Jeżeli pracownikowi udzielono pożyczki ze środków znajdujących się w dyspozycji zakładu pracy, podlega ona potrąceniom według zasad określonych w przepisach prawa pracy. Kwestią zasadniczą w tym przypadku jest ustalenie charakteru przekazanych funduszy oraz zastosowanie odpowiedniego trybu kodeksowego. Czy rata pożyczkipotrącona z minimalnego wynagrodzenia przez pracodawcę jest zgodna z prawem? Informacje na ten temat poniżej w artykule.
Rata pożyczki potrącona z minimalnego wynagrodzenia za pracę – podstawa prawna oraz odliczenia ustawowe
Zasady dotyczące dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę zostały określone w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp).
Zgodnie z art. 87 § 1 kp z wynagrodzenia za pracę, przed dokonaniem potrącenia, odlicza się:
składki na ubezpieczenia społeczne;
zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obejmujące także składki na ubezpieczenia zdrowotne;
wpłaty dokonywane do pracowniczego planu kapitałowego (PPK), w rozumieniu Ustawy z dnia 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania.
Z wynagrodzenia za pracę odlicza się (w pełnej wysokości) kwoty wypłacone pracownikowi w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia (art. 87 § 7 kp). Przepis ten odnosi się do pracowników otrzymujących wynagrodzenie „z góry”, którzy po odebraniu wypłaty nie stawiają się do pracy. W takim przypadku pracodawca może – bez zgody pracownika – odliczyć z wynagrodzenia kwotę za czas niewykonywania pracy.
Rodzaje oraz kolejność potrąceń z wynagrodzenia
Po dokonaniu odliczeń, których nie należy mylić z „właściwymi” potrąceniami, można potrącić określone należności. W dalszej części cytowanego już art. 87 § 1 kp wskazano, że po odliczeniu ustawowych należności potrąceniu podlegają:
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych przeznaczone na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi w celu realizacji określonych zadań wynikających ze stosunku pracy;
kary pieniężne z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracowników określone w art. 108 kp.
Potrącenia z wynagrodzenia wymagające zgody pracownika
Dotychczas pisaliśmy o należnościach, które pracodawca potrąca z mocy ustawy, czyli bez zgody pracownika. Przepisy Kodeksu pracy przewidują jednocześnie możliwość dokonania potrąceń innego rodzaju niż uprzednio wskazane w art. 87 § 1 i 7 kp, przy czym ich dokonanie jest dopuszczalne wyłącznie, jeżeli pracownik zaakceptuje takie działanie.
Jak wynika z treści art. 91 § 2 kp, w przypadku należności potrącanych za zgodą pracownika wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia w wysokości:
minimalnego wynagrodzenia za pracę po dokonaniu obligatoryjnych odliczeń (składki ZUS, zaliczki na PIT, wpłaty na PPK) – przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy;
80% minimalnego wynagrodzenia za pracę (po wymienionych powyżej odliczeniach) – przy potrącaniu innych należności niż określone w pkt 1.
Rata pożyczki potrącona z minimalnego wynagrodzenia a prawo pracownika
Jak już wspomnieliśmy na wstępie, podstawową sprawą w kontekście odpowiedniego sposobu działania związanego z potrąceniami jest ustalenie charakteru prawnego należności stanowiącej przedmiot tego postępowania. Z pewnością nie można tu mówić o należnościach alimentacyjnych lub niealimentacyjnych – te bowiem są egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych obowiązkowo. Obligatoryjnie są potrącane także zaliczki udzielone pracownikowi oraz kary pieniężne i kwoty wypłacone pracownikowi w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Poza tym żadnej z wymienionych należności nie można określić mianem pożyczki.
Oznacza to zatem, że w grę wchodzą w zasadzie tylko pożyczki udzielone pracownikowi ze środków pozostających w dyspozycji podmiotu zatrudniającego. Mogą to być np. kwoty przekazane pracownikowi z funduszu socjalnego lub w formie wypłaty z kasy zapomogowo-pożyczkowej.
Przykład 1.
Pracownikowi przysługiwało wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Osoba ta wystąpiła o pożyczkę z kasy zapomogowej działającej na terenie firmy, uzasadniając swój wniosek poważnymi problemami rodzinnymi wymagającymi dodatkowych nakładów finansowych. Prośba została uwzględniona i pożyczkę wypłacono. Podlegała ona spłacie w ratach miesięcznych wynoszących 480 zł.
Rok później pracodawca znalazł się w trudnej sytuacji ekonomicznej i zaproponował kilku pracownikom obniżenie pensji do wysokości nieprzekraczającej aktualnie obowiązującej minimalnej płacy. Pracownik będący pożyczkobiorcą przystał na tę ofertę. Jednocześnie powstał problem ze spłacaniem należności. Pożyczka z funduszu pracodawcy nie jest objęta potrąceniami obligatoryjnymi. Pracownik wyraził jednak zgodę na odliczanie raty z jego pensji. Pracodawca nie może dokonać potrącenia z uwagi na fakt, że zarobki zatrudnionego odpowiadają minimalnemu wynagrodzeniu, które jest równocześnie kwotą wolną od potrąceń przy należnościach egzekwowanych na rzecz pracodawcy.
Co w takiej sytuacji można zrobić, jakie kroki podjąć, aby spłata pożyczki mogła być kontynuowana? Jeżeli pracownik posiada środki pozwalające na uregulowanie zobowiązań, dopuszczalne jest skorzystanie z pozakodeksowych rozwiązań.
Rata pożyczki potrącona z minimalnego wynagrodzenia – podsumowanie
Pożyczki mają charakter należności, które nie są objęte obligatoryjnymi potrąceniami. Oznacza to, że możliwość dokonania potrącenia jest uwarunkowana pisemną zgodą pracownika. W przypadku egzekwowania rat pożyczki Kodeks pracy przewiduje kwotę wolną w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracodawca nie może zatem zrealizować potrącenia poniżej ustawowego progu.
