do planowanego rozwoju przyszłej firmy. Należy także, jeszcze przed podjęciem decyzji, dokładnie przeanalizować aspekty formalno-prawne form działalności, bowiem wybór jednej z nich wiąże się z określonymi skutkami na płaszczyźnie prawnej.
Firma jednoosobowa czy spółka - zakładanie działalności
Rejestracji jednoosobowej działalności w CEIDG jest nieskomplikowana, a ponadto nie wiążą się z nią żadne dodatkowe koszty - odnosi się to zarówno do procesu rejestracji, jak i późniejszego dokonywania zmian w rejestrze. Wymaga jedynie złożenia wniosku CEIDG-1 i odpowiednich załączników w urzędzie gminy (miasta) albo skorzystania z możliwości zgłoszenia online. W tym drugim wypadku konieczna będzie jednak wizyta w urzędzie w terminie 7 dni od dnia dokonania rejestracji online w celu uwierzytelnienia wniosku. Taka wizyta nie będzie konieczna, jeśli osoba składająca wniosek online posiada kwalifikowany podpis elektroniczny.
Zgłoszenie spółki z o.o. do KRS już na etapie tworzenia umowy spółki wiąże się z kosztami - umowa musi bowiem zostać sporządzona przez notariusza w formie aktu notarialnego. Opłaty notarialne, jak i wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych, są uzależnione od wysokości kapitału zakładowego. Zakładając, że wartość kapitału zakładowego spółki wynosi 5000 zł, należy liczyć się z taksą notarialną wynoszącą 196,80 zł oraz kosztami odpisów umowy w formie aktu notarialnego w wysokości 6 zł + VAT za stronę. Do tych wydatków należy doliczyć opłatę sądową w wysokości 500 zł oraz koszt ogłoszenia wpisu w Monitorze sądowym i gospodarczym w wysokości 100 zł.
Powyższe koszty można jednak zniwelować, wybierając formę rejestracji online. Korzysta się wówczas ze wzorca umowy spółki z o.o. Zaletą tego rozwiązania jest zdecydowanie niższy koszt, ponieważ opłata sądowa wynosi 250 zł), jednak taki wzorzec umożliwia zawarcie w umowie spółki tylko podstawowych jej elementów.
Założenie spółki z o.o. wiąże się także z koniecznością uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Wysokość podatku i w tym przypadku zależy od wysokości kapitału zakładowego i stanowi 0,5 % jego wartości. Przy wyborze tradycyjnej formy rejestracji podatek zostanie odprowadzony przez notariusza.
Osobowość prawna i opodatkowanie działalności
Podatnikiem w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej jest sam przedsiębiorca jako osoba fizyczna. Jest więc zobowiązany do odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Przy rejestracji podatnik ma możliwość wyboru następujących form opodatkowania:
na zasadach ogólnych (skala podatkowa 17% i 32% po przekroczeniu progu podatkowego),
na zasadach podatku liniowego (19%)
w szczególnych przypadkach na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych albo karty podatkowej.
Spółka z o.o. jest odrębnym podmiotem prawnym, zatem jest obciążona podatkiem dochodowym od osób prawnych w wysokości 19% od osiągniętego zysku brutto. Mali podatnicy oraz podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej mogą korzystać z obniżonej stawki 9%. Zmiany w CIT w 2019 roku wprowadziły taką możliwość.
W przypadku spółki z o.o. mamy do czynienia z tzw. podwójnym opodatkowaniem. Wspólnicy odprowadzają najpierw podatek dochodowy od osób prawnych od całego dochodu wypracowanego przez spółkę, a następnie podatek dochodowy od dywidendy wypłaconej wspólnikom.
Firma jednoosobowa czy spółka - księgowość
Księgowość spółki z o.o. jest prowadzona w formie ksiąg rachunkowych. Ustawa o rachunkowości dodatkowo obciąża spółkę z o.o. wymogiem sporządzania sprawozdań finansowych. Skutkuje to koniecznością zatrudnienia księgowego, co wiąże się z kolejnymi kosztami - usługi biur rachunkowych są wycenianie na średnio 400 zł miesięcznie. Niemniej prowadzenie pełnej księgowości oznacza przejrzystość operacji finansowych spółki i daje jasny obraz jej sytuacji finansowej. Niewątpliwie jest to zaletą zwłaszcza, gdy w spółce występuje kilku wspólników.
