Paragon z NIP-em umożliwia pozyskanie faktury

Zgodnie z art. 106b ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej ustawa o VAT) podatnik zobowiązany jest wystawić fakturę na żądanie nabywcy towaru lub usługi, jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone przez nabywcę w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Od 1 stycznia 2020 r. obowiązują dodatkowe przepisy dotyczące wystawiania faktur do paragonów, wprowadzone ustawą o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Jedną z istotnych zmian, jakie wprowadziła powyższa ustawa, jest dodanie we wspomnianym wyżej art. 106b ustawy o VAT ustępów 5–7, które stanowią przepisy dotyczące wystawiania faktur do paragonów z NIP-em nabywcy oraz związanych z tą procedurą sankcjami.

Wcześniejsze przepisy funkcjonujące do 31 grudnia 2019 r. umożliwiały podatnikom wystawianie faktur do paragonów bez obowiązku nanoszenia na paragon numeru identyfikacji podatkowej nabywcy. Oznacza to, że w praktyce przedsiębiorca miał możliwość „wyłudzenia” podatku VAT naliczonego, prosząc sprzedawcę o wystawienie faktury do paragonu na przykład pozostawionego przez innego klienta. Obecne przepisy mają na celu ograniczenie takich właśnie nadużyć.

Paragon z NIP-em, czyli nowy obowiązek dla sprzedawcy – utrudnienia również dla nabywcy

Do końca 2019 roku, aby uzyskać fakturę do paragonu, należało okazać sprzedawcy uzyskany wcześniej paragon fiskalny (nie później niż w ciągu 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym sprzedawca dostarczył towar lub wykonał usługę, albo otrzymał całość lub część zapłaty), a ten na jego podstawie wystawiał fakturę VAT. Paragon ten nie posiadał żadnych dodatkowych cech identyfikacyjnych, które wskazywałyby jednoznacznie, że zakupu danego towaru bądź usługi dokonał wcześniej podatnik żądający faktury, dlatego niektórzy podatnicy wykorzystywali możliwość nadużyć w zakresie wystawiania tzw. pustych faktur – bez pokrycia w istniejącym stanie faktycznym.

W świetle obowiązujących od 1 stycznia 2020 r. przepisów sprzedawca w momencie wystawiania paragonu musi nanieść na niego NIP nabywcy i tylko w tym przypadku nabywca może żądać od niego wystawienia do tego paragonu faktury VAT.

Zaostrzone regulacje mogą być utrudnieniem nie tylko dla sprzedawców, którzy muszą czynić zadość nowym przepisom, lecz także dla nabywcy, który musi pamiętać, aby przy dokonywaniu zakupu poinformować sprzedawcę, że jest podatnikiem i posiada NIP, aby móc w przyszłości pozyskać fakturę z danymi swojej działalności gospodarczej. W przeciwnym wypadku faktura zostanie wystawiona wyłącznie na osobę prywatną, co uniemożliwi m.in. odliczenie VAT w działalności gospodarczej.

Sytuacja ta nie oznacza jednak, że tylko paragon z NIP-em pozwala uzyskać nabywcy fakturę VAT z dokonanego zakupu, zamiast bowiem wystawić fakturę do paragonu, sprzedawca może bezpośrednio wystawić fakturę VAT nabywcy z pominięciem rejestracji danego zdarzenia na kasie rejestrującej.

Co w przypadku, gdy kasa nie ma technicznej możliwości naniesienia NIP-u nabywcy na paragon?

Zgodnie z § 25 ust. 1 pkt 17 rozporządzenia Ministra Finansów z 29 kwietnia 2019 r. w sprawie kas rejestrujących: „W przypadku prowadzenia przez podatnika ewidencji przy użyciu kas z elektronicznym lub papierowym zapisem kopii paragon fiskalny zawiera co najmniej: […] numer identyfikacji podatkowej nabywcy (NIP nabywcy) – na żądanie nabywcy”. Z danej regulacji wynika, że istnieje już obowiązek umieszczania na paragonie NIP-u nabywcy na jego żądanie, choć nie wszystkie kasy fiskalne są do tego przystosowane.

