Wykonywanie pracy w Polsce przez cudzoziemców nie jest już niczym nadzwyczajnym – pracuje tu coraz więcej osób z różnych zakątków świata. Wedle danych statystycznych udostępnionych przez ZUS w trzech kwartałach 2022 roku zawarto 41 200 umów o dzieło z cudzoziemcami. Były one podpisywane najczęściej z osobami pochodzącymi z Ukrainy, Białorusi, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Rosji, USA, Włoch, Francji, Pakistanu, Hiszpanii, Czech, Indii oraz Gruzji. Największa liczba cudzoziemców wykonujących w Polsce umowy o dzieło pochodziła z Ukrainy. Powstaje więc pytanie, na jakich zasadach działa umowa o dzieło z cudzoziemcem i kiedy można ją zawrzeć - o tym piszemy w artykule poniżej.
Umowa o dzieło z cudzoziemcem
Zawarcie umowy o dzieło z cudzoziemcem jest dopuszczalne w sytuacji, gdy charakter powierzonego mu zadania do wykonania nieść będzie efekt, czyli oznaczony w umowie rezultat ludzkiej pracy lub twórczości.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Dziełem może być zatem wykonanie mebli, przygotowanie szkolenia, napisanie artykułu, wykonanie rzeźby, namalowanie obrazu.
Nie ma żadnych przeszkód natury prawnej, aby powierzyć realizację dzieła cudzoziemcowi.
Obywatele Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii mogą pracować w Polsce bez zezwolenia na pracę. W przypadku obywateli państw innych niż należące do Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii dopuszczalne jest wykonywanie pracy pod warunkiem, że przedsiębiorca, który chce ich zatrudnić, uzyska dla nich odpowiednie zezwolenie na pracę albo cudzoziemiec posiada zezwolenie jednolite na pobyt czasowy i pracę. Od tych zasad występują wyjątki. I tak obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii lub Ukrainy mogą legalne pracować na podstawie oświadczenia pracodawcy o powierzeniu pracy cudzoziemcom.
Umowa o dzieło zawierana z cudzoziemcem, dla którego nie jest wymagane posiadanie zezwolenia na pracę, musi zostać zawarta w formie pisemnej. Ponadto umowa o dzieło zawierana z cudzoziemcem, który zwolniony jest z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, musi zostać przetłumaczona na język najbardziej dla niego zrozumiały.
Przykład 1.
Roman Bogdanow, obywatel Rosji, przyjechał do Polski do pracy. W zezwoleniu na pracę wpisano, że może on zostać zatrudniony jako zbrojarz na podstawie umowy o pracę. W takim wypadku nie będzie możliwości zawarcia z nim umowy o dzieło.
Przy powierzaniu cudzoziemcowi wykonania dzieła nie obowiązuje stawka minimalna.
Podjęcie zatrudnienia przez cudzoziemca
Regułą jest, że cudzoziemiec, który nie jest obywatelem państwa spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) lub Szwajcarii, może legalnie pracować w Polsce, jeżeli łącznie spełnia następujące warunki:
posiada tytuł pobytowy uprawniający go do wykonywania pracy;
posiada: zezwolenie na pracę w Polsce lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisane do ewidencji oświadczeń bądź zezwolenie na pracę sezonową lub zaświadczenie o wpisie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę sezonową do ewidencji wniosków albo pozwolenie na pobyt czasowy i pracę, czyli pozwolenie jednolite, lub jest zwolniony z obowiązki ich posiadania na podstawie przepisów szczególnych, np. jest osobą posiadającą status uchodźcy.
Ponadto na podstawie specustawy wydanej po wybuchu wojny na Ukrainie obywatele Ukrainy mogą legalnie pracować w Polsce, o ile wjechali na jej z terytorium z terytorium Ukrainy po 23 lutego 2022 i deklarują zamiar pozostania w Polsce w okresie 18 miesięcy od 24 lutego 2022 roku bez względu na datę przekroczenia granicy Polski.
Tytuł pobytowy cudzoziemca
Cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy w Polsce w wypadku legitymowania się tytułem do legalnego pobytu, co ma miejsce m.in. w następujących wypadkach, gdy:
posiada status uchodźcy nadany w Polsce;
udzielono mu w Polsce ochrony uzupełniającej;
posiada zezwolenie na pobyt stały w Polsce;
posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Polsce;
posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych;
posiada zgodę na pobyt tolerowany w Polsce;
korzysta z ochrony czasowej w Polsce;
posiada ważne zaświadczenie uprawniające do wykonywania pracy na terytorium Polski wydane w sytuacji, gdy sprawa dotycząca udzielenia ochrony międzynarodowej nie została załatwiona w terminie z przyczyn nieleżących po stronie cudzoziemca;
jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej;
jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej;
jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi.
Kiedy cudzoziemiec nie wymaga zezwolenia na pracę?
Przepisy przewidują wyjątki, kiedy cudzoziemiec nie jest obowiązany uzyskać zezwolenia na pracę. Ma to miejsce w przypadku, kiedy korzysta on w Polsce ze statusu uchodźcy, ochrony uzupełniającej, ochrony czasowej, azylu, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, zgody na pobyt tolerowany.