W przypadku firmy jednoosobowej, której działalności nie jest zakrojona na wysoką skalę (jej dochód w roku podatkowym nie przekracza 2 mln euro) powyższy wymóg nie występuje. Przedsiębiorca jest w takim wypadku zobowiązany doprowadzenia księgi przychodów i rozchodów. Często nie wymaga to zatrudnienia księgowych, a przedsiębiorca może prowadzić księgowość osobiście, np. przy wykorzystaniu programów online.
Składki ZUS i składki zdrowotne
O ile przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą nie jest jednocześnie zatrudniony na umowę o pracę lub nie posiada innego tytułu ubezpieczenia, jest obowiązany do opłacania składek ZUS i składki zdrowotnej. Jednak przez pierwsze 24 miesiące prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorca korzysta z preferencyjnych składek na ubezpieczenie społeczne, płacąc 30% ZUS-u.
Dodatkowo przedsiębiorca skorzystać może z ulgi na start (a następnie z preferencyjnych składek). Ulga na start polega na opłacaniu jedynie składki zdrowotnej przez okres 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Z ulgi na start skorzystać może przedsiębiorca, który:
- podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia oraz
- nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Tak samo kształtuje się sytuacja przedsiębiorcy, który prowadzi działalność w formie spółki z o.o., jeżeli jest jedynym wspólnikiem. Musi więc płacić składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne, ale nie może przy tym korzystać z preferencyjne ani z ulgi na start. Jeżeli wspólników jest więcej, nie podlegają oni obowiązkowi opłacania składek ZUS.
Firma jednoosobowa czy spółka - odpowiedzialność przedsiębiorcy
O ile dotąd w porównaniu form prowadzenia działalności gospodarczej jednoosobowa działalności gospodarcza zdaje się mieć więcej zalet, o tyle w przypadku kształtowania odpowiedzialności przedsiębiorcy to regulacje dotyczące spółki z o.o. są dla niego znacznie korzystniejsze.
Odpowiedzialność przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą jest nieograniczona. Oznacza to, że za zobowiązania firmy wynikające z jej prowadzenia ponosi odpowiedzialność całym majątkiem osobistym.
Natomiast wierzyciele wspólników spółki z o.o. mogą domagać się spełnienia zobowiązań tylko z majątku spółki. Odpowiedzialność udziałowców jest więc ograniczona do wysokości wniesionych przez nich wkładów. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych odpowiedzialność za zobowiązania spółek może ponosić ich zarząd, niemniej jednak może on uniknąć tej odpowiedzialności. Rozwiązanie podaje art. 299 kodeksu wskazując sytuację, w której zarząd wykazuje, że w odpowiednim terminie złożony został wniosek o ogłoszenie upadłości, albo że jego niezgłoszenie i w związku z tym brak toczącego się postępowania układowego, nie nastąpiło z winy zarządu. Zarząd może również próbować wykazać, że pomimo niezgłoszenia wniosku i niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.
Co jest korzystniejsze: firma jednoosobowa czy spółka?
Przy wyborze formy działalności należy brać przede wszystkim pod uwagę pomysł na biznes. Jeżeli przedsiębiorca nie ma w planach wzięcia dużego kredytu na rozkręcenie działalności, a ponadto nie jest pewny swojego pomysłu na biznes, najlepszą formą będzie jednoosobowa działalność gospodarcza. Majątek osobisty takiego przedsiębiorcy nie będzie narażony na obciążenie zobowiązaniami firmy, a gdy okaże się, że prowadzenie własnej działalności nie było dobrym pomysłem, wówczas bez obawy można zamknąć działalność nie ponosząc przy tym dodatkowych kosztów.
Natomiast, gdy przyszły przedsiębiorca ma w planach wzięcie kredytu na cele działalności, posiada wizję rozwoju firmy i zamierza działać na dużą skalę, wówczas lepszym wyborem będzie spółka z o.o. W razie niepowodzeń w prowadzeniu biznesu majątek osobisty wspólników jest chroniony. Ponadto, ponieważ wspólnicy spółki z o.o. prowadzą pełną księgowość, korzystają przy tym z pomocy specjalistów. Ma to znaczenie w kwestii zarządzania firmą - profesjonaliści wiedzą, jak zarządzać finansami firmy, by uzyskiwać najwyższe dochody.