Jednak jak wyjaśniono w uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej:

„W sytuacji, gdy podatnik dokonujący sprzedaży nie będzie miał technicznej możliwości wpisania numeru identyfikującego na paragonie, nabywca powinien zadeklarować w momencie dokonywania zakupu, że nabywa towar lub usługę, jako podatnik – w takiej sytuacji sprzedawca nie powinien rejestrować zakupu na kasie rejestrującej, tylko powinien od razu wystawić fakturę. Proponowana zmiana przepisów nie będzie zatem skutkowała koniecznością wymiany kas rejestrujących przez podatników, natomiast konieczna może się okazać zmiana procedur stosowanych przez podatników”.

Podkreślenia wymaga również fakt, że zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy o VAT, wyłącznie sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych wymaga ewidencjonowania za pomocą kas rejestrujących. Zatem nie ma obowiązku wystawiania paragonów w stosunku do pozostałych podmiotów.

Paragon z NIP-em - nowe przepisy i sankcje, nie tylko po stronie sprzedawcy!

Za niezastosowanie się podatnika do regulacji w zakresie wystawiania faktur do paragonów od 1 stycznia 2020 roku, grozi sankcja wynikająca z art. 106b ust. 6 ustawy o VAT, zgodnie z którym:

„W przypadku stwierdzenia, że podatnik wystawił fakturę z naruszeniem ust. 5 [tj. niezawierającego NIP nabywcy], organ podatkowy ustala temu podatnikowi dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się”.

Sankcja ta oznacza, że jeżeli podatnik wystawi fakturę do paragonu, na którym nie ma NIP-u nabywcy, to zostanie obciążony dodatkowym zobowiązaniem podatkowym w wysokości 100% kwoty VAT wykazanej na danej fakturze. Z kolei nabywca, wykazując VAT do odliczenia z takiej faktury, również zostanie ukarany sankcją równą 100% kwoty podatku VAT wynikającej z tej faktury – nowo dodany art. 109a ustawy o VAT. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej:

„Powyższa sankcja ma stanowić narzędzie mające na celu likwidację występującego mechanizmu nadużycia, ma w założeniu mieć przede wszystkim wymiar prewencyjny oraz ma być dotkliwością za nieprzestrzeganie formalnych zasad wystawiania i ewidencjonowania faktur, tak dla sprzedawcy, jak i dla nabywcy. Istotna pozostaje okoliczność, iż w przypadku przedmiotowego nadużycia nieuprawniony zysk opiewa na wysokość odliczonego nienależnie podatku VAT zatem, aby sankcja pozostała skuteczna jej wysokość powinna korespondować z wysokością uzyskiwanego nienależnie przysporzenia”.

Paragon z NIP-em - słowem podsumowania

W ostatnim czasie zaobserwować można wiele zmian w naszym prawie podatkowym, mających na celu uszczelnienie systemu podatkowego. Jedną z nich jest wprowadzenie nowych przepisów dotyczących wystawiania faktur VAT do paragonów, a ponieważ precedens wystawiania „pustych faktur” jest w obecnych czasach często spotykany, posunięcie to wydaje się niezbędne.

Podkreślenia wymaga fakt, że nowe przepisy w tej dziedzinie nie ograniczają prawa do uzyskania faktury z dokonanego zakupu, one jedynie szczegółowo regulują kwestie dokumentacji danych transakcji, uprzednio zewidencjonowanych na kasie fiskalnej. Podatnik, dokonując zakupu nie jako konsument, a jako podatnik, zmuszony jest do poinformowania o tym fakcie sprzedającego w momencie dokonania zakupu. Natomiast sprzedający zobowiązany będzie albo do wykazania NIP-u nabywcy na paragonie fiskalnym, co umożliwi mu w przyszłości wystawienie na jego podstawie faktury VAT, albo do niezwłocznego wystawienia faktury VAT na żądanie nabywcy.