Poza powyższym z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę jest zwolniony m.in. cudzoziemiec posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w celu kształcenia się na studiach, zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia badań naukowych, zezwolenie na pobyt czasowy w celu mobilności długoterminowej naukowca, zezwolenie na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela RP, zezwolenie na pobyt czasowy członka rodziny cudzoziemca w celu połączenia się z rodziną, zezwolenie na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi.
Obowiązek posiadania zezwolenia na pracę nie jest wymagany w przypadku cudzoziemca będącego małżonkiem obywatela polskiego posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego, jak też będącego zstępnym obywatela polskiego posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto do posiadania zezwolenia na pracę nie jest zobligowany cudzoziemiec przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie potwierdzenia złożenia wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy lub potwierdzenia złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt stały bądź na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, oraz cudzoziemiec posiadający ważną Kartę Polaka.
Przypadki zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę cudzoziemca w Polsce reguluje również Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 roku w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Na jego podstawie zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę są m.in. prowadzący szkolenia, biorący udział w stażach zawodowych, pełniący funkcję doradczą, nadzorczą lub wymagającą szczególnych kwalifikacji i umiejętności w programach realizowanych w ramach działań Unii Europejskiej lub innych międzynarodowych programach pomocowych, także w oparciu o pożyczki zaciągnięte przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej, będący nauczycielami języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, lub w Ochotniczych Hufcach Pracy czy wykonujący indywidualnie lub w zespołach usługi artystyczne trwające do 30 dni w roku kalendarzowym.
Zezwolenie na pracę cudzoziemca
Pamiętać należy, że formalności dotyczące uzyskania zezwolenia na pracę dla cudzoziemca trzeba podjąć przed jego przyjazdem do Polski.
Zezwolenie na pracę jest wymagane w następujących przypadkach:
a) wykonywania pracy przez cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
b) w związku z pełnieniem przez cudzoziemca funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji albo w związku z prowadzeniem spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz, albo w związku z udzieleniem mu prokury przebywa on na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy;
c) wykonywania przez cudzoziemca pracy u pracodawcy zagranicznego i delegowania go na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego z pracodawcą zagranicznym;
d) wykonywania przez cudzoziemca pracy u pracodawcy zagranicznego, nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i delegowania go na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym;
e) wykonywania przez cudzoziemca pracy u pracodawcy zagranicznego, który jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 30 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy w innym celu niż wskazany powyżej.
Oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcom – tzw. procedura uproszczona
Warto pamiętać, że ustawodawstwo polskie w przypadku obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Ukrainy reguluje uproszczoną procedurę zatrudniania cudzoziemców z tych krajów, a to na podstawie oświadczenia pracodawcy o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
Powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi obywatelowi Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Ukrainy na podstawie oświadczenia wpisanego do ewidencji prowadzonej przez powiatowy urząd pracy jest dopuszczalne, jeżeli:
- praca nie jest związana z działalnością sezonową oraz
- okres wykonywania pracy wskazany w oświadczeniu nie jest dłuższy niż 24 miesiące, a dzień rozpoczęcia pracy nastąpi nie później niż za 6 miesięcy od daty złożenia oświadczenia, oraz
- praca nie jest związana z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej, prowadzeniem spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz lub działaniem w charakterze prokurenta podmiotu wpisanego do KRS, a także
- wysokość wynagrodzenia cudzoziemca nie będzie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku.
Przykład 2.
Jan Nowak zamierza zatrudnić Tamarę Beridze w swojej restauracji w Częstochowie jako kucharkę za wynagrodzeniem minimalnym. Pracownica jest obywatelką Gruzji. W tym celu Jan Nowak powinien złożyć do Powiatowego Urzędu Pracy w Częstochowie oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Po wpisaniu oświadczenia do rejestru oświadczeń przez PUP pani Tamara może podjąć pracę w restauracji Jana Nowaka.
Złożenie oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcom podlega opłacie w wysokości 100 zł.
Cudzoziemiec może legalnie podjąć pracę dopiero po uzyskaniu przez pracodawcę wpisu oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi do ewidencji. Zmiana pracodawcy lub warunków pracy wymagają złożenia nowego oświadczenia i uzyskania nowego wpisu do ewidencji.
Pracodawca, którego oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi zostało wpisane do ewidencji oświadczeń, musi pisemnie zawiadomić powiatowy urząd pracy, który wpisał to oświadczenie o podjęciu pracy przez cudzoziemca albo o jej niepodjęciu. Zawiadomienie powinno nastąpić w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy określonego w oświadczeniu albo w wypadku niepodjęcia pracy przez cudzoziemca w terminie 7 dni od planowanego dnia rozpoczęcia pracy określonego w oświadczeniu. Niedopełnienie tych obowiązków podlega karze grzywny.
Umowa o dzieło z cudzoziemcem a zgłoszenie do ZUS-u
Od stycznia 2021 roku płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje ZUS o zawarciu każdej umowy o dzieło, jeżeli umowa taka zostanie podpisana z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w jej ramach nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy.
Podsumowanie
Zawarcie z cudzoziemcem umowy o dzieło nie odbiega od zasad obowiązujących przy zatrudnianiu go na podstawie umowy o pracę, z tą różnicą, że obecnie umowy o dzieło nie są oskładkowane w ZUS-ie. Najważniejsze, aby cudzoziemiec posiadał legalny tytuł pobytowy, zezwolenie na pracę w Polsce, chyba że jest z tego obowiązku zwolniony, a powierzone zadanie kwalifikowało się jako dzieło.
