Od wielu lat przepisy polskiego prawa w bardzo wyraźny sposób rozróżniały konsumentów i przedsiębiorców. Przedsiębiorcy, niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności czy wielkości zasobów finansowych, byli traktowani co do zasady jednakowo – wielka korporacja oraz osoba prowadząca działalność gospodarczą jednoosobowo działały na podstawie tych samych zasad. 1 stycznia 2021 r. ta sytuacja ulegnie zmianie i w rezultacie mali przedsiębiorcy będą traktowani tak samo jak konsumenci. Sprawdźmy, na jakich zasadach funkcjonować będą przepisy konsumenckie dla przedsiębiorców!
Przepisy konsumenckie dla przedsiębiorców - nowa kategoria przedsiębiorców-konsumentów
Za konsumenta uważa się osobę, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą lub zawodową. Oznacza to, że o statusie danego podmiotu decyduje cel dokonywania danej transakcji.
Przykład 1.
Pani Maria kupuje w drogerii dwa opakowania płynu do mycia naczyń z zamiarem użycia ich we własnym mieszkaniu – w tej sytuacji pani Maria zawiera umowę jako konsument. Jeżeli pani Maria kupuje w drogerii płyn do mycia naczyń z zamiarem wykorzystania ich w prowadzonej przez siebie restauracji, w tym przypadku umowa jest zawierana pomiędzy dwoma przedsiębiorcami.
Przepisy Kodeksu cywilnego i innych ustaw oferują konsumentom sporą ochronę w zakresie zawierania umów i ich wykonywania. Jest to podyktowane przede wszystkim koniecznością zapewnienia konsumentom względnego bezpieczeństwa z uwagi na słabszą pozycję w transakcji handlowej. Do chwili obecnej te preferencyjne przepisy dotyczyły wyłącznie konsumentów, jednak od 1 stycznia 2021 r. wspomniana ochrona zostanie rozciągnięta również na przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w formie jednoosobowej. Wprowadzenie zmian było planowane na czerwiec 2020 r., jednak z uwagi na okoliczności związane z pandemią koronawirusa nowelizacja przepisów została przesunięta na styczeń 2021 r.
Osoba fizyczna zawierająca umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Przepisy ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych wskazują na nową kategorię przedsiębiorców, do których zastosowanie znajdą wprowadzone na początku 2021 r. regulacje – chodzi o osoby fizyczne, które dokonują transakcji związanych w sposób bezpośredni z prowadzoną działalnością gospodarczą, jeżeli z treści umowy wynika, że nie jest to transakcja o charakterze zawodowym. Zawodowy charakter czynności będzie oceniany na podstawie przedmiotu działalności deklarowanego przy wpisie do CEIDG.
Ustawa obejmuje wyłącznie przedsiębiorców prowadzących działalność w formie jednoosobowej i nie dotyczy innych kategorii przedsiębiorców, w tym również małych spółek, np. spółek jawnych czy partnerskich.
Przykład 2.
Pani Katarzyna prowadzi zakład fryzjerski. Kupując produkty niezbędne do funkcjonowania jej salonu (np. farby do włosów, szampony, odżywki, itp.), będzie dokonywała transakcji o charakterze zawodowym i z tego względu będzie traktowana jak przedsiębiorca. Jeżeli pani Katarzyna dokona zakupu artykułów biurowych czy reklamowych (np. kalendarza, wizytówek, ulotek reklamowych), na potrzeby tej umowy będzie traktowana jak konsument, ponieważ te czynności nie mają charakteru zawodowego.
Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych nie wskazuje, w jaki sposób ma przebiegać ewentualna procedura weryfikacyjna, co oznacza, że każdy przedsiębiorca będzie musiał zastosować własne narzędzia w celu sprawdzenia charakteru dokonywanej czynności.
Jak wskazano powyżej, przedsiębiorca będzie musiał weryfikować zawodowy charakter czynności na podstawie kodów działalności PKD wskazanych w CEIDG. Oznacza to, że na przedsiębiorców zostaną nałożone nowe obowiązki, ponieważ od procedury weryfikacyjnej będzie uzależnione przyznanie konkretnych uprawnień osobom prowadzącym działalność jednoosobowo. Przedsiębiorcy mają dowolność w wyborze metod weryfikacji. Za jeden z łatwiejszych sposobów można uznać pobieranie oświadczeń od drugiej strony umowy odnośnie do charakteru dokonywanej czynności.
Warto również zaznaczyć, że przedsiębiorcy będą musieli dostosować swoje akty prawne do nowo obowiązujących przepisów – zmiany winny dotyczyć przykładowo regulaminów sklepów internetowych oraz wzorców stosowanych umów.
Przepisy konsumenckie dla przedsiębiorców - klauzula umowy nie może być niekorzystna dla przedsiębiorcy
Nowa regulacja nie oznacza, że jednoosobowi przedsiębiorcy będą mogli korzystać z pełnej ochrony przysługującej konsumentom. Na podstawie wprowadzonych zmian przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z przepisów chroniących konsumentów w zakresie:
-
przepisów dotyczących klauzul abuzywnych;
-
rękojmi za wady rzeczy;
-
prawa do odstąpienia od umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa oraz umowy zawieranej na odległość.
W praktyce oznacza to przede wszystkim, że jednoosobowy przedsiębiorca dokonujący zakupów na fakturę będzie miał określone uprawnienia konsumenckie. Przede wszystkim przedsiębiorcy nie będą mogli – w umowach zawieranych z jednoosobowymi przedsiębiorcami – stosować w umowach klauzul uznawanych za tzw. klauzule abuzywne. Za klauzulę abuzywną należy uznać taki zapis umowy, który:
-
nie był uzgodniony indywidualnie (np. został umieszczony na wzorcu umowy);
-
kształtuje prawa i obowiązki konsumenta albo przedsiębiorcy traktowanego jak konsument w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy.
§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.
§ 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.
UOKIK prowadzi rejestr klauzul niedozwolonych, do którego są wpisywane postanowienia umowne uznane za abuzywne na mocy orzeczeń Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Można zakładać, że orzecznictwo rozszerzy zakres stosowania tego rejestru na umowy zawierane pomiędzy przedsiębiorcami w kontekście wprowadzonych zmian. Postanowienie umowy uznane za klauzulę abuzywną nie będzie wiązało przedsiębiorcy traktowanego jak konsument, ale zastosowanie takiej klauzuli w umowie nie wpływa na ważność całego dokumentu – strony umowy są związane jej postanowieniami w pozostałym zakresie. Jeżeli przedsiębiorca zastosuje w umowie klauzulę, która w ocenie drugiej strony ma charakter niedozwolony, przedsiębiorca-konsument może wystąpić do sądu z żądaniem uznania klauzuli za abuzywną.
