Jedną z form rozliczeń pomiędzy przedsiębiorcami występującą w gospodarce są różnego rodzaju czeki. Mimo że nie jest ona najpopularniejsza, podatnicy nadal ją wykorzystują. Czym jest czek i jakie jego rodzaje występują w obrocie gospodarczym, wyjaśnia niniejszy artykuł!
Czym jest czek?
Podstawą prawną funkcjonowania czeków w Polsce jest ustawa Prawo czekowe. Jest on głównie środkiem płatniczym, ponieważ zostaje przekazywany zamiast pieniądza przy zakupie towarów lub usług. To papier wartościowy skierowany do banku przez wystawcę, który zawiera polecenie wypłaty określonej na nim kwoty okazicielowi lub osobie upoważnionej, ze środków, jakimi w banku dysponuje posiadacz rachunku.
Zgodnie z art. 1 ustawy Prawo czekowe czek musi zawierać co najmniej:
- nazwę „czek” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
- polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
- nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);
- oznaczenie miejsca płatności;
- oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku;
- podpis wystawcy czeku.
Wystawcą czeku, tzw. trasantem może być osoba fizyczna i osoba prawna, która posiada rachunek bankowy. Natomiast osoba, na którą czek został wystawiony, jest nazywana remitentem.
Czek może zostać wystawiony imiennie – wówczas jest to czek imienny, a gdy nie zawiera tej informacji – czek na okaziciela. Bank, który go realizuje, nazywany jest trasatem.
Czek w obrocie gospodarczym - jakie są rodzaje?
Rodzaje czeków według różnych kryteriów dzielone są ze względu na:
1. określenie remitenta:
- czek imienny – zawiera imię i nazwisko remitenta, bank podczas realizacji czeku jest zobowiązany wylegitymować osobę, która chce zrealizować czek;
- czek na okaziciela – w tym przypadku bank również legitymuje osobę, która chce zrealizować czek, jednak nie ma obowiązku sprawdzać, czy dana osoba jest jego prawnym właścicielem;
2. formę obrotu:
- czek gotówkowy – na jego podstawie bank jest upoważniony do wypłaty gotówki w kwocie, która widnieje na czeku, obciążając przy tym rachunek wystawcy czeku;
- czek rozrachunkowy – upoważnia bank do obciążenia rachunku wystawcy czeku w wysokości, na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Czek jest opisany, „do rozrachunku”, „przelać na rachunek” czy „przekazać na rachunek”
- czek potwierdzony – bank na wniosek wystawcy czeku może dokonać potwierdzenia czeku, rezerwując na rachunku bankowym wystawcy odpowiednią kwotę na jego pokrycie;
- czek zakreślony – na tego rodzaju czeku są zamieszczone dwie równoległe linie ukośne lub poprzecznie na frontowej stronie, ma on ograniczony obieg. Wypłata następuje tylko na rzecz innego banku lub osoby wskazanej przez klienta w umowie z bankiem.
Odwołanie czeku
Przez odwołanie czeku należy rozumieć cofnięcie przez wystawcę upoważnienia, na którego mocy bank wypłaca kwotę pieniężną.
Zgodnie z art. 32 ustawy Prawo czekowe odwołanie czeku może nastąpić tylko po upływie terminu do przedstawienia. Jeżeli odwołanie nie nastąpiło, trasat może zapłacić również po tym czasie. Ani śmierć wystawcy, ani utrata przez niego po wystawieniu czeku zdolności do działań prawnych nie naruszają jego ważności.
Odwołanie czeku, płatnego w Polsce, może mieć skutek także, jeżeli czek, wystawiony na nazwisko lub na zlecenie i przesłany przez wystawcę bezpośrednio trasatowi, odwołano, zanim trasat wykonał otrzymane polecenie.
Przedstawienie czeku
Zgodnie z art. 29 ustawy Prawo czekowe czek, który jest wystawiony i płatny w tym samym kraju, powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 10 dni.
Czek wystawiony w innym kraju niż ten, w którym jest płatny, powinien być przedstawiony w ciągu 20 lub 70 dni, zależnie od tego, czy miejsce wystawienia i miejsce płatności znajdują się w tej samej czy w różnych częściach świata.
Za dzień początkowy wyżej wymienionych terminów uważa się dzień wskazany w czeku jako data wystawienia.
Przykład 1.
Pan Jan Kowalski z Wrocławia w zamian za wykonanie usługi otrzymał od swojego kontrahenta z Warszawy czek. W jakim terminie pan Jan ma obowiązek go zrealizować?
Powinien zrealizować czek w ciągu 10 dni od daty wystawienia.
Przykład 2.
Pan José Mourinho z Hiszpanii w ramach zapłaty za usługi wystawił pani Joannie Kowalskiej z Polski czek. Pani Joanna ma wątpliwości w jakim terminie powinna go zrealizować.
Powinna zrealizować czek w terminie do 20 dni od daty wystawienia, ponieważ czeki wystawione w jednym z krajów europejskich, a płatne w kraju położonym nad Morzem Śródziemnym (i na odwrót) uważa się za wystawione i płatne w tej samej części świata.
Podsumowując, w obrocie gospodarczym występują różnego rodzaju czeki, z czego każdy musi zawierać określone elementy, aby mógł zostać zrealizowany. Dodatkowo przedsiębiorcy powinni pamiętać o określonych terminach realizacji tych papierów wartościowych.
